Steeds meer weilanden in Nederland maken plaats voor grote velden met zonnepanelen. Zonneparken zijn een belangrijk onderdeel van de energietransitie, maar er rijst ook een vraag die minder vaak besproken wordt: kunnen ze de bodem eronder vervuilen?
Uit recente onderzoeken blijkt dat dit risico inderdaad bestaat, vooral als panelen beschadigd raken of verkeerd worden afgebroken.
Wat zit er in zonnepanelen dat schadelijk kan zijn?
Zonnepanelen lijken op het eerste gezicht vrij onschuldig: glasplaten die zonlicht omzetten in stroom. Toch bevatten ze een mix van materialen en stoffen die in het milieu terecht kunnen komen. Denk aan aluminium, antimoon, boor, zink, lood, tin en ijzer.
Een Deense studie uit 2023 toonde aan dat wanneer zonnepanelen worden verpulverd of beschadigd, deze stoffen langzaam kunnen lekken.
Ze kunnen in de bodem terechtkomen, in oppervlaktewater belanden of doorsijpelen naar het grondwater. Vooral antimoon wordt gezien als een groot risico, omdat het zich makkelijk verplaatst door de bodem, zeker in zure grond.
Antimoon: klein element, groot probleem
De onderzoekers noemen antimoon de meest zorgwekkende stof. Zelfs in lage concentraties kan het schadelijk zijn voor mens en dier. In sommige testmonsters werd een hoeveelheid gevonden die tot wel 50 keer hoger lag dan de toegestane norm voor grondwatervervuiling in Denemarken.
Het probleem met antimoon is dat het zeer mobiel is. Als het vrijkomt, kan het zich razendsnel verspreiden door de bodem en het grondwater bereiken. Dit maakt het een lastig te beheersen vervuiler.
Andere giftige stoffen in zonnepanelen
Naast antimoon wordt er ook gekeken naar zware metalen zoals cadmium. Dit metaal is bekend om zijn giftigheid en wordt in sommige typen zonnepanelen gebruikt. Hoewel veel fabrikanten inmiddels proberen cadmiumvrije alternatieven te ontwikkelen, zijn deze nog niet overal de standaard.
Ook loodhoudend soldeer kan een risico vormen. Bij beschadiging of slechte recycling kunnen looddeeltjes in het milieu komen, met schadelijke gevolgen voor zowel het ecosysteem als de gezondheid van mensen.
De rol van de constructie zelf
Het is niet alleen het zonnepaneel dat vervuiling kan veroorzaken. In 2023 werd in Wales een onderzoek gedaan naar de constructies waarop zonnepanelen rusten. Deze frames zijn vaak gemaakt van staal met een zinkcoating. Hoewel zink op zich geen onbekend element in de bodem is, kan een te hoge concentratie de balans verstoren.
Hoge zinkwaarden kunnen schadelijk zijn voor nuttige bacteriën en schimmels in de bodem, die essentieel zijn voor gezonde gewassen en natuur. Dat maakt het belangrijk om ook naar de ondersteunende materialen te kijken, niet alleen naar de panelen zelf.
Voorzorgsmaatregelen bij aanleg en onderhoud
Om deze risico’s te beperken, nemen bouwers van zonneparken steeds vaker voorzorgsmaatregelen. Zo worden bouwwegen aangelegd zodat zware vrachtwagens de grond niet onnodig samendrukken. Verdichte grond kan namelijk de groei van planten en de opname van water ernstig verstoren.
Daarnaast wordt er gewerkt met elektronische monitoring. Dit betekent dat de conditie van de panelen continu in de gaten wordt gehouden. Zodra er schade optreedt, kunnen monteurs snel ingrijpen om lekkage van schadelijke stoffen te voorkomen.
Toekomstige zonnecellen zonder giftige stoffen
Onderzoekers zijn druk bezig om nieuwe generaties zonnepanelen te ontwikkelen zonder gevaarlijke materialen. Alternatieven voor cadmium-telluride en loodhoudend soldeer zijn volop in ontwikkeling. Het doel is om zonnepanelen niet alleen tijdens gebruik, maar ook na hun levensduur volledig milieuvriendelijk te maken.
Ook wordt er gekeken naar recyclingmethoden waarbij waardevolle materialen uit oude panelen kunnen worden teruggewonnen zonder het milieu te belasten. Dit zou betekenen dat afgedankte zonnepanelen niet langer een afvalprobleem vormen, maar juist een bron van grondstoffen.
Moeten we ons zorgen maken?
Het is belangrijk om te benadrukken dat zonnepanelen in normale staat weinig tot geen gevaar vormen voor de bodem. Het risico ontstaat vooral wanneer ze beschadigd raken door bijvoorbeeld storm, brand of slecht onderhoud. Dan kunnen schadelijke stoffen langzaam vrijkomen.
Met de juiste bouwtechnieken, regelmatige controles en goede recycling is de kans op ernstige vervuiling relatief klein. Toch is het verstandig om bij de aanleg van een zonnepark rekening te houden met deze risico’s, zeker als het gaat om landbouwgrond of gebieden dicht bij drinkwaterbronnen.
Conclusie: zonne-energie blijft belangrijk, maar wees niet blind voor de risico’s
Zonneparken spelen een cruciale rol in de overstap naar duurzame energie, maar ze zijn niet volledig zonder milieuproblemen. Stoffen als antimoon, cadmium en lood kunnen bij beschadiging of verkeerde verwerking de bodem en het water vervuilen.
Het goede nieuws is dat er steeds meer kennis en technieken zijn om dit te voorkomen. Van betere materialen tot slimme monitoring: de sector werkt hard aan oplossingen.
Toch blijft het belangrijk om bewust te blijven van de mogelijke nadelen, zodat zonne-energie echt een groene toekomst kan bieden – niet alleen voor onze stroomvoorziening, maar ook voor onze bodem en ons water.
Zonneparken zijn een belangrijke stap richting duurzame energie, maar kunnen de bodem onder de panelen vervuilen. Onderzoek toont aan dat beschadigde of verkeerd verwerkte zonnepanelen stoffen als antimoon, cadmium, lood en zink kunnen lekken.
Vooral antimoon is zorgwekkend omdat het zich snel verspreidt en zelfs in lage concentraties schadelijk is. Ook de metalen constructies, vaak met zinkcoating, kunnen de bodem aantasten.
Met goede bouwtechnieken, monitoring en recycling is het risico beperkt, maar bewust omgaan met deze installaties blijft belangrijk. De toekomst ligt in zonnepanelen zonder giftige stoffen, zodat groene energie écht schoon is voor mens, bodem en water.
