Nog geen drie weken voor de verkiezingen zorgt een nieuwe peiling van Ipsos I&O voor flink wat opschudding in Den Haag.
De cijfers laten zien dat JA21 fors stijgt en inmiddels op gelijke hoogte staat met de VVD. De PVV van Geert Wilders blijft ondertussen stevig de grootste partij met 31 virtuele zetels.
Hoewel er nog weinig grote verschuivingen zichtbaar zijn, is duidelijk dat de campagne de politieke verhoudingen op scherp zet.
Campagne komt op stoom
De verkiezingscampagne is de afgelopen week zichtbaar in een hogere versnelling gegaan.
Politici duiken steeds vaker de debatten in, proberen zich te profileren en zoeken bewust de confrontatie op.
Zo botste JA21-leider Joost Eerdmans recent nog met Johan Derksen over de gaswinning in Groningen.
Het onderwerp, dat voor veel Nederlanders symbool staat voor vertrouwen en bestuur, werd al snel een van de felste momenten van de week.
Zulke publieke discussies kunnen het beeld van partijen versterken of juist beschadigen, afhankelijk van hoe ze worden opgepakt door de media en kiezers.
PVV blijft overtuigend de grootste
De PVV blijft met 31 zetels de grootste partij in de peiling. Dat zijn er zes minder dan bij de verkiezingen van 2023, maar de partij blijft veruit aan kop.
Opvallend is dat het vertrek van Wilders uit het kabinet nauwelijks invloed lijkt te hebben gehad op zijn populariteit.
Volgens Ipsos I&O is het PVV-electoraat bijzonder trouw: de meeste kiezers blijven achter hun partijleider staan, ongeacht politieke stormen.
Uit de cijfers blijkt dat 67 procent van de PVV-stemmers zegt te kiezen vanwege de inhoudelijke standpunten van de partij. Bijna de helft (49 procent) geeft aan dat de PVV “opkomt voor mensen zoals ik”.
Nog veelzeggender: 90 procent noemt migratie en asiel als belangrijkste stemreden.
Dat percentage ligt aanzienlijk hoger dan in eerdere jaren. Waar de partij zich voorheen ook richtte op thema’s als zorg en koopkracht, draait de campagne nu weer nadrukkelijk om immigratie en nationale identiteit.
Wie stemt op de PVV?
De aanhang van de PVV is de afgelopen jaren breder geworden. Waar het ooit vooral oudere mannen waren die op Wilders stemden, is de groep kiezers nu meer gemengd: mannen én vrouwen uit verschillende leeftijdscategorieën.
Wel is het profiel nog steeds herkenbaar: veel PVV-stemmers hebben een laag of middelbaar opleidingsniveau en verdienen minder dan modaal.
De partij weet zich zo stevig te positioneren als de stem van Nederlanders die zich niet gehoord voelen door traditionele partijen.
Rechts groeit, midden krimpt
De opmars van de PVV en JA21 past binnen een breder patroon dat al jaren zichtbaar is in de Nederlandse politiek.
De traditioneel centrumrechtse partijen – ooit goed voor zo’n 70 zetels – zijn gekrompen tot 41 in deze peiling. Tegelijkertijd is het rechts-conservatieve blok juist fors gegroeid: van 10 zetels in 2003 naar 56 nu.
Ook links heeft terrein verloren. Het progressieve kamp, met partijen als GroenLinks-PvdA en D66, staat nu op 53 zetels, tegenover 65 in 2003.
Het resultaat is een politiek landschap waarin de machtsbalans duidelijk naar rechts verschuift, terwijl traditionele middenpartijen moeite hebben hun positie te behouden.
JA21 stijgt en zet VVD onder druk
Voor JA21 is de nieuwe peiling een opsteker. De partij stijgt met twee zetels ten opzichte van vorige week en staat nu op 13 zetels – evenveel als de VVD.
Daarmee nestelt de partij van Eerdmans zich voor het eerst echt in de strijd om het politieke midden.
De VVD zelf verkeert in zwaar weer. De partij, ooit de vaste machtsfactor op het midden-rechts spectrum, lijkt na het vertrek van Mark Rutte haar richting te zoeken. De huidige lijsttrekker kampt met een dalende achterban en onduidelijkheid over koers en leiderschap.
