Friet, patat, goudgele rakkers – hoe je het ook noemt, het is al decennialang het favoriete tussendoortje van miljoenen Nederlanders. Maar wie de laatste jaren een frietje haalt bij de snackbar of foodtruck, merkt dat het prijskaartje flink veranderd is.
Waar je begin deze eeuw nog voor een paar gulden klaar was, betaal je nu gerust vier tot vijf euro voor een simpele portie friet. En dat roept vragen op: hoe is het mogelijk dat friet zó duur is geworden, terwijl aardappelen bijna niks kosten?
De aardappel is spotgoedkoop – maar dat merk je niet
Het meest verrassende aan de prijsstijging van friet is misschien wel dat de grondstof zelf, de aardappel, nauwelijks duur is. Door een goede oogst en tegenvallende exportprijzen krijgen boeren op dit moment extreem weinig voor hun product. In sommige gevallen worden aardappelen zelfs afgevoerd als veevoer omdat er simpelweg te veel zijn.
Toch zie je daar als consument niks van terug aan de toonbank. De prijs van een portie friet daalt niet, integendeel. Dat komt doordat de aardappel zelf slechts een heel klein deel van de totale kosten uitmaakt.
Voor een normale portie van 250 gram betaal je aan aardappelmateriaal nog geen tien cent. De rest? Die zit verstopt in allerlei andere kostenposten die de laatste jaren flink zijn opgelopen.
Energie, olie en verpakkingen drukken zwaar op de prijs
De echte boosdoeners zitten niet onder de grond, maar in de keten eromheen. Neem bijvoorbeeld de energiekosten: door internationale spanningen en de nasleep van de energiecrisis zijn die de afgelopen jaren flink gestegen.
Een frietpan draait op hoge temperaturen en blijft vaak urenlang aanstaan – iets wat je in de energierekening meteen terugziet.
Ook frituurolie is flink duurder geworden. Waar ondernemers vroeger tientallen liters olie konden inkopen voor een zacht prijsje, zijn de prijzen tegenwoordig afhankelijk van grillige markten, schaarste en logistieke problemen.
Voeg daar nog de stijgende kosten voor verpakkingsmateriaal bij – denk aan bakjes, servetjes en papieren zakken – en je begrijpt waarom de verkoopprijs omhoog moest.
De lonen in de horeca zijn fors gestegen
Een ander groot deel van de prijsstijging zit in de personeelskosten. De lonen in de horeca zijn de afgelopen twintig jaar flink omhoog gegaan.
Dat is goed nieuws voor werknemers, maar betekent voor ondernemers een flinke kostenpost. Twintig jaar geleden maakte loon zo’n 18% uit van de kostprijs van een portie friet. Vandaag de dag is dat gestegen naar bijna 30%.
En dat verschil moet ergens gecompenseerd worden. In wijken waar mensen iets minder te besteden hebben, durven snackbars de volledige prijsverhoging niet door te rekenen aan de klant. Het gevolg? Minder marge, meer financiële druk en uiteindelijk een sluiting.
De afgelopen vijf jaar hebben honderden kleine snackbars en familiebedrijven hun deuren gesloten omdat de optelsom simpelweg niet meer uitkwam.
Geen hoop op goedkopere patat
Wie denkt: “Als de aardappelprijs zó laag is, komt er vast wel weer een moment waarop friet goedkoper wordt”, komt bedrogen uit. Volgens experts is die kans minimaal. Want zelfs als de aardappel gratis zou zijn, blijven de andere kosten overeind.
Energie, loon, transport en olie zijn structureel duurder geworden, en dat zijn de factoren die de prijs bepalen.
Cindy van Rijswick van Rabo Research noemt het zelfs uitgesloten dat de frietprijs nog daalt. In al haar jaren van onderzoek heeft ze nog nooit meegemaakt dat de prijs van een portie friet structureel omlaag ging. Als het ooit gebeurt, is het tijdelijk – en meestal omdat er ergens anders in de keten weer bezuinigd moet worden.
Friet in de stad is nóg duurder
De locatie speelt ook een rol. In steden als Amsterdam, Rotterdam of Utrecht betaal je al snel vijf euro voor een portie friet. De reden? Hogere huurprijzen, hogere personeelskosten en een ander type klant.
Toeristen of dagjesmensen nemen de prijs sneller voor lief, waardoor snackbars in steden de prijzen makkelijker kunnen verhogen. Het zorgt er wel voor dat het ‘gewone patatje’ steeds minder bereikbaar wordt voor mensen met een kleiner budget.
De toekomst van de snackbar
Voor veel traditionele snackbars is het een harde realiteit. De tijden van lage prijzen, hoge omloop en eenvoudige marges zijn voorbij. Wie nu wil overleven in de frituurbranche moet creatief zijn: duurzamere olie, efficiëntere keukens, of zelfs overstappen op bezorging en combideals. Toch zijn die oplossingen vaak maar beperkt effectief als de basis – de kostprijs – structureel te hoog blijft.
Een andere trend is dat steeds meer frietzaken kiezen voor een premium aanpak: ambachtelijke friet, huisgemaakte sauzen, luxe toppings.
Daarmee proberen ze de hogere prijs te verantwoorden en een ander publiek aan te spreken. Maar dat is niet voor iedereen weggelegd. Voor wie gewoon een simpel bakje friet wil, zoals vroeger, lijkt de tijd definitief voorbij.
Conclusie: het zit ‘m niet in de aardappel
Hoewel de aardappel zelf spotgoedkoop is, wordt een portie friet steeds duurder door stijgende kosten op alle andere fronten: energie, olie, lonen, verpakkingen en huur.
En die stijgingen zijn structureel. Daardoor is de prijs van friet in 25 jaar tijd bijna verviervoudigd. De verwachting is dat dit niet meer gaat veranderen. Dus wie nog lekker wil snacken, zal daar voortaan net wat dieper voor in de buidel moeten tasten.
