De verkiezingen staan voor de deur en overal in Nederland maken mensen zich klaar om naar het stembureau te gaan. Toch gaat het ieder jaar bij tienduizenden stemmers mis — vaak door kleine fouten die makkelijk te voorkomen zijn.
Van het vergeten van het juiste document tot het verkeerd invullen van het stembiljet: de verkiezingsdag is niet alleen spannend, maar ook een bron van frustratie voor wie onvoorbereid komt opdagen.
De meest gemaakte fout: stem pas geldig als alles klopt
Een van de grootste misverstanden rondom stemmen is dat het allemaal vanzelf gaat. “Even snel stemmen” blijkt in de praktijk niet altijd zo simpel. Een foutje is snel gemaakt, en dat kan ervoor zorgen dat je stem ongeldig wordt verklaard.
Bij elke verkiezing melden voorzitters van stembureaus hetzelfde probleem: mensen vullen hun biljet verkeerd in. Er wordt per ongeluk een hokje doorgekrast, een tweede hokje aangekruist of zelfs een tekeningetje gemaakt op het formulier.
Dat lijkt onschuldig, maar het maakt je stem ongeldig. Zodra er twijfel is over de bedoeling van je keuze, telt de stem niet mee.
Een medewerker van een stembureau in Utrecht zei het eens treffend: “We krijgen elk jaar honderden biljetten binnen met hartjes, uitroeptekens of pijltjes. Goed bedoeld, maar het mag niet.”
Vergeten documenten: zonder stempas geen toegang
Een andere veelgemaakte fout is het vergeten van de stempas. Die heb je nodig om überhaupt het stemlokaal binnen te komen.
De stempas wordt per post toegestuurd, maar verrassend veel mensen raken hem kwijt of laten hem thuis liggen. Zonder stempas mag je niet stemmen, ook niet als je een ID kunt laten zien.
Hetzelfde geldt voor een geldig legitimatiebewijs. Je moet kunnen bewijzen wie je bent, en dat document mag maximaal vijf jaar verlopen zijn. Mensen die zich vergissen in de geldigheid van hun paspoort of ID-kaart, worden soms bij de ingang al teruggestuurd.
Volgens cijfers van de Kiesraad komt dit vaker voor dan je denkt. In de vorige verkiezingen werden naar schatting meer dan 20.000 Nederlanders geweigerd omdat ze niet de juiste papieren bij zich hadden.
Andermans stempas gebruiken? Strafbaar
Sommige mensen denken slim te zijn door met de stempas van een partner of familielid te gaan stemmen. Dat mag alleen met een volmacht, en zelfs dan gelden strikte regels. Wie zonder toestemming een ander stemt, pleegt verkiezingsfraude – en dat is strafbaar.
Een volmacht is alleen geldig als de juiste handtekening erop staat én de volmachtnemer zelf ook in de juiste gemeente mag stemmen.
Elk jaar worden tientallen gevallen onderzocht waarin mensen te goeder trouw dachten dat ze “gewoon even mee konden stemmen”, maar dat bleek dus niet zo te zijn.
Niet weten op wie je stemt
Nog een veelvoorkomende fout: mensen die in het stemhokje pas bedenken op wie ze gaan stemmen. Dat leidt tot verwarring, twijfel, en soms een verkeerde keuze.
De stemwijzers draaien overuren in de weken voor de verkiezingen, maar alsnog weten veel Nederlanders nauwelijks wat de standpunten van partijen zijn.
“Er zijn altijd kiezers die gewoon op de eerste naam stemmen die ze herkennen,” zegt politiek verslaggever Jeroen Lammers. “Soms kiezen mensen per ongeluk een kandidaat van een partij waar ze helemaal niet op wilden stemmen.”
Het advies van de Kiesraad is dan ook simpel: bereid je voor. Kijk vooraf welke partijen meedoen in jouw gemeente of regio en markeer je keuze thuis, zodat je in het stemhokje niet hoeft te twijfelen.
De verkeerde kleur pen gebruiken
Het lijkt een detail, maar het is essentieel: in Nederland mag je alleen stemmen met het rode potlood dat in het stemhokje ligt.
Gebruik je een eigen pen of stift, dan wordt de stem ongeldig verklaard. Toch komen er jaarlijks honderden biljetten binnen met blauwe of zwarte inkt.
De reden? Veel mensen denken dat het potlood slechts een traditie is, maar het is een officiële regel. Het rode potlood is gekozen omdat het duidelijk zichtbaar is bij het tellen. Wie met een andere kleur schrijft, loopt het risico dat zijn stem niet meetelt.
Te laat naar het stembureau
Het lijkt vanzelfsprekend, maar ook dit gaat vaak mis. De stembureaus sluiten om 21:00 uur stipt. Wie daarna binnenkomt, hoe klein het verschil ook is, wordt geweigerd. Er zijn ieder jaar mensen die letterlijk voor de deur staan terwijl de klokken luiden, maar dan is het te laat.
In sommige gemeenten sluiten de deuren op de seconde nauwkeurig. De leden van het stembureau hebben geen speelruimte: zodra de klok negen uur slaat, mag er niemand meer naar binnen.
Stemmen bij het verkeerde stembureau
Met je stempas kun je in veel gemeenten stemmen bij elk stembureau, maar niet altijd. Vooral bij verkiezingen voor het waterschap of de provinciale staten kan dit verschillen. Sommige mensen rijden naar het dichtstbijzijnde stembureau, om er daar achter te komen dat ze in een andere gemeente geregistreerd staan.
Wie in een andere plaats wil stemmen, moet tijdig een kiezerspas aanvragen. Dat kan meestal tot vijf dagen voor de verkiezingen. Na die termijn is het te laat.
Niet stemmen en denken dat het niets uitmaakt
Een van de grootste fouten is misschien wel níét stemmen. “Mijn stem maakt toch geen verschil,” is een veelgehoorde uitspraak. Maar juist bij lokale verkiezingen of Tweede Kamerverkiezingen met veel partijen kan een paar duizend stemmen de balans verschuiven.
In sommige jaren zijn zetels beslist met een verschil van minder dan honderd stemmen. Eén extra stem had het verschil kunnen maken.
De juiste voorbereiding
Stemmen is eenvoudig, maar het vraagt een beetje voorbereiding. Controleer vóór de verkiezingsdag:
Heb je je stempas ontvangen?
Is je legitimatiebewijs nog geldig?
Weet je op wie je wilt stemmen?
Wie deze stappen volgt, voorkomt stress en fouten op de dag zelf.
De symbolische waarde van stemmen
Stemmen is meer dan een handeling; het is een recht dat in veel landen nog steeds niet vanzelfsprekend is. Elke stem, hoe klein ook, draagt bij aan de richting die het land opgaat. En juist daarom is het zonde als die stem verloren gaat door een slordigheid.
De voorzitters van stembureaus zeggen het elk jaar opnieuw: “De meeste fouten zijn makkelijk te voorkomen.” Een beetje voorbereiding kan het verschil maken tussen invloed hebben of buiten de telling vallen.
Dus: neem je stempas mee, pak je ID, gebruik het rode potlood — en vul dat hokje zorgvuldig in. Want een geldige stem is de enige die echt telt.
