Voor veel mensen is het herkenbaar: je ligt lekker te slapen en ineens voel je de drang opkomen. Je moet naar het toilet. Op zich niets geks, zou je denken.
Maar als dat regelmatig gebeurt, zelfs meerdere keren per nacht, dan kan er meer aan de hand zijn dan alleen een volle blaas.
Wat is nocturie precies?
De medische term voor ‘s nachts wakker worden om te plassen is nocturie. Het gaat hierbij niet om één keer per maand, maar om situaties waarin iemand structureel één of meerdere keren per nacht uit bed moet om te plassen.
Veel mensen zien het als een ongemak, maar het is meer dan alleen dat. Het kan invloed hebben op de slaapkwaliteit en zelfs een signaal zijn van een gezondheidsprobleem.
Bij nocturie raakt het natuurlijke slaapritme verstoord, en dat heeft gevolgen voor zowel het fysieke als mentale welzijn.
Wie hebben er het meest last van?
Uit onderzoek blijkt dat vrouwen tussen de 18 en 49 jaar relatief vaak last hebben van nocturie. Op latere leeftijd kantelt dat beeld, en krijgen juist mannen vanaf ongeveer hun zestigste er vaker mee te maken.
De oorzaak hiervan ligt deels in hormonale verschillen, maar ook in lichamelijke veranderingen zoals prostaatvergroting bij mannen of veranderingen in de blaasfunctie bij vrouwen.
Het totale aantal plaspauzes over 24 uur verandert vaak niet drastisch, maar wél wanneer de meeste urine geproduceerd wordt. Naarmate mensen ouder worden, verschuift de urineproductie steeds meer naar de nachtelijke uren.
Nachtelijke polyurie: wat is dat?
Een veelvoorkomende oorzaak van nocturie is nachtelijke polyurie. Hierbij produceert het lichaam ’s nachts een groter deel van de dagelijkse urinehoeveelheid.
Normaal gesproken wordt dit juist overdag gedaan. Ongeveer 88% van de mensen die last hebben van nachtelijk plassen, kampt met deze aandoening. De blaas raakt sneller vol, waardoor de slaap wordt onderbroken.
De rol van slaap en hormonen
Tijdens een normale nachtrust maakt het lichaam een hormoon aan dat de urineproductie remt: ADH (antidiuretisch hormoon). Dit zorgt ervoor dat mensen meerdere uren kunnen doorslapen zonder naar het toilet te hoeven.
Maar als de slaap verstoord is en er te weinig REM-slaap plaatsvindt, wordt er minder van dit hormoon aangemaakt. Het lichaam blijft dan urineren alsof het overdag is, wat betekent dat de blaas sneller vol raakt. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel: slechte slaap leidt tot meer plassen, en dat plassen leidt weer tot slechtere slaap.
REM-slaap en gezondheid
REM-slaap is niet alleen belangrijk om goed uit te rusten. Tijdens deze fase worden ook emoties verwerkt, geheugen opgeslagen en lichaamssystemen gereguleerd. Een tekort aan REM-slaap kan op lange termijn zorgen voor vermoeidheid, prikkelbaarheid en verminderde concentratie.
Mensen die vaak wakker worden om te plassen missen mogelijk juist deze cruciale slaapfase. Dat kan effect hebben op hun stemming, cognitief functioneren en zelfs op het immuunsysteem.
Wanneer is het tijd om aan de bel te trekken?
Hoewel af en toe plassen in de nacht normaal is, is het verstandig om alert te zijn wanneer dit structureel gebeurt. Vooral als het vaker dan één keer per nacht voorkomt en het dagelijkse functioneren beïnvloedt, kan het verstandig zijn om een arts te raadplegen.
Nocturie kan namelijk het gevolg zijn van onderliggende gezondheidsproblemen zoals:
Overactieve blaas
Urineweginfecties
Diabetes
Hoge bloeddruk
Slaapapneu
Prostaatvergroting (bij mannen)
Het gaat dus niet alleen om een volle blaas, maar mogelijk om een serieus signaal van het lichaam.
Wat kun je zelf doen om minder vaak wakker te worden?
Er zijn een aantal simpele aanpassingen in je leefstijl die kunnen helpen om de nachtelijke toiletbezoeken te verminderen:
Drink minder vlak voor het slapengaan. Zorg ervoor dat je de laatste 1 tot 2 uur voor bedtijd geen grote hoeveelheden vocht meer binnenkrijgt.
Beperk cafeïne en alcohol. Beide kunnen de blaas irriteren en de urineproductie verhogen.
Stel een vast slaapschema in. Regelmaat in slaap- en waaktijden helpt je lichaam om beter te rusten.
Zorg voor voldoende ontspanning voor het slapen. Denk aan lezen, ademhalingsoefeningen of een warme douche.
Vermijd schermgebruik in het laatste uur voor bedtijd. Het blauwe licht van telefoons en tv’s kan je biologische klok verstoren.
Creëer een comfortabele slaapomgeving. Donker, stil en koel is ideaal.
Blijf overdag voldoende in beweging, maar vermijd intensief sporten vlak voor bedtijd.
Wanneer is medische hulp nodig?
Als de klachten aanhouden ondanks veranderingen in leefstijl, is het verstandig om een afspraak te maken met een huisarts. In sommige gevallen kan een blaastraining, medicatie of een nader onderzoek nodig zijn. Hoe eerder er duidelijkheid is over de oorzaak, hoe sneller er iets aan gedaan kan worden.
Niet onderschatten
Waar veel mensen nachtelijk plassen als “een ouderdomsdingetje” of iets kleins afdoen, blijkt uit onderzoek dat het meer aandacht verdient.
Slaap is essentieel voor herstel, weerstand en welzijn. Verstoring van die slaap, zeker op dagelijkse basis, moet serieus genomen worden.
Het lichaam geeft signalen niet voor niets. Nachtelijk plassen hoeft niet altijd ernstig te zijn, maar als het structureel gebeurt, is het verstandig om verder te kijken dan alleen de blaas. Een goede nachtrust is geen luxe, maar een basisbehoefte.
