Een nieuwe studie van het Universitair Ziekenhuis Gent heeft opnieuw het debat over coronavaccins op scherp gezet.
Uit het onderzoek blijkt dat het AstraZeneca-vaccin minder bescherming biedt in een cruciaal gebied: de neus. En juist daar vindt vaak de eerste besmetting plaats.
Hoewel het vaccin bescherming biedt tegen ernstige klachten, is de effectiviteit bij het voorkomen van besmetting en verspreiding via de bovenste luchtwegen volgens het onderzoek aanzienlijk lager dan bij sommige andere vaccins, zoals Pfizer.
Waar het virus binnenkomt, is AstraZeneca minder krachtig
Het coronavirus hecht zich in eerste instantie via de slijmvliezen van de neus. Dat is de poort naar het lichaam, en dus de plek waar het afweersysteem als eerste moet toeslaan. Antistoffen in dit gebied kunnen het virus daar al neutraliseren, nog voordat het verder het lichaam binnendringt.
Volgens de onderzoekers zijn deze neus-antistoffen bij het AstraZeneca-vaccin in veel gevallen minder sterk aanwezig. En dat verschil is groter dan gedacht.
Bij mensen die met Pfizer zijn ingeënt, werd bij 96 procent antistoffen in de neus gevonden. Bij AstraZeneca bleef dat percentage steken op slechts 59 procent.
Waarom deze ontdekking relevant is voor iedereen
Het verschil in neusbescherming is meer dan een wetenschappelijk detail. In de praktijk betekent het dat mensen die met AstraZeneca zijn gevaccineerd mogelijk sneller besmet kunnen raken, én het virus makkelijker kunnen doorgeven. Ook als ze zelf weinig of geen klachten hebben.
Voor mensen die werken in de zorg, in het onderwijs of veel sociaal contact hebben, is dit een belangrijk gegeven. Zeker als zij kwetsbaren in hun omgeving hebben, kan het relevant zijn om te weten hoe goed het eigen vaccin bescherming biedt op deze eerste verdedigingslijn.
Antistoffen zijn niet alleen belangrijk, maar ook verschillend van kracht
Niet alleen het aantal antistoffen werd onderzocht, ook de kwaliteit ervan. En ook op dat vlak scoorde Pfizer beter dan AstraZeneca. De antistoffen die het lichaam aanmaakt na een Pfizer-vaccinatie bleken krachtiger in het neutraliseren van het spike-eiwit van het coronavirus.
Dat is belangrijk, omdat dit eiwit het virus helpt om zich aan cellen te hechten. Hoe sneller die hechting wordt geblokkeerd, hoe kleiner de kans dat iemand daadwerkelijk besmet raakt of het virus verder verspreidt.
Eerdere besmetting biedt geen extra bescherming in de neus
Een opvallende conclusie uit het onderzoek is dat mensen die eerder corona hebben gehad, niet automatisch meer of sterkere neus-antistoffen aanmaken.
Dit wijst erop dat natuurlijke infectie niet noodzakelijk leidt tot extra bescherming op dit specifieke punt. Het type vaccin blijft dus bepalend voor de opbouw van afweer in de bovenste luchtwegen.
Toch geen reden tot paniek voor wie AstraZeneca kreeg
Ondanks deze bevindingen is het belangrijk om niet in paniek te raken. Het AstraZeneca-vaccin biedt nog steeds bescherming tegen ernstige klachten, ziekenhuisopname en overlijden.
De zwakkere werking in de neus betekent niet dat het vaccin nutteloos is, maar geeft wel aan dat het risico op besmetting en verspreiding groter kan zijn.
Voor wie met kwetsbaren werkt of regelmatig in drukke omgevingen verkeert, kan het raadzaam zijn om aanvullende bescherming te overwegen – zoals een booster met een mRNA-vaccin zoals Pfizer of Moderna.
Boosters kunnen het verschil maken
Veel landen bieden inmiddels boosters aan met mRNA-vaccins. Deze opfrisprikken zorgen volgens onderzoekers voor een hogere productie van antistoffen, ook in de neus. Daarmee kan het risico op verspreiding verder worden verlaagd.
Vooral mensen die aanvankelijk zijn gevaccineerd met AstraZeneca kunnen mogelijk baat hebben bij een booster met een ander type vaccin, zo stellen de onderzoekers van UZ Gent.
Neusbescherming krijgt te weinig aandacht
Volgens professor Philippe Gevaert, een van de betrokken onderzoekers, wordt de rol van de neus nog te vaak over het hoofd gezien in vaccinonderzoek. Terwijl juist daar de eerste afweer nodig is om besmettingen te voorkomen.
Hij pleit dan ook voor meer studies die zich richten op de werking van vaccins in de slijmvliezen. Pas dan kan gericht worden gewerkt aan betere bescherming tegen besmetting aan de bron – en dus ook aan het indammen van verspreiding.
Wat betekent dit voor de volksgezondheid?
De resultaten van deze studie zijn niet alleen van belang voor individuen, maar ook voor het bredere gezondheidsbeleid. Als vaccins niet voldoende bescherming bieden in de neus, kan het virus zich alsnog snel verspreiden binnen groepen, ook als mensen gevaccineerd zijn.
Dat maakt monitoring, testbeleid en aanvullende maatregelen belangrijk, zeker in periodes van verhoogde virusactiviteit. Bovendien kunnen deze inzichten gebruikt worden bij het ontwikkelen van nieuwe generatie vaccins die meer gericht zijn op lokale afweer.
Conclusie: elk vaccin werkt anders – wees bewust van de verschillen
De studie van het UZ Gent laat duidelijk zien dat niet alle vaccins hetzelfde presteren op alle fronten. Pfizer scoort in dit geval beter als het gaat om het opwekken van antistoffen in de neus – een essentieel onderdeel in de eerste verdedigingslinie tegen COVID-19.
Voor wie met AstraZeneca is gevaccineerd, betekent dit geen reden tot zorg, maar wel een moment van bewustwording. De bescherming tegen ernstige ziekte is aanwezig, maar voorzichtigheid bij contact met anderen blijft verstandig.
Overweeg in overleg met een arts of een booster met een ander type vaccin verstandig kan zijn. Zo blijft iedereen beter beschermd – en wordt ook de kans op verspreiding kleiner.
Blijf alert op nieuwe inzichten, want het begrip van hoe vaccins werken, blijft zich ontwikkelen. En alleen met die kennis kunnen bewuste keuzes worden gemaakt voor een gezondere toekomst.
