De onrustige demonstratie in Den Haag van afgelopen zaterdag blijft de gemoederen bezighouden. Wat begon als een protest tegen immigratie, het woningbeleid en een gebrek aan transparantie, eindigde in gewelddadige taferelen.
Politieagenten werden belaagd, journalisten kregen het zwaar te verduren en er werden zelfs Hitlergroeten gebracht.
Volgens een peiling onder leden van het RTL Nieuwspanel ligt een deel van de verantwoordelijkheid niet alleen bij de relschoppers, maar ook bij de toon die politici zelf aanslaan.
Uit het onderzoek blijkt dat twee op de drie kiezers vinden dat de harde woorden in het politieke debat één van de oorzaken zijn van de rellen.
Vooral namen als Geert Wilders (PVV), Thierry Baudet (FVD), Dilan Yeşilgöz (VVD) en Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) worden genoemd als politici die zich de afgelopen tijd fel en hard hebben uitgelaten.
Van protest naar rellen
De demonstratie werd aangekondigd onder de noemer ‘voor minder immigratie, eerlijk woningbeleid en transparantie richting de bevolking’.
Organisator ‘Els Rechts’ benadrukte vooraf dat veel Nederlanders zich zorgen maken over de toekomst en zich niet gehoord voelen door de politiek. Vooral kiezers van partijen als PVV, FVD, BBB en JA21 konden zich vinden in die boodschap.
Toch sloeg de sfeer snel om. Waar de doelstelling steun kreeg van meer dan de helft van het panel, keurde vrijwel iedereen de escalatie af.
Het gooien van vuurwerk, het aanvallen van politie en het belagen van journalisten werd breed veroordeeld. Ook het brengen van de Hitlergroet werd gezien als volstrekt onacceptabel.
De rol van de Prinsenvlag
Tijdens de demonstratie viel de aanwezigheid van de Prinsenvlag op. Deze rood-wit-blauwe vlag met oranje baan wordt door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) beschouwd als een rechts-extremistisch symbool, zeker wanneer deze in groepsverband wordt getoond.
Toch denkt een deel van de bevolking daar anders over. Volgens 17 procent van de panelleden is het tonen van de vlag niet kwetsend en valt het onder de vrijheid van meningsuiting.
Dat laat zien dat symbolen in de huidige tijd steeds vaker onderwerp worden van discussie. Waar de een het ziet als een historisch teken zonder bijbedoelingen, ervaart de ander het als een symbool van polarisatie en extremisme.
Politieke toon als brandstof voor spanningen
Volgens de panelleden ligt de verantwoordelijkheid deels bij de politiek zelf. 65 procent vindt dat de harde toon in debatten en media-optredens bijdraagt aan de verhitte sfeer die kan leiden tot geweld.
Daarbij wordt vooral gewezen naar Geert Wilders, die met zijn felle uitspraken over immigratie en asiel volgens critici olie op het vuur gooit.
Opvallend is dat niet alleen linkse kiezers, maar ook aanhangers van de VVD vinden dat Wilders te ver gaat. Thierry Baudet volgt kort daarachter.
Zijn vaak provocerende uitspraken en aanwezigheid in debatten worden door veel panelleden gezien als aanjagers van polarisatie.
Dilan Yeşilgöz en Frans Timmermans worden eveneens genoemd. Hoewel zij inhoudelijk lijnrecht tegenover elkaar staan, vinden veel kiezers dat ook zij te fel zijn in hun taalgebruik.
Linkse kiezers wijzen sneller naar Yeşilgöz, terwijl rechtse kiezers vooral Timmermans verwijten dat hij te hard uithaalt.
Welke politici worden wél als verbindend gezien?
Niet alle politici krijgen de schuld van verharde taal. Henri Bontenbal (CDA) en Mirjam Bikker (ChristenUnie) worden juist gezien als voorbeelden van een verbindende stijl.
Slechts een klein deel van de panelleden vindt dat zij zich te hard hebben opgesteld. Hun manier van debatteren wordt omschreven als rustiger en meer gericht op inhoud dan op conflict.
Deze uitkomst benadrukt dat er in de politiek nog steeds ruimte is voor een gematigder toon, en dat kiezers dit waarderen.
Het laat zien dat het niet alleen gaat om standpunten, maar ook om de manier waarop die standpunten worden gebracht.
Zorgen over polarisatie
De gebeurtenissen in Den Haag en de uitkomsten van het onderzoek maken duidelijk dat er groeiende zorgen zijn over polarisatie.
Waar veel Nederlanders zich kunnen vinden in bepaalde protestboodschappen, schrikken ze terug voor de escalatie die daar soms uit voortkomt.
Het geweld tijdens demonstraties roept vragen op over de rol van retoriek. Is harde taal een manier om problemen aan te kaarten, of draagt het juist bij aan het verharden van de samenleving? Steeds meer mensen zijn ervan overtuigd dat die tweede optie realiteit is.
De balans tussen vrijheid en verantwoordelijkheid
Politici hebben de vrijheid om hun standpunten scherp te verwoorden, maar volgens veel Nederlanders komt daar ook verantwoordelijkheid bij kijken. Woorden kunnen bijdragen aan oplossingen, maar ook aan spanningen.
Wanneer de toon in debatten vooral gericht lijkt op conflict, voelen burgers zich eerder gesterkt om in actie te komen – soms met gewelddadige gevolgen.
De afgelopen jaren zijn er meerdere voorbeelden geweest waarin verharde taal voorafging aan onrust. Dat maakt het onderzoek van het RTL Nieuwspanel des te relevanter.
Het laat zien dat niet alleen de inhoud, maar vooral de stijl van politiek bedrijven een directe impact kan hebben op wat er op straat gebeurt.
Een spiegel voor Den Haag
Het signaal van de panelleden is duidelijk: de politiek moet naar zichzelf kijken. De rellen in Den Haag waren niet alleen het gevolg van onvrede onder demonstranten, maar ook van een politieke cultuur waarin harde taal normaal is geworden.
Wanneer Wilders, Baudet, Yeşilgöz en Timmermans voortdurend de confrontatie zoeken, versterkt dat het beeld dat polarisatie het nieuwe normaal is.
Tegelijkertijd wijst de steun voor politici als Bontenbal en Bikker erop dat er wél waardering is voor een verbindende toon. Kiezers lijken te verlangen naar leiders die problemen benoemen zonder steeds olie op het vuur te gooien.
Conclusie: lessen na de rellen
De rellen in Den Haag hebben meer blootgelegd dan alleen woede over immigratie en woningtekorten.
Ze hebben duidelijk gemaakt dat de manier waarop politici zich uitlaten, invloed heeft op het gedrag van burgers.
Voor de één is harde taal een uitlaatklep voor frustratie, voor de ander een directe oproep tot actie.
Het RTL Nieuwspanel maakt zichtbaar dat een groot deel van de Nederlanders vindt dat politici verantwoordelijkheid dragen voor de toon van het debat.
Als woorden consequent leiden tot meer verdeeldheid en woede, moet er nagedacht worden over een andere manier van communiceren.
De komende verkiezingen en debatten zullen uitwijzen of partijen lessen trekken uit deze situatie. Blijft de harde toon overheersen, of komt er ruimte voor een verbindender aanpak?
Eén ding is zeker: het vertrouwen van burgers staat op het spel, en dat vraagt om meer dan scherpe oneliners.
