Een nieuwe grootschalige internationale studie, recent gepubliceerd in het gerenommeerde vakblad The Lancet Infectious Diseases, trekt een duidelijke conclusie: de combinatie van coronavaccins en strenge gezondheidsmaatregelen heeft wereldwijd miljoenen levens gered sinds de start van de pandemie.
Met name in Europa, Noord-Amerika en delen van Azië blijkt de impact van het vaccinatiebeleid en de tijdelijke lockdownmaatregelen bijzonder groot te zijn geweest.
Volgens de onderzoekers heeft alleen al de vaccinatiecampagne tot eind 2022 naar schatting 20 miljoen sterfgevallen voorkomen.
In België zou het gaan om minstens 30.000 vermeden overlijdens. Ook in Nederland tonen cijfers van het CBS aan dat de effectiviteit van vaccinatie tegen sterfte bijzonder hoog lag, vooral in de eerste maanden na het voltooien van de basisreeks.
Effect coronavaccins onmiskenbaar
In de studie – die gegevens analyseerde uit meer dan 190 landen – werd gekeken naar het aantal verwachte sterfgevallen zonder vaccinatie, en dit vergeleken met de werkelijke cijfers. Daaruit bleek dat coronavaccins het verschil hebben gemaakt in bijna alle bevolkingsgroepen, vooral bij ouderen en mensen met onderliggende aandoeningen.
In landen waar de vaccinatiegraad hoog lag, zoals België, Nederland, Duitsland en Denemarken, werd een duidelijke daling in COVID-gerelateerde sterfte waargenomen.
In België bijvoorbeeld was de oversterfte in 2022 veel lager dan in 2020 en 2021, ondanks de aanwezigheid van nieuwe varianten zoals Omikron. Het verschil werd grotendeels toegeschreven aan de brede vaccinatiegraad én aan de opgebouwde immuniteit via eerdere besmettingen.
In Nederland lag de geschatte vaccineffectiviteit tegen COVID-19-sterfte op meer dan 90% gedurende de eerste twee maanden na vaccinatie. Ook na zes maanden bleef dit effect significant, met een beschermingsgraad rond de 80%. Met een boosterprik werd die bescherming opnieuw versterkt.
Ook maatregelen speelden een sleutelrol
De studie wijst niet alleen op de impact van vaccins, maar benadrukt ook het belang van de coronamaatregelen die in 2020 en 2021 werden ingevoerd. Lockdowns, reisbeperkingen, het verplicht dragen van mondmaskers en het tijdelijk sluiten van scholen en horeca hebben de verspreiding van het virus aanzienlijk vertraagd.
In België en Nederland werden deze maatregelen regelmatig aangepast aan de epidemiologische situatie, wat leidde tot een relatief beheerste viruscirculatie in vergelijking met landen waar minder streng werd opgetreden.
Volgens de onderzoekers zijn de maatregelen, hoewel niet altijd populair, wel effectief gebleken in het voorkomen van massale ziekenhuisopnames en sterfte. Het ‘flatten the curve’-principe werkte: ziekenhuizen kregen meer ademruimte, en kwetsbare mensen werden beter beschermd tijdens piekperiodes.
Geen bewijs voor oversterfte door vaccinatie
Een terugkerend punt van discussie in het publieke debat is de vermeende link tussen coronavaccins en oversterfte. Onderzoeken van onder andere het UMC Utrecht hebben hier uitgebreid naar gekeken. De conclusie: er is géén aanwijzing dat de COVID-19-vaccinaties hebben geleid tot een verhoogd aantal sterfgevallen. Integendeel, uit data blijkt dat gevaccineerde personen tot 44% minder kans hadden om te overlijden in de drie weken na hun prik dan in de weken erna.
Dat sluit aan bij de bevindingen van het CBS in Nederland, dat benadrukt dat de oversterfte tijdens de pandemie vrijwel volledig te wijten was aan het virus zelf – en niet aan de vaccinaties of bijwerkingen daarvan.
Belgische cijfers: 30.000 doden vermeden
In België werd de studie aangehaald door viroloog Marc Van Ranst, die de cijfers een “krachtige bevestiging van het nut van vaccinatie” noemt.
Volgens de berekeningen zijn in ons land minstens 30.000 overlijdens vermeden dankzij de vaccins. Die impact is te danken aan de hoge vaccinatiebereidheid én het beleid dat gericht was op de bescherming van ouderen, woonzorgcentra en risicogroepen.
Van Ranst benadrukt dat de cijfers nog conservatief zijn ingeschat. “Als we ook de niet-gemeten overlijdens mee zouden tellen – bijvoorbeeld in landen met zwakke rapportage – dan ligt het werkelijke aantal vermeden sterfgevallen wereldwijd mogelijk nog veel hoger.”
Vaccinongelijkheid blijft een probleem
De studie maakt ook duidelijk dat de toegang tot vaccins lang niet overal vanzelfsprekend was. In lage-inkomenslanden, waar toegang tot vaccins beperkt was, was de impact van COVID-19 veel groter. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) benadrukte eerder al dat een eerlijke wereldwijde verdeling van vaccins miljoenen extra levens had kunnen redden.
Met name in Sub-Sahara Afrika en delen van Zuidoost-Azië bleef de vaccinatiegraad tot eind 2022 onder de 30%, met als gevolg een veel hogere viruscirculatie en sterfte. Internationale initiatieven zoals COVAX probeerden daar verandering in te brengen, maar liepen tegen logistieke en politieke obstakels aan.
Belang van blijvende waakzaamheid
Hoewel de acute fase van de pandemie achter ons ligt, waarschuwen experts dat het virus endemisch is geworden. Dat betekent dat COVID-19, net als griep, blijft circuleren in de bevolking. Jaarlijkse vaccinatiecampagnes, vooral voor ouderen en risicogroepen, zullen daarom nodig blijven.
Ook wordt er geïnvesteerd in het ontwikkelen van nieuwe generatie vaccins die beter bestand zijn tegen mutaties en een bredere bescherming bieden. Volgens de onderzoekers blijft monitoring van virusvarianten en publieke communicatie over vaccinveiligheid cruciaal om het vertrouwen in de volksgezondheid hoog te houden.
Conclusie: vaccins en maatregelen bewezen noodzakelijk
De conclusie van de studie is glashelder: zonder vaccinatie en maatregelen had de wereld er heel anders uitgezien. De tientallen miljoenen vermeden sterfgevallen vormen een krachtig bewijs dat wetenschappelijke kennis, internationale samenwerking en publiek gezondheidsbeleid levensreddend zijn.
De uitdaging nu is om lessen uit deze pandemie te blijven toepassen, zodat we beter voorbereid zijn op toekomstige uitbraken. Want één ding is zeker: virussen zullen blijven circuleren, maar hoe we ermee omgaan, maakt het verschil tussen chaos en controle.
Bron: Nieuwsblad
