Gerookte zalm wordt vaak gezien als een luxe en gezonde keuze. Het zit vol omega 3-vetzuren, heeft een rijke smaak en past perfect bij een toastje, salade of broodje.
Toch komt er steeds meer aandacht voor de mogelijke risico’s van gerookte zalm, vooral voor mensen van 60 jaar en ouder. Artsen slaan alarm en wijzen op gevaren die veel mensen onderschatten. Wat is er aan de hand met gerookte zalm? En waarom zijn 60-plussers extra kwetsbaar?
Wat zit er eigenlijk in gerookte zalm?
Gerookte zalm is rauwe vis die geconserveerd wordt door middel van rook. Daardoor krijgt het die herkenbare smaak, maar het is niet verhit op hoge temperaturen zoals bij gebakken of gekookte vis. Dat betekent dat er nog bacteriën of parasieten aanwezig kunnen zijn – en dat maakt het gevoelig voor voedselinfecties.
Daarnaast bevat gerookte zalm vaak relatief veel zout. Per 100 gram kan het natriumgehalte oplopen tot meer dan 2 gram. Dat klinkt misschien niet dramatisch, maar wie dagelijks of meerdere keren per week gerookte zalm eet, krijgt al snel te veel zout binnen. En juist bij ouderen kan dat een serieus probleem zijn.
Het gevaar van Listeria: kleine bacterie, grote gevolgen
De grootste zorg die artsen uiten gaat over de bacterie Listeria monocytogenes. Deze bacterie komt soms voor in producten zoals gerookte vis, rauwmelkse kaas en kant-en-klare vleeswaren. Bij gezonde mensen veroorzaakt Listeria meestal geen ernstige klachten. Maar bij 60-plussers, zwangere vrouwen en mensen met een verminderde weerstand kan een besmetting leiden tot ernstige infecties.
Listeria kan bijvoorbeeld hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging veroorzaken. Vooral bij ouderen kunnen de gevolgen ernstig zijn en zelfs fataal aflopen. En omdat Listeria zich ook in de koelkast kan vermenigvuldigen, blijft het risico bestaan, zelfs als de vis goed gekoeld bewaard wordt.
Waarom juist 60-plussers extra risico lopen
Met het ouder worden neemt de werking van het immuunsysteem af. Het lichaam kan ziekteverwekkers minder snel en krachtig bestrijden. Dat betekent dat bacteriën zoals Listeria meer kans krijgen om zich te verspreiden en schade aan te richten.
Daarnaast hebben veel ouderen onderliggende gezondheidsproblemen, zoals diabetes, hart- en vaatziekten of verminderde nierfunctie. Al deze factoren maken dat een infectie sneller ernstige gevolgen kan hebben. Ook het herkennen van de symptomen kan lastiger zijn, waardoor de juiste behandeling soms te laat komt.
Welke symptomen wijzen op een Listeria-infectie?
De symptomen van een Listeria-besmetting kunnen vaag beginnen. Denk aan:
Koorts
Spierpijn
Misselijkheid
Diarree
Hoofdpijn
Bij ernstige gevallen komen daar ook verwardheid, evenwichtsproblemen en spierslapte bij. Als deze klachten optreden na het eten van risicovolle producten zoals gerookte zalm, is het belangrijk om direct medische hulp in te schakelen.
Hoe vaak komt een besmetting voor?
Listeria is zeldzaam, maar de gevolgen zijn groot. In Nederland worden er jaarlijks enkele tientallen tot honderd gevallen gemeld, maar de werkelijke aantallen kunnen hoger liggen. Omdat de symptomen soms mild beginnen, wordt lang niet elke infectie herkend of gemeld.
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) controleert regelmatig op de aanwezigheid van Listeria in voedingsmiddelen. Toch worden er jaarlijks producten teruggeroepen – waaronder gerookte zalm – vanwege besmetting.
Wat zeggen voedingsdeskundigen en artsen?
Artsen adviseren mensen boven de 60 om voorzichtig te zijn met rauwe en gerookte producten. Dat betekent niet dat gerookte zalm per definitie verboden is, maar het risico moet serieus genomen worden.
Vooral bij supermarktvarianten die lang houdbaar zijn, is de kans groter dat de vis besmet raakt, omdat Listeria zich langzaam kan vermenigvuldigen, zelfs in de koelkast.
Voedingsdeskundigen raden aan om zalm bij voorkeur goed verhit te eten. Bijvoorbeeld in ovenschotels, pasta’s of quiches. Op die manier worden eventuele bacteriën gedood en blijft de kans op besmetting minimaal.
Zijn er alternatieven voor gerookte zalm?
Ja, zeker. Voor wie graag zalm eet maar geen risico wil lopen, zijn er genoeg veilige alternatieven:
Gebakken of gegrilde zalm
Door de verhitting is deze vorm veilig voor iedereen.Zalm uit blik (bijvoorbeeld op water of olie)
Deze is verhit tijdens het conserveren en daarom vrij van schadelijke bacteriën.Vegetarische zalmvervangers
Er komen steeds meer plantaardige alternatieven op de markt met een vergelijkbare smaak en structuur.Andere vissoorten zoals makreel of tonijn (mits goed verhit of uit blik)
Let wel op het zoutgehalte bij ingeblikte varianten.
Wat kun je zelf doen om risico’s te vermijden?
Voor wie toch af en toe wil genieten van gerookte zalm zijn er een paar tips om het risico te beperken:
Koop bij voorkeur dagverse producten en eet ze zo snel mogelijk op.
Controleer altijd de houdbaarheidsdatum en eet niets dat daar overheen is.
Bewaar gerookte zalm bij maximaal 4 graden Celsius in de koelkast.
Verhit de zalm indien mogelijk tot minimaal 75 graden (bijvoorbeeld in een ovenschotel).
Wees extra voorzichtig als je recent ziek bent geweest of medicatie gebruikt die de weerstand verlaagt.
Conclusie: beter voorkomen dan genezen
Gerookte zalm is lekker en heeft gezondheidsvoordelen, maar voor 60-plussers kleven er ook duidelijke risico’s aan. Vooral vanwege de kans op Listeria-besmetting is het verstandig om bewust om te gaan met dit product.
Kies waar mogelijk voor verhit bereide varianten en wees alert op symptomen als je je na het eten van rauwe of gerookte vis niet goed voelt.
Gezondheid gaat boven alles – en met een paar simpele aanpassingen blijft genieten van vis gewoon mogelijk, zonder onnodige risico’s.
Dus: ben je 60+? Dan is het slim om gerookte zalm met mate en met zorg te eten, of helemaal te vermijden.
