Ophef over SP-plan: “75 procent belasting op erfenis boven een ton? Zijn ze gek geworden?”

Wat is er precies aan de hand? En waarom is dit voorstel zo controversieel? In deze blog duiken we in de details, de reacties én de gevolgen.

Hoe zat het voorstel van Jimmy Dijk in elkaar?

Tijdens een uitzending van Nieuws van de Dag kwam Dijk met het plan op de proppen: een belasting van 75 procent op alles wat iemand erft boven de 100.000 euro. Volgens Dijk zou dit eerlijk zijn, want tot een ton zou het belastingvrij blijven.

En dat zou volgens hem voor tachtig procent van de gevallen gelden. De rest – dus met grotere erfenissen – zou flink moeten afdragen aan de staat.

Maar de reacties op dit voorstel waren allesbehalve mild. Veel mensen vonden het plan oneerlijk, buitensporig streng en zelfs respectloos naar mensen die hun hele leven gewerkt en gespaard hebben om iets na te laten aan hun kinderen of kleinkinderen.

“Daar kun je niet eens een garagebox van kopen”

Een van de felste reacties kwam van opiniemaker Lale Gül, die tijdens dezelfde uitzending aan tafel zat. Ze dacht in eerste instantie dat het om erfenissen boven een miljoen ging. Maar toen bleek dat het voorstel al zou gelden vanaf 100.000 euro, kon ze haar verbazing nauwelijks verbergen.

Gül merkte op dat je voor dat bedrag tegenwoordig nog nauwelijks een woning kunt kopen. “Volgens mij nog niet eens een garagebox,” zei ze letterlijk.

Haar uitspraak werd breed gedeeld op sociale media. Veel mensen herkennen zich in het idee dat 100.000 euro tegenwoordig niet meer voelt als een buitensporig groot bedrag, gezien de stijgende huizenprijzen, inflatie en de kosten van het dagelijks leven.

Hevige reacties op sociale media

Op X (voorheen Twitter) liepen de reacties snel op. Sommige gebruikers schreven cynisch: “Doe dan 100 procent, dan zijn we er meteen vanaf.” Anderen wezen op de oneerlijkheid van het belasten van spaargeld waar al eerder belasting over is betaald. Ouders die zuinig leven om iets na te kunnen laten, zouden op deze manier afgestraft worden.

Ook werd het voorstel vergeleken met andere plannen die politici doen tijdens interviews of talkshows, om daarna op hun schreden terug te keren zodra de kritiek losbarst. Het versterkt bij sommigen het gevoel dat politici te impulsief ideeën uitspreken, zonder de gevolgen goed te overzien.

SP komt deels terug op het plan

De ophef bleef niet onopgemerkt. Enkele dagen later verscheen Jimmy Dijk in het programma Editie NL, waar hij zijn voorstel bijstelde. In plaats van 75 procent belasting boven de ton, sprak hij nu over het hanteren van dat tarief bij erfenissen vanaf een half miljoen euro. De eerste ton blijft volgens hem nog steeds belastingvrij.

Een opvallende draai, en niet iedereen was daar even blij mee. Presentatrice Malou Petter van Nieuws van de Dag sprak van “de keutel een beetje intrekken”.

Lale Gül noemde het ‘zwak’ dat politici eerst iets roepen op tv en dan een paar dagen later iets heel anders zeggen. Volgens haar is dat slecht voor het vertrouwen in de politiek. “Als je ergens voor staat, moet je daar goed over nagedacht hebben,” was haar oordeel.

“Niet goed doordacht”

Voormalig advocaat Bram Moszkowicz deed ook een duit in het zakje. Hij stelde dat het voorstel duidelijk niet goed was doordacht. En daarmee lijkt hij de mening van veel kijkers en burgers te verwoorden. Want hoe kun je van burgers verwachten dat ze plannen serieus nemen, als de bedenker ze binnen een week al bijstelt?

Het probleem zit hem volgens critici in het feit dat het plan voorbijgaat aan de realiteit van het moment. Een erfenis van 150.000 euro klinkt misschien veel, maar voor veel mensen is het gewoon een middel om een hypotheek af te lossen of studiekosten van kinderen te betalen.

Een belasting van 75 procent voelt dan als een straf, zeker voor mensen die niet per se rijk zijn, maar simpelweg iets nalaten.

Wat zeggen de huidige regels over erfbelasting?

Op dit moment gelden er al regels rond erfbelasting, afhankelijk van de relatie tussen overledene en erfgenaam. Kinderen betalen bijvoorbeeld minder belasting dan iemand die geen familie is. Ook is er een vrijstelling voor partners, kinderen en kleinkinderen tot een bepaald bedrag.

Het plan van de SP zou daar dus fors bovenop komen, en raakt vooral de wat grotere nalatenschappen. Alleen: waar trek je de grens? Want met de huidige huizenprijzen is een huis van 400.000 euro al geen uitzondering meer, en veel mensen erven daarmee al een flink bedrag – zonder dat ze miljonair zijn.

Een Amerikaanse vrouw doet het anders

Opmerkelijk in het gesprek was ook het voorbeeld van een Amerikaanse vrouw die vorig jaar haar volledige erfenis – zo’n 1 miljard dollar – weggaf aan een medische opleiding. Dat zette sommigen aan het denken: moet je alles nalaten aan je familie, of kun je ook iets goeds doen met je vermogen?

Maar voor de gemiddelde Nederlander is zo’n vraag vooral theoretisch. De meeste mensen zijn al blij als ze überhaupt iets kunnen achterlaten. En daar nog eens driekwart van afpakken? Dat voelt voor velen niet als rechtvaardig, maar als een boete op zuinig leven.

Conclusie: belast erfenissen, maar met gezond verstand

Niemand zal ontkennen dat er in Nederland discussie mogelijk is over vermogensverdeling en belasting op nalatenschappen. Maar het plan van Jimmy Dijk laat zien hoe gevoelig dit onderwerp ligt. Zodra het voorstel werd uitgesproken, barstte de kritiek los – niet alleen uit conservatieve hoek, maar ook van mensen die zichzelf eerder links-progressief zouden noemen.

De herziening van het plan maakt duidelijk dat zelfs de bedenker geschrokken is van de publieke reactie. En terecht, want als het om erfenissen gaat, draait het niet alleen om geld – maar ook om gevoel, familie en rechtvaardigheid. En die mix vraagt om doordachte plannen, geen spontane statements.