Het meest recente jaarverslag van de Algemene Rekenkamer zet de Rijksoverheid in een pijnlijk daglicht. Onder leiding van premier Dick Schoof blijkt dat meerdere ministeries kampen met grote financiële en organisatorische problemen.
Ministers slagen er nauwelijks in om resultaten inzichtelijk te maken, de Tweede Kamer wordt gebrekkig geïnformeerd en veel van de doelstellingen die het kabinet zichzelf stelde, zijn simpelweg niet gehaald.
Daarbovenop waarschuwt de Rekenkamer voor het groeiende aantal schendingen van de Grondwet, een ontwikkeling die vragen oproept over de staat van de democratie in Nederland.
Grote problemen bij drie ministeries
Volgens het rapport bevinden vooral drie ministeries zich in serieuze moeilijkheden. Het gaat om structurele financiële tekorten, gebrekkig management en een gebrek aan verantwoording richting zowel de politiek als de samenleving.
Dat ministers nauwelijks rapporteren wat er daadwerkelijk bereikt is, vergroot de kloof tussen beleid en uitvoering.
De Rekenkamer benadrukt dat dit niet gaat om incidenten, maar om een patroon dat al langer zichtbaar is. Het feit dat deze problemen onder het huidige kabinet alleen maar zijn toegenomen, maakt de situatie extra zorgelijk.
Tweede Kamer slecht geïnformeerd
Een van de kerntaken van de regering is het informeren van de Tweede Kamer, zodat volksvertegenwoordigers hun controlerende rol kunnen uitvoeren. Juist daar wringt de schoen. Steeds vaker blijkt dat de Kamer onvolledig of te laat wordt geïnformeerd.
Voor een goed functionerende democratie is dat een groot probleem. Als politici die de belangen van burgers moeten vertegenwoordigen niet de juiste informatie krijgen, kunnen ze hun werk niet naar behoren doen. De Rekenkamer noemt dit een fundamenteel risico voor het vertrouwen in de overheid.
Doelstellingen niet gehaald
Het kabinet-Schoof kwam bij zijn aantreden met ambitieuze plannen. Van hervormingen op het gebied van zorg en veiligheid tot verduurzaming en digitalisering: de lijst met doelstellingen was lang.
Het jaarverslag van de Rekenkamer maakt echter duidelijk dat veel van die plannen nooit van de grond zijn gekomen.
Volgens de onderzoekers ligt dat niet alleen aan politieke tegenslagen, maar vooral aan gebrek aan focus, duidelijke verantwoordelijkheden en goede uitvoering. Projecten lopen vast, deadlines worden niet gehaald en er is te weinig zicht op de resultaten die wél worden geboekt.
Schendingen van de Grondwet
Misschien wel het meest zorgwekkende onderdeel van het verslag is de melding dat het kabinet meerdere keren de Grondwet heeft geschonden. Hoewel het vaak gaat om formele of procedurele overtredingen, zet het de deur open naar verdere uitholling van democratische normen.
De Rekenkamer spreekt niet over losse incidenten, maar over een trend die steeds zichtbaarder wordt. Als de overheid zich niet meer houdt aan de eigen spelregels, is dat een signaal dat de fundamenten van de democratische rechtsstaat onder druk staan.
Democratie onder druk
De constatering dat de Grondwet meerdere keren is geschonden, voedt de zorgen over de democratie in Nederland. Het vertrouwen in de politiek stond de afgelopen jaren al zwaar onder druk door affaires rondom de toeslagen, problemen met Groningen en discussies over integriteit.
Het beeld dat er nu een kabinet zit dat regels negeert en tekortschiet in verantwoording, versterkt het gevoel dat de democratie versneld wordt afgebroken.
Burgers zien dat problemen zich opstapelen terwijl ministers weinig rekenschap geven. Dat leidt tot cynisme en een gevoel dat politiek en samenleving steeds verder uit elkaar groeien.
Schoof als voormalig topambtenaar
Het feit dat premier Schoof jarenlang zelf een hoge topambtenaar was, maakt de situatie extra opvallend. Juist iemand met ervaring in de ambtelijke top zou moeten weten hoe belangrijk het is dat regels worden nageleefd en dat verantwoording helder wordt afgelegd.
In de praktijk lijkt zijn kabinet echter te worstelen met dezelfde fouten die de afgelopen jaren al vaker aan het licht kwamen: te weinig grip op grote projecten, te weinig transparantie en te weinig respect voor de rol van het parlement.
De gevolgen voor beleid en samenleving
De gevolgen van deze tekortkomingen zijn groot. Wanneer ministeries hun financiën niet op orde hebben, komt de continuïteit van beleid in gevaar. Burgers merken dit bijvoorbeeld aan uitblijvende oplossingen voor woningnood, zorgproblemen en de energietransitie.
Daarnaast zorgt het ontbreken van duidelijke resultaten ervoor dat er nauwelijks geleerd wordt van fouten. Zonder goede rapportages en evaluaties blijft beleid vaak doormodderen zonder dat er echte vooruitgang wordt geboekt.
Rekenkamer roept op tot verandering
De Algemene Rekenkamer pleit in haar rapport voor een stevige cultuuromslag binnen de Rijksoverheid. Ministers en ambtenaren moeten helderder rapporteren over wat er met belastinggeld gebeurt en welke resultaten daarmee behaald worden.
Ook de Tweede Kamer moet scherper toezien op naleving van de Grondwet en niet accepteren dat informatie structureel te laat of onvolledig wordt geleverd. Alleen met meer transparantie en betere controle kan het vertrouwen in de overheid worden hersteld.
Wat dit betekent voor de toekomst
Voor Nederland ligt hier een belangrijke uitdaging. De vraag is of de huidige politieke en ambtelijke top in staat is het roer om te gooien.
Als ministers blijven volharden in het achterhouden van informatie en het niet halen van doelstellingen, kan de kloof tussen politiek en burger verder groeien.
Daarnaast is de kwestie van de Grondwet meer dan een detail. Het is de basis van de democratische rechtsstaat. Elke keer dat deze wordt geschonden, hoe klein de overtreding ook lijkt, wordt er een stukje fundament weggehaald. Dat kan op termijn leiden tot blijvende schade aan het democratisch systeem.
Conclusie
Het jaarverslag van de Algemene Rekenkamer is een harde wake-upcall voor het kabinet-Schoof. Grote problemen bij ministeries, gebrekkige informatievoorziening aan de Tweede Kamer, het niet halen van doelstellingen en meerdere schendingen van de Grondwet laten zien dat de democratie onder druk staat.
Of er voldoende politieke wil en daadkracht is om deze trend te keren, zal de komende periode moeten blijken.
Eén ding is duidelijk: zonder meer transparantie en respect voor de regels kan het vertrouwen in de overheid verder afbrokkelen – en dat is een risico dat Nederland zich niet kan veroorloven.
Bron: Indepennl
