Een recente uitzending van het NPO-programma Medialogica zorgt voor opschudding. In plaats van de aandacht te richten op het lobbyschandaal rond oud-Eurocommissaris Frans Timmermans, werd in de aflevering vooral de nadruk gelegd op de critici van zijn beleid.
Dat zet kwaad bloed bij kijkers én journalisten, omdat het de vraag oproept of publieke omroepen wel onafhankelijk opereren. Uit onderzoek van columniste Marianne Zwagerman blijkt bovendien dat de banden tussen de Europese Unie, gesubsidieerde ngo’s en de omroep Human opvallend nauw verweven zijn.
Het lobbyschandaal rond Timmermans
Frans Timmermans, jarenlang één van de meest invloedrijke spelers binnen de Europese Commissie, wordt beschuldigd van het doorsluizen van miljarden euro’s aan subsidies naar lobbyende organisaties.
Tussen 2019 en 2024 zou het gaan om een bedrag van ruim zeven miljard euro, bedoeld voor ngo’s die actief zijn op het gebied van klimaat en milieu.
Met dat geld zouden deze organisaties lobby hebben gevoerd tegen beleid van het Europees Parlement, terwijl dat parlement officieel onafhankelijk zou moeten functioneren.
Een deel van de subsidies belandde zelfs bij milieuorganisaties die kolencentrales in Duitsland juridisch hebben aangevallen. De Europese Commissie gaf eerder dit jaar al toe dat dergelijke lobbysubsidies zijn verstrekt.
De Europese belastingbetalersvereniging TAE heeft daarom aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie in München en bij de Europese aanklager in Luxemburg.
Volgens hun advocaat waren de betrokkenen zich er terdege van bewust dat hun handelen strijdig was met het begrotingsrecht, maar kozen ze er bewust voor om toch miljarden uit te keren.
Medialogica onder vuur
In deze context besloot Medialogica een uitzending te wijden aan het schandaal. Verwacht werd dat het programma de beschuldigingen tegen Timmermans zou uitlichten, maar in plaats daarvan werd de focus verlegd naar de critici die het schandaal naar buiten brachten.
Politici, journalisten en opiniemakers die de zaak aan de kaak stelden, werden kritisch bevraagd, terwijl de beschuldigingen zelf nauwelijks aan bod kwamen.
Dat leidde tot felle reacties, vooral omdat Medialogica zich profileert als een journalistiek programma dat media en macht kritisch volgt.
Columniste Marianne Zwagerman onderzocht de achtergronden van de uitzending en ontdekte dat er sprake is van nauwe financiële en persoonlijke banden met Brusselse subsidiepotten.
De rol van Human en Europese subsidies
Medialogica wordt geproduceerd door omroep Human, een relatief kleine publieke omroep met een uitgesproken progressieve signatuur.
Zwagerman wijst erop dat Human zelf indirect profiteert van Europese subsidies. Jaarlijks ontvangt de Vereniging Investeer in Human – een club die nauw verbonden is aan Human – zo’n 60.000 euro van een stichting die wordt gefinancierd met Europees geld.
Een van de oprichters van dat subsidienetwerk is opnieuw omroep Human zelf. Daarmee ontstaat een gesloten kring waarin geld vanuit Brussel wordt rondgepompt via ngo’s en omroepen die vervolgens programma’s maken over de EU en haar beleid.
Extra opvallend is dat Sophie in ’t Veld, jarenlang Europarlementariër voor D66, tot voor kort voorzitter was van Human.
Daarmee lijken politieke en journalistieke belangen door elkaar te lopen. Volgens Zwagerman is er daardoor geen sprake van onafhankelijke journalistiek, maar van een uitzending die verdacht veel lijkt op propaganda.
Wat zegt Medialogica zelf?
Medialogica erkent dat er Europese subsidie naar de productie stroomt, maar ontkent dat dit invloed heeft gehad op de inhoud van de uitzending.
Volgens de makers was het doel om de rol van media en politiek bij het verspreiden van informatie over het lobbyschandaal kritisch te belichten.
Toch blijft de vraag hangen of een programma dat geld ontvangt uit dezelfde potten die onderwerp van discussie zijn, wel in staat is om echt onafhankelijk verslag te doen.
Waar gaat al dat geld naartoe?
De kritiek op Europese subsidies is niet nieuw. De Europese Rekenkamer trok de afgelopen jaren al meerdere keren aan de bel over de onduidelijkheid rond de besteding van miljarden.
Tussen 2021 en 2023 zou er maar liefst 4,8 miljard euro zijn uitgekeerd aan ngo’s die actief zijn op thema’s als milieu, migratie en onderzoek. Wie precies welk bedrag ontving, blijft echter onduidelijk. Een volledig overzicht ontbreekt.
Volgens interne documenten zou onder leiding van Timmermans ongeveer 750 miljoen euro specifiek naar klimaat-lobbyclubs zijn gegaan. Dat geld zou gebruikt zijn om steun voor de Green Deal af te dwingen, een groot klimaatplan dat voor veel weerstand zorgt binnen de EU.
Politieke en maatschappelijke gevolgen
De onthullingen rond Timmermans en de rol van publieke omroepen roepen grote vragen op over transparantie en democratische controle.
Burgers betalen belastinggeld dat via complexe circuits bij organisaties belandt die soms direct invloed proberen uit te oefenen op beleidsmakers.
Voorstanders van dit systeem stellen dat subsidies noodzakelijk zijn om maatschappelijke organisaties te ondersteunen die zich inzetten voor duurzaamheid en mensenrechten. Critici zien het echter als verkapte politieke beïnvloeding die de democratische besluitvorming ondermijnt.
De rol van de NPO in dit geheel maakt de discussie nog gevoeliger. Als publieke omroep zouden journalistieke programma’s onafhankelijk en kritisch moeten zijn, ongeacht de herkomst van hun financiering.
Wanneer blijkt dat geldstromen en bestuursfuncties verweven raken met dezelfde instellingen waarover verslag wordt gedaan, ontstaat er een groot geloofwaardigheidsprobleem.
Een debat dat nog niet voorbij is
Het lobbyschandaal rond Frans Timmermans en de rol van Medialogica is waarschijnlijk nog maar het begin van een groter debat.
De vraag hoe de EU met subsidies omgaat, hoe transparant die geldstromen zijn en welke invloed dat heeft op journalistiek en politiek, zal de komende jaren alleen maar relevanter worden.
Voorlopig staat de publieke omroep onder druk om uit te leggen hoe onafhankelijk zij werkelijk zijn. En Frans Timmermans? Die zal zich moeten verantwoorden voor de miljarden die onder zijn leiding richting lobbyende ngo’s zijn gegaan.
Wat blijft hangen is het gevoel dat belastinggeld niet altijd terechtkomt waar het hoort, en dat programma’s die dit aan het licht zouden moeten brengen, soms eerder onderdeel van het probleem lijken te zijn dan van de oplossing.
