Vanaf 2027 komt er in Nederland een vaccinatieprogramma tegen gordelroos voor 60-plussers. Toch blijkt dat niet iedereen van die leeftijdsgroep meteen in aanmerking komt voor een gratis prik.
De overheid overweegt namelijk om te beginnen met een kleinere groep: vooral mensen tussen de 60 en 65 jaar. Oudere generaties zullen daardoor waarschijnlijk langer moeten wachten. Waarom is dat zo, en waarom levert dit nu al zoveel discussie op?
Wat is gordelroos eigenlijk?
Gordelroos wordt veroorzaakt door hetzelfde virus dat ook waterpokken veroorzaakt: het varicella-zostervirus. Vrijwel iedereen heeft als kind waterpokken gehad, en dat virus verdwijnt niet zomaar uit je lichaam.
Het kan jarenlang inactief aanwezig blijven in de zenuwcellen. Rond je vijftigste levensjaar, wanneer je afweersysteem langzaam zwakker wordt, kan het virus opnieuw actief worden en gordelroos veroorzaken.
De symptomen zijn vaak heftig. Denk aan jeuk, tintelingen, pijn en blaasjes die veranderen in korstjes. Voor veel mensen blijft het niet bij een paar ongemakken: de zenuwpijn kan weken tot maanden aanhouden, en bij sommigen zelfs jaren.
Die pijn wordt ook wel postherpetische neuralgie genoemd, een aandoening die iemands leven flink kan beïnvloeden.
Waarom het vaccin belangrijk is
Het vaccin tegen gordelroos, Shingrix, is zeer effectief. Het voorkomt niet alleen de ziekte zelf, maar verkleint ook de kans op langdurige zenuwpijn aanzienlijk.
Vooral voor ouderen is dit belangrijk, omdat zij vaak al te maken hebben met een zwakker immuunsysteem en andere gezondheidsproblemen.
Het nadeel is echter de prijs. Voor volledige bescherming zijn twee prikken nodig, en samen kosten die honderden euro’s per persoon.
Op dit moment moeten mensen die zich willen laten vaccineren die kosten zelf betalen, waardoor veel ouderen afhaken. Vanaf 2027 wil de overheid dat veranderen door de vaccinatie gratis aan te bieden – maar wel in fases.
Waarom krijgen niet alle 60-plussers het vaccin tegelijk?
De reden is vooral financieel. Het vergoeden van het vaccin voor alle 60-plussers in Nederland kost de overheid naar schatting 39 miljoen euro per jaar.
Dat bedrag is volgens deskundigen niet genoeg om in één keer alle 60-plussers, zo’n 4 miljoen mensen, van een prik te voorzien.
Daarom ligt er nu een voorstel om te beginnen met een kleinere groep: de mensen van 60 tot 65 jaar. Deze groep komt als eerste aan de beurt, terwijl de oudere generaties moeten wachten. In totaal zouden daardoor zo’n 3,5 miljoen 65-plussers voorlopig buiten de boot vallen.
Kritiek vanuit ouderenorganisaties
Niet iedereen is het eens met dit plan. Ouderenorganisatie Senioren Netwerk Nederland vindt het onlogisch om juist de oudste groep nog langer te laten wachten. Mensen boven de 65 hebben immers een nog zwakker immuunsysteem en lopen daardoor extra risico om ernstig ziek te worden van gordelroos.
Bovendien zijn er steeds meer onderzoeken die wijzen op een mogelijk verband tussen gordelroos en een verhoogde kans op dementie. Volgens de organisatie is er daarom niet alleen sprake van een medisch, maar ook van een maatschappelijk belang.
Een vaccinatie zou kunnen bijdragen aan het verminderen van de kans op dementie bij ouderen, wat weer de druk op de zorg en mantelzorgers kan verlichten.
Het persoonlijke leed achter de cijfers
De discussie gaat niet alleen om cijfers en budgetten, maar ook om echte mensen. Neem het voorbeeld van Riekje (74). Zij kreeg gordelroos en kampt sindsdien met langdurige zenuwpijn. “In alles wat ik doe heb ik pijn,” vertelde ze in een interview.
“Ook geestelijk word ik er soms wanhopig van.” Zulke verhalen laten zien hoe groot de impact van gordelroos kan zijn, zeker bij ouderen die al kwetsbaar zijn.
De druk op de zorg
De cijfers spreken boekdelen. In 2021 gingen bijna 94.000 mensen naar de huisarts met gordelroosklachten. Elk jaar belanden daarnaast zo’n 375 patiënten in het ziekenhuis. Daarmee legt gordelroos een stevige druk op de zorg, die al zwaar belast is.
Wat het extra lastig maakt, is dat gordelroos niet één keer hoeft voor te komen. Ook mensen die de ziekte al hebben gehad, kunnen opnieuw besmet raken. Dat maakt de noodzaak van een effectief en breed toegankelijk vaccinatieprogramma alleen maar groter.
Wanneer wordt er meer duidelijkheid verwacht?
Voorlopig ligt de bal bij het RIVM. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu moet namelijk een advies geven over welke leeftijdsgroepen als eerste in aanmerking moeten komen voor het vaccin. Pas aan het einde van dit jaar zal het ministerie van Volksgezondheid een definitief besluit nemen.
Tot die tijd blijft het onzeker wie straks als eerste gratis gevaccineerd mag worden. Wat wel vaststaat, is dat het vaccinatieprogramma in 2027 van start gaat en dat het Shingrix-vaccin de basis zal vormen.
Conclusie: wachten of actie ondernemen?
De komst van het gordelroosvaccin in het Rijksvaccinatieprogramma is goed nieuws, maar de plannen zorgen ook voor frustratie en onrust onder ouderen. Het vooruitzicht dat mensen boven de 65 jaar mogelijk langer moeten wachten, voelt voor velen oneerlijk – juist omdat zij kwetsbaarder zijn.
Dat de overheid keuzes moet maken vanwege de hoge kosten, is begrijpelijk, maar de vraag blijft of die keuzes de juiste groepen raken.
Wat in elk geval duidelijk is: gordelroos is geen onschuldige aandoening, en een effectieve vaccinatie kan veel leed voorkomen. De komende maanden zal blijken of de roep van ouderenorganisaties voldoende gewicht krijgt om het beleid nog bij te sturen.
