Het kabinet is gevallen. PVV-leider Geert Wilders heeft dinsdagochtend de knoop doorgehakt: zijn partij stapt uit de coalitie. De reden?
Een conflict over een nieuw pakket aan asielmaatregelen dat Wilders vorige week presenteerde. Coalitiepartijen VVD, NSC en BBB weigerden deze voorstellen te ondertekenen en dat was voor Wilders de druppel.
In een korte verklaring op X liet Wilders weten: “Geen handtekening voor onze asielplannen. Geen aanpassing Hoofdlijnenakkoord. PVV verlaat de coalitie.” De beslissing heeft direct geleid tot een kabinetscrisis en het officiële einde van het huidige kabinet.
Waarom trekt Wilders de stekker eruit?
De PVV-leider diende vorige week een aanvullend tienpuntenplan in om het asielbeleid fors aan te scherpen. Daarin staan onder andere strengere grenscontroles, het direct terugsturen van asielzoekers bij de grens, en een bouwstop voor nieuwe asielzoekerscentra. Ook stelde hij voor dat statushouders – mensen die rechtmatig in Nederland mogen blijven – na veertien weken uit asielzoekerscentra moeten worden geplaatst.
Wilders wilde dat zijn coalitiepartners het volledige pakket niet alleen zouden steunen, maar ook formeel zouden ondertekenen. Zonder die handtekeningen, zo gaf hij herhaaldelijk aan, zou de PVV uit de coalitie stappen. Die dreiging is nu werkelijkheid geworden.
Reactie van coalitiepartners: verbijstering en teleurstelling
NSC-fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven reageerde dinsdagochtend geschokt op het besluit van Wilders. Volgens haar was er nog voldoende ruimte om tot een oplossing te komen. Ze noemde het vertrek van de PVV uit de coalitie “onverantwoord en onbegrijpelijk”.
Van Vroonhoven wees erop dat veel van Wilders’ wensen al binnen het bestaande hoofdlijnenakkoord aangepakt konden worden. “We zitten in een coalitie die zoveel moet doen. En dan toch dit doen: het is echt onbegrijpelijk,” aldus de NSC-leider. Ze gaf aan dat het kabinet nog te redden was geweest als Wilders bereid was geweest om op de inzet en bereidheid van de andere partijen te vertrouwen, in plaats van vooraf handtekeningen te eisen.
VVD en BBB houden vast aan het hoofdlijnenakkoord
Ook de andere coalitiepartners, VVD en BBB, stonden niet achter Wilders’ eis om het hoofdlijnenakkoord open te breken. Volgens hen was dat niet nodig. De PVV levert met minister Marjolein Faber immers zelf de bewindspersoon op Asiel en Migratie. Zij had gewoon met concrete voorstellen kunnen komen binnen de bestaande afspraken, zo stelden de partijen.
Dilan Yesilgöz (VVD) en Caroline van der Plas (BBB) zouden bereid zijn geweest om de aanvullende voorstellen te bespreken, maar wilden niet meegaan in de eis om formeel te tekenen voor plannen die nog niet concreet uitgewerkt waren. Volgens ingewijden zijn meerdere van de tien voorstellen van Wilders juridisch of praktisch onhaalbaar.
Crisisberaad zonder uitkomst
In de vroege ochtenduren kwamen de coalitiepartijen bijeen in de werkkamer van Wilders om het conflict te bespreken. Het was een voortzetting van eerdere gesprekken die al sinds het weekend plaatsvonden. Volgens Wilders was het laatste overleg “geen aangenaam gesprek” en zag hij het somber in. De hoop op een compromis verdween daarmee snel.
Hoewel de andere partijen de deur nog op een kier hielden, bleef Wilders vasthouden aan zijn eis: handtekeningen of vertrek. Omdat de coalitiepartijen daaraan niet wilden voldoen, trok hij zelf de stekker eruit.
Wat betekent dit voor de Nederlandse politiek?
Met het vertrek van de PVV uit de coalitie is het kabinet officieel gevallen. Er breekt nu opnieuw een periode van politieke onzekerheid aan. Mogelijk volgen er nieuwe verkiezingen, al is het ook mogelijk dat een minderheidskabinet gevormd wordt of er andere combinaties worden verkend.
De kabinetsval is opvallend omdat deze relatief kort na de vorming van het nieuwe kabinet plaatsvindt. Na maandenlange onderhandelingen kwam er een akkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB. Dat akkoord was juist bedoeld om stabiliteit te brengen. De coalitie begon met veel moeite en wederzijdse concessies, maar hield geen stand.
Achtergrond: Waarom kwam Wilders met nieuwe voorstellen?
De extra asielmaatregelen van Wilders kwamen niet uit het niets. Politiek verslaggevers geven aan dat hij met het tienpuntenplan vooral zijn achterban wilde geruststellen. De PVV scoorde bij de laatste verkiezingen hoog met haar harde lijn op migratie en asiel, maar kreeg binnen de coalitie beperkte ruimte voor directe uitvoering van haar plannen.
Door druk te zetten op de coalitie wilde Wilders laten zien dat hij zijn verkiezingsbeloftes niet loslaat. Zijn aanpak lijkt vooral gericht op maximale zichtbaarheid en controle over het debat. Politieke analisten stellen dat Wilders’ strategie deels geslaagd is: hij stond weer in het middelpunt van de aandacht.
Hoe nu verder?
De komende dagen zullen in het teken staan van de vraag: wat nu? Formateur Ronald Plasterk wordt opnieuw genoemd als een van de mogelijke spelers die de boel moet gaan ordenen. Het demissionaire kabinet blijft voorlopig zitten, maar veel beleid komt stil te liggen tot er een nieuw kabinet is gevormd.
Een nieuwe verkiezingsronde lijkt steeds waarschijnlijker. Dat zou betekenen dat Nederland zich opnieuw opmaakt voor maanden van campagne, onderhandelingen en onzekerheid.
Conclusie
De val van het kabinet toont aan hoe fragiel de samenwerking tussen PVV, VVD, NSC en BBB vanaf het begin al was. De harde opstelling van Wilders rond het asielbeleid heeft geleid tot een breuk die niet meer te lijmen viel. Terwijl de andere partijen wilden blijven praten binnen de afspraken van het hoofdlijnenakkoord, eiste Wilders volledige instemming met zijn aanvullende plannen. Die kwam er niet – en dus is het kabinet gevallen.
Nederland staat opnieuw aan het begin van een politieke heroriëntatie. Wat dit betekent voor de toekomst van het asielbeleid, de coalitiepartners en de PVV zal de komende weken duidelijk worden.