De stijging van JA21 laat zien dat kiezers op zoek zijn naar een alternatief dat enerzijds rechts en kritisch is, maar tegelijkertijd bestuurbaar oogt. De partij richt zich op thema’s als veiligheid, migratie, energie en belastingdruk – onderwerpen die sterk resoneren bij de ontevreden middenklasse.
Spannende strijd om plek twee
Achter de PVV is het dringen geblazen. Volgens Ipsos I&O zou het CDA met 24 zetels de tweede partij worden, gevolgd door GroenLinks-PvdA met 22 zetels.
Daarachter liggen D66, VVD en JA21 met elk 13 tot 14 zetels. Die nauwe marges laten zien dat de tweede plaats nog lang niet is beslist.
Voor het CDA is dit herstel opvallend. De partij, jarenlang weggezakt in de peilingen, lijkt te profiteren van haar meer gematigde toon en bestuurservaring.
Daarmee kan het CDA opnieuw een sleutelrol spelen in de formatie, zeker als partijen als VVD en PVV elkaar blijven uitsluiten.
Veel kiezers weten het nog niet
Ondanks de toenemende spanning in de peilingen, is het overgrote deel van de kiezers nog niet zeker van hun stem.
Slechts 15 procent weet zeker op welke partij ze gaan stemmen. Een overweldigende 82 procent twijfelt in meer of mindere mate, en 15 procent heeft nog helemaal geen idee.
Dat betekent dat de komende weken cruciaal worden. Televisiedebatten, lijsttrekkersoptredens en nieuwsgebeurtenissen kunnen nog grote invloed hebben op de uiteindelijke uitslag.
Kleine verschuivingen in sentiment kunnen, gezien de versnippering van het politieke landschap, grote zetelverschuivingen veroorzaken.
JA21 en PVV sluiten samenwerking niet uit
Een interessant aspect in deze peiling is de positionering van JA21 ten opzichte van de PVV.
Eerdmans heeft meermaals gezegd dat zijn partij samenwerking met de PVV niet uitsluit, in tegenstelling tot partijen als VVD en CDA.
Tegelijkertijd sluit JA21 samenwerking met linkse partijen als GroenLinks-PvdA en D66 juist wél uit.
Volgens Eerdmans zijn de inhoudelijke verschillen met die partijen “te groot” om te overbruggen.
Die duidelijke lijn kan JA21 helpen om kiezers aan te trekken die genoeg hebben van compromissen en juist kiezen voor helderheid.
Moeilijke formatie in aantocht
Als deze peilingsuitslag werkelijkheid wordt, lijkt een complexe formatie onvermijdelijk. De PVV blijft de grootste, maar kampt met een gebrek aan coalitiepartners.
CDA en VVD proberen zich te profileren als bestuurspartijen, maar moeten eerst terrein terugwinnen. Ondertussen is de linkse flank te klein om zelfstandig een meerderheid te vormen.
Strategisch stemmen zal in deze context een grote rol spelen. Veel kiezers zullen zich in de laatste dagen afvragen welke combinaties überhaupt mogelijk zijn – en welke stem het meeste effect heeft op de formatie.
Vooruitblik: alles ligt nog open
De slotfase van de campagne wordt beslissend. De strijd om de tweede plaats, de positie van de VVD en het effect van de PVV als grootste partij maken de komende debatten extra spannend.
Thema’s als migratie, zorg, koopkracht en veiligheid zullen het politieke debat blijven domineren.
Hoewel de PVV voorlopig aan kop blijft, is niets nog zeker. JA21 profiteert, het CDA herpakt zich, en het midden blijft verdeeld.
Wat wel duidelijk is: het Nederlandse politieke landschap is opnieuw in beweging, en rechts heeft de wind in de zeilen.
De komende weken zullen bepalen of die trend doorzet – en welke partijen straks echt aan de onderhandelingstafel komen.
Eén ding staat vast: de verkiezingsstrijd is nog lang niet gestreden, en alles wijst erop dat de eindsprint spannender wordt dan ooit.
Bron: Metro
