Wanneer een kabinet valt, gaat de aandacht meestal uit naar de politieke chaos en de gevolgen voor het land. Maar er speelt nog iets anders mee: wat gebeurt er met de bewindslieden die hun baan plotseling kwijt zijn?
Voor de elf oud-ministers en staatssecretarissen van PVV en NSC betekent het vertrek niet dat ze zich moeten melden bij het UWV.
Zij krijgen namelijk wachtgeld volgens de Algemene Politieke Ambtsdragerswet (APPA). En dat is een stuk royaler dan een gewone WW-uitkering.
Wat houdt wachtgeld in?
Wachtgeld is een speciale regeling die geldt voor politici en bestuurders die hun functie verliezen. In plaats van de standaard werkloosheidsuitkering ontvangen zij een veel hoger bedrag. Het idee achter deze regeling is dat het politieke ambt te onzeker is om zonder stevig vangnet te vervullen.
De opbouw werkt als volgt: in het eerste jaar krijgen oud-bewindslieden 80 procent van hun laatstverdiende salaris.
Daarna zakt het percentage naar 70 procent. De duur van deze uitkering hangt af van hoe lang iemand in functie is geweest, met een minimum van twee jaar. Dat betekent dat zelfs ministers die minder dan een jaar hebben gediend, toch recht hebben op minimaal twee jaar wachtgeld.
Omdat het kabinet van de PVV slechts elf maanden standhield en de NSC-bewindslieden dertien maanden dienden, ontvangen zij allemaal de volledige twee jaar wachtgeld.
Hoeveel krijgen de ex-ministers en staatssecretarissen?
De salarissen in de politiek zijn hoog en dat maakt de hoogte van het wachtgeld opvallend. Een minister verdient ongeveer €205.000 per jaar en een staatssecretaris zo’n €192.000. Omgerekend levert dat de volgende bedragen op:
Ex-ministers ontvangen in het eerste jaar €13.650 bruto per maand.
Ex-staatssecretarissen krijgen in dezelfde periode €12.800 bruto per maand.
Na een jaar zakt dit naar 70 procent, maar zelfs dan blijven de bedragen fors. Ter vergelijking: de maximale WW-uitkering in Nederland is ongeveer €4.500 bruto per maand. Oud-bewindslieden krijgen dus bijna drie keer zoveel als een gewone werknemer die zijn baan verliest.
Waarom bestaat deze regeling?
Het royale karakter van het wachtgeld roept al jarenlang discussie op. Tegenstanders zien het als een onrechtvaardig privilege voor de politieke elite, terwijl miljoenen gewone Nederlanders het met veel minder moeten doen als ze hun baan verliezen. Toch zijn er twee belangrijke argumenten waarmee het systeem vaak wordt verdedigd.
Ten eerste geldt het politieke ambt als een van de meest onzekere banen die er bestaan. Een kabinet kan op elk moment vallen, waardoor ministers en staatssecretarissen zonder werk komen te zitten.
Voorstanders zeggen dat zonder een stevige financiële regeling het bijna onmogelijk zou zijn om bekwame kandidaten te vinden die dit risico willen nemen.
Ten tweede moet het wachtgeld belangenverstrengeling tegengaan. Oud-bewindslieden mogen niet zomaar overstappen naar lucratieve functies in de private sector.
Er geldt een afkoelperiode waarin zij geen topbanen mogen aannemen om te voorkomen dat ze tijdens hun ambtsperiode deals sluiten voor later. Dankzij het wachtgeld hebben zij financiële zekerheid en minder prikkels om zich tijdens hun politieke werk al te laten beïnvloeden.
Wat kost dit de belastingbetaler?
De regeling klinkt misschien logisch vanuit de theorie, maar in de praktijk gaat het om forse bedragen. Voor de elf bewindslieden van PVV en NSC komt de totale rekening neer op ruim een ton per maand. Over een periode van twee jaar loopt dat op tot vele miljoenen euro’s.
