Belasting betalen is een vanzelfsprekendheid. Het stelt de overheid in staat om kerntaken uit te voeren zoals onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur en veiligheid.
Dat deze voorzieningen bestaan, bewijzen de scholen en universiteiten, de ziekenhuizen, de zesbaanswegen en het politieapparaat. Toch pakt het belastingstelsel in Nederland vaak wrang uit.
Wie 50.000 euro per jaar verdient, houdt netto bijna hetzelfde over als iemand die helemaal niets doet en leeft van subsidies en toeslagen. En wie 100.000 euro verdient, betaalt zóveel belasting dat hij alsnog hetzelfde netto inkomen overhoudt als een modaal verdiener.
Dat maakt meer werken in feite onaantrekkelijk en straft juist degenen die de economie draaiende houden.
De illusie dat ‘de rijken’ de rekening betalen
In de politieke discussie wordt vaak gedaan alsof de ‘rijken’ de grootste melkkoe zijn. Maar de echte vermogenden zijn vaak allang vertrokken.
Zij wonen in landen als Zwitserland of Dubai waar de belastingdruk stukken lager is. Multinationals verplaatsen hun hoofdkantoren naar het buitenland, terwijl grote internationale bedrijven met speciale regelingen juist wél welkom zijn op de Zuidas.
Wie blijft er dan over om de rekening te betalen? Juist: de middenklasse. Tweeverdieners, spaarders en gezinnen die jarenlang hard hebben gewerkt en eindelijk een hypotheekvrij huis, een pensioenpot of een vakantiehuisje bij elkaar hebben gespaard.
Zij zijn het die steeds opnieuw worden aangeslagen. Hun bezit wordt belast, hun erfenissen worden afgeroomd, terwijl schulden juist belastingvoordeel opleveren.
Het nieuwste idee: de inkomensgerelateerde vrijheidsbijdrage
Een recente en omstreden suggestie komt van het CDA. Onder leiding van Henri Bontenbal werd het idee van een zogenaamde inkomensgerelateerde vrijheidsbijdrage gelanceerd. Deze bijdrage zou vooral bij hogere inkomens worden geïnd om de ‘vrijheid’ te bekostigen – in de praktijk extra defensie-uitgaven vanwege de dreiging uit Rusland.
Het plan betekent in feite dat de werkende middenklasse en tweeverdieners nog meer gaan betalen, terwijl mensen zonder baan of met een klein inkomen worden ontzien. Het gaat om een kerntaak van de overheid – veiligheid – die plotseling wordt doorgeschoven naar burgers die al de hoogste belastingdruk ervaren.
Een overheid die almaar groter wordt
Tegelijkertijd groeit de overheid zelf met ruim 30 procent in omvang. Er gaan tientallen miljarden naar asielopvang en klimaatmaatregelen waarvan de resultaten vaak betwist worden.
In plaats van de bestaande middelen efficiënter in te zetten, wordt er een nieuwe belasting bedacht die opnieuw neerkomt op een straf voor degenen die wél bijdragen.
Voor veel burgers voelt dit als dubbele belasting: ze betalen al fors via loonheffing en inkomstenbelasting, en krijgen er steeds nieuwe bijdragen bovenop. Het gevolg is een groeiende kloof tussen politiek en samenleving.
Het voorbeeld van de vriendengroep
Om duidelijk te maken hoe scheef dit systeem kan uitpakken, wordt vaak het voorbeeld van de vriendengroep gebruikt.
Stel: tien vrienden gaan maandelijks samen eten en de rekening bedraagt 1.000 euro. Verdeeld naar inkomen betaalt de grootverdiener 560 euro, terwijl de laagste inkomens niets hoeven bij te dragen. Iedereen vindt dit redelijk en de rekening wordt betaald.
Totdat het restaurant besluit een korting van 200 euro te geven. Ook die korting wordt naar verhouding verdeeld.
De grootverdiener betaalt dan nog steeds het meeste, maar profiteert in absolute euro’s wél het meest van de korting. De anderen beginnen te mopperen dat dit oneerlijk is. Uiteindelijk besluit de grootverdiener niet meer mee te gaan.
Wat blijkt? Zonder zijn bijdrage kunnen de anderen de rekening helemaal niet meer betalen.
De parallel met het belastingstelsel
Dit voorbeeld laat zien hoe kwetsbaar een systeem is dat grotendeels leunt op een kleine groep grootverdieners.
In de praktijk betalen zij al het grootste deel van de belastingen. Door hen steeds meer te belasten en hen weg te zetten als profiteurs, neemt de kans toe dat ze vertrekken of hun geld elders besteden. Het gevolg is dat de belastingbasis verschraalt en de lasten nóg zwaarder komen te liggen bij de middenklasse.
De jacht op ‘de rijken’ klinkt politiek misschien aantrekkelijk, maar ondermijnt uiteindelijk de samenleving.
Gevolgen voor de middenklasse
De gevolgen zijn het meest voelbaar voor de middenklasse. Spaarders zien hun vermogen belast worden, eigenaren van een afbetaald huis betalen vermogensbelasting over de overwaarde en erfenissen worden zwaar belast. Terwijl juist deze groep jarenlang gewerkt en gespaard heeft, wordt ze financieel uitgeknepen.
Tegelijkertijd zien veel mensen dat toeslagen en subsidies ruimschoots beschikbaar zijn voor wie weinig of niets bijdraagt. Dat leidt tot frustratie en het gevoel dat eerlijk werken niet meer loont.
De rol van jaloeziepolitiek
Achter veel voorstellen gaat een vorm van jaloeziepolitiek schuil. Het idee dat wie meer heeft automatisch oneerlijk profiteert en dus extra belast moet worden.
In werkelijkheid leveren de hogere inkomens en vermogenden juist de grootste bijdrage aan de samenleving. Door hen weg te jagen, wordt de basis van de economie ondergraven.
Een samenleving uit balans
Als de overheid blijft inzetten op het verzwaren van de lasten voor werkenden en spaarders, komt de samenleving steeds verder uit balans. De kloof tussen mensen die profiteren van subsidies en mensen die betalen voor alles wat er misgaat, groeit alleen maar.
Een gezonde samenleving heeft juist een sterke middenklasse nodig die beloond wordt voor inzet en ondernemerschap. Belastingen moeten eerlijk zijn en gericht op het financieren van kerntaken, niet op het straffen van succes.
Conclusie: stop de jacht op de werkenden
De belastingdruk in Nederland bereikt steeds meer het punt waarop werken en sparen wordt ontmoedigd. Nieuwe voorstellen zoals de inkomensgerelateerde vrijheidsbijdrage versterken dat beeld alleen maar.
Door steeds opnieuw te grijpen in de portemonnee van dezelfde groep, verliest de overheid draagvlak en vertrouwen.
De jacht op ‘de rijken’ en de middenklasse is niet alleen onrechtvaardig, maar ook gevaarlijk. Uiteindelijk houdt niemand de rekening meer over. De enige weg vooruit is een belastingstelsel dat inzet op belonen van werk, stimuleren van ondernemerschap en beschermen van bezit in plaats van het te bestraffen. Alleen zo kan de samenleving in balans blijven.
