Veel mensen lopen in de supermarkt gedachteloos langs het vleesschap, pakken een bakje gehakt en gaan ervan uit dat ze een lekker vers product mee naar huis nemen. Maar wat als dat ‘verse’ gehakt al maanden – soms zelfs jaren – eerder is geslacht en bevroren?
En wat als het afkomstig is van koeien uit landen waar je het misschien nooit zou verwachten? Uit onderzoek van de Keuringsdienst van Waarde blijkt dat wat ‘vers’ heet, in werkelijkheid allesbehalve vers hoeft te zijn.
Geen land van herkomst op de verpakking
Op vrijwel elk stuk vlees in de supermarkt staat vermeld waar het vandaan komt. Rund uit Ierland, kip uit Nederland, varkensvlees uit Duitsland – het is allemaal netjes terug te vinden op de verpakking. Behalve bij… gehakt. Daar ontbreekt deze informatie opvallend vaak.
Journalisten vroegen Albert Heijn naar de herkomst van hun gehakt en kregen na wat aandringen het antwoord: Botswana.
Ja, je leest het goed. Een flink deel van het rundvlees dat in Nederland als gehakt wordt verkocht, komt van bultrugkoeien uit Botswana.
Deze runderen leven in vrij natuurlijke omstandigheden en krijgen weinig tot geen krachtvoer. Volgens een specialist van de Wageningse landbouwuniversiteit is het vlees daardoor mager en relatief gezond. Maar waarom wordt dit niet duidelijk vermeld op de verpakking?
Botswana blijft liever anoniem op het etiket
Volgens een marketingmanager uit de vleesindustrie heeft dat alles te maken met beeldvorming. Veel consumenten hebben geen duidelijk beeld van Botswana of associëren Afrika met armoede en onbetrouwbaarheid.
Dat schrikt af. En dus wordt die informatie weggelaten. “Mensen weten vaak niet eens waar Botswana ligt,” aldus de manager. Het is een bewuste marketingkeuze: minder transparantie leidt tot meer verkoop.
Jarenlang ingevroren vlees
Wat het verhaal nog schokkender maakt, is de reis die het vlees aflegt. Nadat het in Afrika wordt geslacht en verwerkt, wordt het diepgevroren opgeslagen in gigantische koelhuizen, bijvoorbeeld nabij Londen.
Daar liggen de stukken vlees opgestapeld tot aan het plafond, soms jarenlang. Wettelijk mogen ze tot twee jaar ingevroren blijven liggen. De Keuringsdienst kwam zelfs vlees tegen dat al meer dan een jaar lag te wachten op verdere verwerking.
Dat vlees wordt vervolgens – nog steeds bevroren – naar Nederlandse slagerijen gestuurd, waaronder die van Albert Heijn. Daar wordt het ontdooid, gemalen tot gehakt en verpakt als ‘vers’. En op dat moment verdwijnt elk spoor van de diepvriesgeschiedenis. Voor de consument lijkt het alsof het vlees gisteren nog rondliep.
Twee keer invriezen? Mag gewoon
Opvallend is dat er geen harde regels zijn die verbieden dat vlees meer dan één keer wordt ingevroren. De vleesverwerkers zelf geven aan dat het volkomen veilig is, zolang het proces maar onder gecontroleerde omstandigheden gebeurt.
Een vleeshandelaar zegt: “Als het vlees op de juiste temperatuur wordt bewaard, is twee keer invriezen geen enkel probleem.”
Toch druist dit in tegen wat veel consumenten denken. In de volksmond is het ‘tweemaal invriezen van vlees’ vaak not done. Maar in de praktijk van de voedingsindustrie gebeurt het regelmatig – en legaal. En dus kan een stukje ‘vers’ gehakt dat je in de supermarkt koopt, bestaan uit rundvlees dat al een lange reis en een paar diepvriesrondes achter de rug heeft.
Klantenservice in de war
Wat het nóg verwarrender maakt, is hoe de klantenservice van supermarkten met dit soort vragen omgaat. Toen journalisten Albert Heijn belden met vragen over het gehakt, kwamen er tegenstrijdige antwoorden.
De ene medewerker beweerde dat het vlees niet bevroren is geweest, de ander zei dat het ‘gewoon vers’ is. En toen er werd doorgevraagd, klonk zelfs: “Waarom wilt u dat eigenlijk weten?”
Het lijkt erop dat medewerkers ofwel niet goed op de hoogte zijn, ofwel zijn geïnstrueerd om de klant gerust te stellen, zelfs als dat niet helemaal strookt met de realiteit.
Het woord ‘vers’ wordt namelijk niet juridisch gedefinieerd als ‘vandaag geslacht’. Het betekent simpelweg dat het product niet bevroren is op het moment dat jij het koopt.
Een marketingtrucje in de supermarkt
Volgens de directeur van een vleesverwerkingsbedrijf is het gebruik van de term ‘vers’ vooral een kwestie van marketing. “Het betekent alleen dat het niet bevroren is aangeboden aan de consument,” legt hij uit. Het feit dat het eerder wél bevroren is geweest, hoeft volgens de wet niet vermeld te worden. “Je zou het een gimmick kunnen noemen,” zegt hij zelfs.
En zo blijkt opnieuw dat wat op het etiket staat, niet altijd het volledige verhaal vertelt. De term ‘vers’ heeft voor consumenten een heel andere lading dan voor fabrikanten. Waar jij denkt aan iets wat recent geslacht en direct verpakt is, bedoelt de producent gewoon: niet bevroren in de winkel.
Transparantie ontbreekt
Wat vooral wringt, is het gebrek aan transparantie. Waarom wordt er niet gewoon open gecommuniceerd over de herkomst en geschiedenis van het vlees?
Waarom mogen consumenten niet weten dat het gehakt uit Botswana komt en misschien al meer dan een jaar bevroren is geweest? Het antwoord ligt waarschijnlijk in de angst dat openheid tot terughoudendheid leidt.
Toch groeit de behoefte aan eerlijke informatie over voedsel. Consumenten worden steeds bewuster, stellen vragen en willen weten wat ze precies eten. Dat is terecht. Want wie betaalt voor ‘vers’ vlees, verwacht ook een product dat daadwerkelijk vers is – niet eentje met een diepvriesverleden van twee jaar.
Conclusie: kijk verder dan het etiket
De ontdekking van de Keuringsdienst van Waarde is een duidelijk signaal: vertrouw niet blind op wat er op een verpakking staat. ‘Vers’ betekent niet automatisch ‘recent’. En de herkomst van je gehakt? Die blijft vaak bewust vaag gehouden.
Als consument heb je recht op duidelijkheid – en het is aan de supermarkten en producenten om die ook te bieden. Tot die tijd geldt: trap er niet in, en stel vooral de vragen die ertoe doen.