Voor de gemiddelde belastingbetaler voelt dat wrang. Terwijl veel mensen worstelen met hoge energierekeningen, dure boodschappen en stijgende huurprijzen, ontvangen oud-politici tienduizenden euro’s per maand zonder te hoeven werken. Dat verschil blijft de gemoederen bezighouden.
Politieke ironie
De situatie rond de ex-bewindslieden van PVV kent ook een ironische kant. Geert Wilders, de leider van de partij, liet zich in het verleden vaak kritisch uit over wachtgeld.
Hij noemde het een onrechtvaardig privilege dat moest worden afgeschaft. Toch profiteren nu juist de ministers van zijn partij van deze regeling.
Dat zorgt voor extra discussie: kan de politiek zichzelf wel eerlijk beoordelen als het gaat om eigen financiële voordelen? Of blijft het een kwestie van dubbele standaarden, waarbij harde woorden richting anderen niet gelden zodra men zelf profiteert?
Een regeling die blijft schuren
Het wachtgeldstelsel is niet nieuw, maar de discussie laait telkens opnieuw op zodra een kabinet valt. Voorstanders blijven benadrukken dat het een noodzakelijke regeling is om de integriteit van de politiek te waarborgen en geschikte mensen te vinden voor de zwaarste functies.
Tegenstanders zien vooral de kloof met de gewone werknemer, die bij ontslag vaak hard moet inleveren.
De werkelijkheid is dat beide kanten een punt hebben. Politiek is onvoorspelbaar en veeleisend, maar de bedragen waar het om gaat zijn voor de meeste mensen nauwelijks te begrijpen.
Een ex-minister die in alle rust kan nadenken over de toekomst met ruim dertienduizend euro per maand staat mijlenver af van de realiteit van een werknemer die moet rondkomen met een paar duizend euro.
Is hervorming nodig?
De vraag of het wachtgeld moet worden aangepast, komt bij elke kabinetscrisis weer naar boven. Sommigen pleiten ervoor om de regeling gelijk te trekken met de WW. Anderen vinden dat het bedrag flink omlaag kan, maar dat er wel een speciale voorziening moet blijven om de onafhankelijkheid van politici te beschermen.
Een middenweg zou kunnen zijn om de duur van het wachtgeld korter te maken of het bedrag sneller af te bouwen.
Daarmee blijft er een vangnet bestaan, maar wordt de kloof met de gewone werknemer kleiner. Tot nu toe is er echter weinig politieke wil om de regeling echt grondig te hervormen.
Wat betekent dit voor de ex-ministers van PVV en NSC?
Feit is dat de elf oud-bewindslieden voorlopig geen financiële zorgen hebben. Met tienduizenden euro’s per maand kunnen zij zich de komende twee jaar in alle rust bezinnen op hun volgende stap.
Of dat een terugkeer naar de politiek is, een nieuwe carrière of simpelweg genieten van hun welverdiende rust, dat moeten zij zelf bepalen.
Voor burgers blijft het echter een lastig te verteren werkelijkheid. Het contrast tussen de royale behandeling van politici en de harde werkelijkheid van gewone werknemers blijft groot. En zolang die kloof blijft bestaan, zal het debat over wachtgeld niet verdwijnen.
Conclusie
Het vertrek van het kabinet PVV-NSC heeft niet alleen politieke gevolgen, maar ook financiële consequenties. Voor de oud-ministers en staatssecretarissen betekent het dat zij de komende twee jaar een vorstelijk inkomen ontvangen via het wachtgeldstelsel.
Terwijl voorstanders wijzen op de noodzaak van een stevig vangnet voor politici, ervaren veel Nederlanders het als een onrechtvaardig privilege.
Of de regeling ooit echt verandert, is de vraag. Voorlopig is het duidelijk dat de politieke elite nog altijd verzekerd is van een gouden parachute zodra een kabinet valt.
