De verkiezingsnacht van 2025 zal de boeken ingaan als een van de spannendste ooit. Terwijl bijna alle stemmen inmiddels zijn geteld, ligt de PVV van Geert Wilders nipt voor op D66.
Met een verschil van slechts 1382 stemmen is nog steeds onduidelijk wie zich uiteindelijk de grootste partij van Nederland mag noemen.
Nek-aan-nek race tussen PVV en D66
De strijd tussen PVV en D66 bleef tot diep in de ochtend ongekend spannend. D66 leek in eerste instantie de grootste te worden, maar toen de uitslagen uit Helmond en Oude IJsselstreek binnenkwamen, kantelde het beeld.
De PVV nam de leiding over, met een voorsprong van iets meer dan duizend stemmen. Volgens persbureau ANP is inmiddels ruim 99,6 procent van de stemmen geteld, maar enkele gemeenten ontbreken nog.
Het gaat onder andere om Amsterdam, Almere, Venray en Epe, waar nog stemmen worden verwerkt. Ook de briefstemmen van Nederlanders in het buitenland – ruim 135.000 aangevraagd – moeten nog worden meegeteld. Dat betekent dat de definitieve uitslag nog kan verschuiven.
Wilders wil duidelijkheid: ‘Geen verkenner zolang het onduidelijk is’
PVV-leider Geert Wilders liet via sociale media weten dat hij niet wil dat D66 alvast een verkenner aanstelt zolang niet honderd procent duidelijk is wie de grootste partij is.
Volgens hem heeft de PVV recht op het voortouw bij de formatie zodra blijkt dat zijn partij meer stemmen heeft behaald. “We zullen alles doen om te voorkomen dat D66 dit proces naar zich toetrekt,” schreef hij.
Wilders benadrukte dat zijn partij het mandaat van de kiezer wil respecteren. “Als de PVV de grootste wordt, nemen wij de leiding bij de formatie,” aldus de PVV-leider.
Opkomst hoger dan verwacht
De opkomst bij deze verkiezingen kwam uit op 78,4 procent – hoger dan bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2023, toen dat 77,8 procent was. Vooral in de provincie Utrecht gingen veel mensen stemmen: daar lag de opkomst op 82,1 procent. De laagste opkomst werd gemeten in Flevoland, met 73,8 procent.
Sinds het afschaffen van de opkomstplicht in 1970 is het percentage stemmers niet meer boven de 90 procent gekomen. Toch is de relatief hoge opkomst dit jaar opvallend, zeker gezien het politieke klimaat en de spanning rond de vorming van een nieuwe coalitie.
Historisch klein verschil tussen de grootste partijen
Nooit eerder in de moderne politieke geschiedenis was het verschil tussen de twee grootste partijen zó klein. Sinds 1956, toen de Tweede Kamer werd uitgebreid naar 150 zetels, is er slechts drie keer een verschil van één zetel geweest. Nu lijken PVV en D66 allebei op 26 zetels uit te komen.
Dat betekent dat niet de zetelverdeling, maar het aantal stemmen bepaalt wie als eerste een poging mag doen om een coalitie te vormen. Als de PVV dat kleine verschil weet vast te houden, is Wilders dus als eerste aan zet.
Klimaatorganisaties zien winst voor hun beleid
Terwijl politieke analisten nog bezig zijn met het duiden van de cijfers, reageerden milieu- en energieorganisaties opgelucht. Zij zien in de voorlopige uitslagen een meerderheid voor partijen die zich hard maken voor klimaat- en energiedoelen.
“Wij zijn opgelucht,” zegt Marjolein Demmers van Natuur & Milieu. “De kiezer heeft duidelijk aangegeven dat stilstand geen optie is. Nu is het aan de politiek om te bouwen aan een toekomstbestendig Nederland.”
Ook Donald Pols van Milieudefensie benadrukt dat de kiezers een signaal hebben afgegeven. “De roep om rechtvaardig klimaatbeleid is niet te negeren. Een klimaatkabinet ligt binnen handbereik.”
Volgens Olof van der Gaag van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie is het nu aan D66 om dat waar te maken: “De kiezer heeft overtuigend gestemd voor de energietransitie. Nu moeten die beloftes worden omgezet in concrete resultaten.”
Grote verschuivingen per gemeente
In diverse gemeenten waren de verschillen minimaal. In Albrandswaard eindigden PVV en VVD zelfs exact gelijk met 3011 stemmen.
In Landsmeer scheelde het één stem tussen D66 en VVD, terwijl in Duiven de VVD drie stemmen meer kreeg dan D66.
In het Zeeuwse Goes was het eveneens razend spannend: de PVV werd daar de grootste partij met slechts 38 stemmen verschil. Zulke minieme verschillen benadrukken hoe verdeeld het electoraat dit jaar is.
Daarnaast is duidelijk dat D66 vooral winst boekte in studentensteden en welvarende gemeenten, terwijl het CDA flink terugkwam in regio’s als Twente. GroenLinks-PvdA en PVV leverden in bijna alle gemeenten iets in ten opzichte van 2023.
Blanco stemmen verdubbeld
Een opvallend detail is het aantal blanco stemmen. Meer dan 39.500 Nederlanders leverden een leeg stembiljet in – ruim twee keer zoveel als in 2023. Volgens analisten is dit een teken van onvrede en politieke vermoeidheid.
Blanco stemmen tellen niet mee voor de zetelverdeling, maar worden vaak gezien als een proteststem: mensen die geen vertrouwen hebben in de huidige partijen of zich niet kunnen vinden in de keuzes die worden geboden.
Media en partijen reageren verdeeld
De ochtendkranten trekken uiteenlopende conclusies. De Telegraaf kopte groots “Vlag uit bij D66!”, terwijl het AD sprak van een “terugkeer naar het midden”.
De Volkskrant noemde D66-leider Rob Jetten “de grote winnaar”, al is dat nog allerminst zeker.
Binnen D66 heerst optimisme: de partij presteerde beter dan in 2023 en boekte in veel gemeenten winst. Bij de PVV klinkt daarentegen voorzichtig vertrouwen dat de laatste stemmen de balans in hun voordeel kunnen doen doorslaan.
CDA-leider Henri Bontenbal sprak van “een terugkeer van het gezonde verstand” nadat zijn partij op meerdere plekken grote sprongen maakte. Wilders zelf bleef rustig, maar scherp: “We wachten de definitieve telling af, maar we staan er goed voor.”
Definitieve uitslag nog onzeker
Hoewel bijna alle stemmen geteld zijn, is het laatste woord nog niet gesproken. De ontbrekende uitslagen uit enkele gemeenten en de poststemmen uit het buitenland kunnen de uitslag nog kantelen.
Persbureau ANP verwacht in de loop van de dag met een definitieve prognose te komen.
Of D66 of PVV uiteindelijk de grootste partij wordt, zal niet alleen symbolisch belangrijk zijn – het bepaalt wie als eerste een formatie mag proberen te starten.
Wat al wel duidelijk is: Nederland heeft gekozen voor verandering. De politiek staat voor een nieuwe, complexe fase waarin samenwerking, duidelijke keuzes en vertrouwen van de kiezer centraal zullen staan. Eén ding is zeker – de formatie belooft net zo spannend te worden als de verkiezingsnacht zelf.
