Het CDA heeft een opvallende draai gemaakt in het asieldebat en zorgt daarmee voor opschudding in politiek Den Haag.
De partij steunt nu een wetswijziging die illegaal verblijf strafbaar maakt. Daarmee helpt het CDA de asielnoodmaatregelenwet aan een meerderheid in de Eerste Kamer.
Voor veel kiezers en Kamerleden roept dat één grote vraag op: hoe kan een partij die jarenlang waarschuwde voor zorgvuldigheid, nu zo resoluut van standpunt veranderen?
Cruciale steun voor omstreden asielwet
De steun van het CDA is doorslaggevend. Zonder de christendemocraten zou de asielnoodmaatregelenwet geen meerderheid halen. Met hun steun komt strafbaarstelling van illegaal verblijf een flinke stap dichterbij.
Het gaat om een maatregel die afgelopen zomer op initiatief van de PVV aan de wet werd toegevoegd en sindsdien voor felle discussie zorgt.
De wet bevat meerdere ingrijpende aanscherpingen. Zo worden permanente verblijfsvergunningen afgeschaft en worden asielprocedures verkort. Maar vooral de strafbaarstelling van mensen zonder geldige verblijfspapieren ligt gevoelig, zowel politiek als maatschappelijk.
Wat is er precies veranderd voor het CDA?
Het CDA lag lange tijd dwars vanwege één belangrijk punt: hulp aan mensen zonder papieren dreigde ook strafbaar te worden.
Dat leidde tot zorgen bij kerken, hulporganisaties en gemeenten. Ook binnen het CDA zelf zorgde dit voor ongemak.
Na een lang debat en stevige kritiek kwam er een zogenoemde reparatiewet. In die aangepaste versie is expliciet vastgelegd dat hulpverlening niet strafbaar wordt. Volgens het CDA is daarmee een cruciale drempel weggenomen. Het partijstandpunt kantelde vrijwel direct.
Bart van den Brink zet koerswijziging kracht bij
CDA-Kamerlid Bart van den Brink maakte namens zijn fractie duidelijk dat het CDA vóór de aangepaste wet zal stemmen.
Volgens hem is de wet nu beter afgebakend en juridisch houdbaar. De strafbaarstelling zou bovendien slechts een beperkte groep raken.
Volgens Van den Brink gaat het uitsluitend om mensen die een vertrekbevel hebben gekregen, een volledige terugkeerprocedure hebben doorlopen en vervolgens weigeren mee te werken aan vertrek.
Daarmee probeert het CDA de zorgen over massale handhaving weg te nemen.
Kabinet spreekt van zeer beperkte toepassing
Ook asielminister David van Weel benadrukt dat de maatregel slechts in uitzonderlijke gevallen zal worden toegepast.
Volgens hem gaat het om slechts 100 tot 300 gevallen per jaar. Hij spreekt nadrukkelijk tegen dat er sprake zou zijn van een harde aanpak of een grootschalige opsporing.
Er komt geen klopjacht op illegalen, zo verzekert de minister. De strafbaarstelling moet vooral worden gezien als een laatste stap voor mensen die alle procedures hebben doorlopen en toch niet meewerken aan terugkeer.
Eerdere zorgen waren niet ongegrond
De oorspronkelijke wet zorgde voor flinke onrust. Niet alleen in de Tweede Kamer, maar ook bij uitvoeringsinstanties en binnen de rechtspraak.
Het risico dat hulp aan ongedocumenteerden strafbaar zou worden, werd breed gezien als onwenselijk en onuitvoerbaar.
Die kritiek leidde uiteindelijk tot de reparatiewet. Volgens minister Van Weel is er veel verwarring ontstaan over de reikwijdte van de maatregel. Hij benadrukt dat geen enkele vorm van hulpverlening strafbaar wordt. Volgens hem is er sprake geweest van ruis en misverstanden.
PVV slikt aanpassing met tegenzin
Opvallend is dat ook de PVV uiteindelijk akkoord lijkt te gaan met de aanpassing. Eerder gaf de partij aan niets te voelen voor wijzigingen. Toch wordt de reparatie nu geaccepteerd om de kern van de maatregel overeind te houden.
Volgens de PVV had de aanpassing niet gehoeven, maar wordt de strafbaarstelling nu in elk geval niet geblokkeerd. Daarmee laat de partij zien pragmatisch te willen zijn om de wet door het parlement te krijgen.
Linkse partijen reageren verbaasd en kritisch
Bij linkse partijen zorgt de draai van het CDA voor verbazing.
Zij wijzen erop dat CDA-leider Henri Bontenbal eerder juist waarschuwde voor haastige en slecht doordachte wetgeving. Volgens hen staat de koerswijziging haaks op die eerdere uitspraken.
Ook nu blijven er zorgen over de uitvoerbaarheid. Critici vrezen juridische problemen, extra druk op politie en justitie en een symbolische wet die weinig oplost, maar veel onrust veroorzaakt.
CDA ziet zichzelf als consistent
Volgens Van den Brink is er echter geen sprake van een echte draai. Hij stelt dat het CDA al langere tijd voorstander is van een beperkte vorm van strafbaarstelling.
Volgens hem sluit de aangepaste wet juist aan bij het standpunt dat de partij al voor, tijdens en na de verkiezingen innam.
Die uitleg overtuigt niet iedereen. Tegenstanders spreken van opportunisme en wijzen erop dat het CDA pas overstag ging toen de wet werd aangepast en een meerderheid binnen bereik kwam.
ChristenUnie en D66 blijven fel tegen
De ChristenUnie probeerde de strafbaarstelling volledig uit de wet te schrappen, maar kreeg daarvoor onvoldoende steun. Zonder het CDA is daar geen meerderheid voor. D66 blijft eveneens fel tegenstander.
D66-Kamerlid Jan Paternotte sprak van het oppoetsen van parlementair broddelwerk. Hij bekritiseerde vooral de snelheid waarmee de reparatiewet vlak voor het kerstreces wordt behandeld. Volgens hem wordt zorgvuldigheid ingeruild voor politieke haast.
Politiek signaal richting kiezers
De steun van het CDA heeft niet alleen juridische gevolgen, maar ook een symbolische betekenis. Het signaal is duidelijk: de koers in het asielbeleid wordt verder aangescherpt, met steun van een partij die zich traditioneel als gematigd profileert.
Voor sommige kiezers voelt dat als een breuk met het verleden. Voor anderen juist als een noodzakelijke correctie op een systeem dat vastloopt. De verdeeldheid over asielbeleid blijft daarmee onverminderd groot.
Discussie nog lang niet voorbij
Hoewel de wet dichter bij een meerderheid is, is het debat nog niet afgerond. De Eerste Kamer zal zich nog buigen over de juridische en praktische gevolgen. Ook maatschappelijke organisaties blijven kritisch meekijken.
De draai van het CDA heeft het politieke speelveld in elk geval veranderd.
Wat begon als een omstreden voorstel van de PVV, groeit nu uit tot een breed gedragen maatregel. De vraag die blijft hangen: hoe legt het CDA deze koerswijziging straks uit aan zijn achterban?
Eén ding is zeker: het asieldebat is met deze beslissing opnieuw op scherp gezet en zal ook in het nieuwe jaar de politieke agenda blijven domineren.
