Een zorgwekkende ontdekking uit China houdt wetenschappers wereldwijd in de greep. Een nieuw virus, verwant aan het gevaarlijke MERS-coronavirus, is aangetroffen bij vleermuizen.
Deze variant – bekend als HKU5-CoV-2 – wordt door experts omschreven als slechts “één mutatie verwijderd” van een mogelijke uitbraak onder mensen. Wat betekent dit concreet? En hoe groot is het risico dat de wereld opnieuw een pandemie tegemoet gaat?
HKU5-CoV-2: een sluimerend gevaar
Onderzoekers van Washington State University hebben tijdens onderzoek naar vleermuisvirussen een variant ontdekt die qua genetische opbouw opvallend veel lijkt op MERS, een virus dat destijds wereldwijd opschudding veroorzaakte vanwege de hoge sterftecijfers.
MERS (Middle East Respiratory Syndrome) had een dodelijkheidspercentage van ongeveer 34%, wat het aanzienlijk gevaarlijker maakt dan bijvoorbeeld COVID-19.
Het bijzondere aan HKU5-CoV-2 is de staat van het zogeheten spike-eiwit. Dat is het deel van het virus dat zich hecht aan menselijke cellen.
Op dit moment zit dat eiwit bij HKU5-CoV-2 nog grotendeels in een ‘gesloten’ positie, waardoor het lastig is om menselijke cellen binnen te dringen. Maar wetenschappers waarschuwen: één genetische wijziging kan genoeg zijn om dit te veranderen.
Eén mutatie verwijderd van menselijke overdracht
Uit laboratoriumtesten blijkt dat HKU5-CoV-2 zich moeiteloos verspreidt in vleermuiscellen. Bij menselijke cellen ligt dat anders: daar is nu nog een aanpassing nodig voordat het virus zich kan repliceren. Maar die aanpassing – een enkele mutatie – is evolutionair gezien geen grote stap.
Zeker niet wanneer het virus via een tussengastheer muteert, iets wat eerder gebeurde bij SARS-CoV-1 (civetkatten) en SARS-CoV-2 (mogelijk nertsen of wasbeerhonden).
Virologen hebben zogeheten ‘pseudovirussen’ gebruikt om dit gedrag na te bootsen in het lab. De resultaten bevestigen dat het risico reëel is: het virus hoeft weinig te veranderen om mensen te kunnen besmetten. Het feit dat de genetische drempel zo laag ligt, maakt het virus een ‘pandemische kandidaat’, aldus wetenschappers.
Verontrustende connectie met Wuhan-laboratorium
Extra gevoelig wordt het verhaal door het feit dat HKU5-virussen eerder zijn aangetroffen in het Wuhan Institute of Virology. Dat laboratorium kwam in opspraak tijdens de COVID-19-pandemie vanwege onbeantwoorde vragen over een mogelijk labincident.
Hoewel er voor HKU5-CoV-2 geen bewijs is dat het uit een lab komt, zorgen de geografische en historische context voor extra waakzaamheid.
Bovendien blijkt dat een subgroep van dit virus – Lineage 2 – al in staat is menselijke receptoren te herkennen en te binden. Dat betekent dat het virus al deels aangepast is aan mensen, wat het risico op een natuurlijke overdracht verhoogt.
Wildmarkten blijven risicozones
De situatie wordt urgenter door de omstandigheden waarin dit soort virussen vaak ontstaan. In diverse delen van China zijn wildmarkten nog altijd actief.
Op deze markten leven verschillende diersoorten dicht op elkaar in krappe, onhygiënische omstandigheden. Die mix van soorten biedt het perfecte platform voor virussen om van dier op dier – en uiteindelijk op mensen – over te springen.
Eerdere virusuitbraken zijn hier ook begonnen. Toch is er ondanks internationale waarschuwingen weinig veranderd aan deze markten. Daardoor blijven ze een tikkende tijdbom voor nieuwe uitbraken.
Internationale zorgen nemen toe
Wereldwijd klinken er inmiddels steeds luider waarschuwende geluiden. Virologen en infectiologen dringen aan op verscherpte monitoring van vleermuispopulaties en intensiever toezicht op handel in wilde dieren. Ook roepen ze op tot open samenwerking tussen landen, zodat mogelijke uitbraken vroeg worden ontdekt en ingedamd.
De herinnering aan de coronapandemie is nog vers. Veel wetenschappers maken zich zorgen dat landen opnieuw te traag zullen reageren. Het verschil is dit keer dat er nu al een duidelijke waarschuwing ligt: het virus is bekend, het gedrag is getest in het lab en de risico’s zijn in kaart gebracht.
Op dit moment nog geen menselijke besmettingen
Tot nu toe zijn er géén bevestigde besmettingen van mensen met HKU5-CoV-2 vastgesteld. Dat is goed nieuws, maar betekent niet dat het gevaar geweken is.
Het virus circuleert onder vleermuizen, en het feit dat het maar één mutatie verwijderd is van overdracht naar mensen, maakt dit een kwestie van waakzaamheid in plaats van paniek.
De komende maanden worden cruciaal. Hoe meer het virus circuleert onder vleermuizen – of andere diersoorten – hoe groter de kans dat die ene mutatie plaatsvindt. Daarom roepen wetenschappers op om preventief beleid op te stellen, vergelijkbaar met wat er tijdens eerdere virusdreigingen is gedaan, maar dan sneller en effectiever.
Wat kan er nu gedaan worden?
Volgens experts zijn er meerdere stappen die meteen genomen kunnen worden om het risico te beperken:
- Strengere controle op wildmarkten en dierenhandel
- Actieve monitoring van vleermuispopulaties in risicogebieden
- Investering in virusdetectie bij dieren en in laboratoria
- Internationale datadeling en transparantie tussen onderzoekscentra
- Voorbereiding op scenario’s met snelle opschaling van medische respons
Het blijft een race tegen de klok, maar dit keer is de dreiging zichtbaar voordat het te laat is. Door nu in te grijpen, kan mogelijk worden voorkomen dat de wereld opnieuw in lockdown moet.
Conclusie: geen reden tot paniek, wel tot actie
HKU5-CoV-2 is nog geen pandemie, maar draagt wél alle kenmerken om dat te worden. Eén enkele genetische verschuiving kan het verschil maken tussen een vleermuisvirus en een menselijk probleem. Die drempel is kleiner dan ooit, en de lessen uit het recente verleden zijn te duidelijk om te negeren.
Als landen samenwerken, gegevens delen en proactief handelen, kan het tij worden gekeerd. Maar daarvoor is het wel nodig dat het bewustzijn toeneemt en preventie prioriteit krijgt.
De wereld heeft gezien wat te laat reageren betekent. Deze keer ligt de informatie op tafel. Het is nu aan beleidsmakers, gezondheidsinstanties en de wetenschap om te voorkomen wat anders onvermijdelijk lijkt.
Bron: Dailymail.co
