De formatiegesprekken in Den Haag zijn nog maar nauwelijks begonnen, maar de toon is al gezet.
PVV-leider Geert Wilders heeft een harde boodschap afgegeven: als zijn partij niet wordt toegelaten tot de formatietafel, zal de PVV in de oppositie “te vuur en te zwaard” ten strijde trekken.
Met die woorden maakt Wilders duidelijk dat hij niet van plan is zich buitenspel te laten zetten in de nieuwe politieke verhoudingen.
Wilders wil erkenning voor verkiezingswinst
Wilders benadrukte dat de PVV, als een van de grootste partijen van Nederland, recht heeft op een volwaardige rol in de formatie.
Volgens hem zou het onbegrijpelijk zijn als de stem van ruim anderhalf miljoen kiezers wordt genegeerd. “Wij hebben een mandaat gekregen van het volk. Als dat niet wordt gerespecteerd, dan zullen we dat laten merken,” verklaarde de PVV-leider tegenover journalisten.
De opmerking volgt op een reeks gesprekken tussen verkenner Wouter Koolmees en de leiders van de grootste partijen. Hoewel Wilders formeel is uitgenodigd voor overleg, is nog onduidelijk of de andere partijen daadwerkelijk bereid zijn met hem in zee te gaan.
Verhoudingen in Den Haag op scherp
De politieke situatie in Den Haag is complex. D66, GroenLinks-PvdA en het CDA lijken weinig te voelen voor samenwerking met de PVV.
Ook VVD-leider Dilan Yeşilgöz heeft eerder aangegeven dat ze een coalitie met Wilders “niet voor de hand liggend” vindt. Toch benadrukt Wilders dat uitsluiting van zijn partij politiek onverantwoord zou zijn.
Volgens Wilders is het tijd voor een “echte verandering” in Den Haag. “De kiezer heeft duidelijk gekozen voor een andere koers: minder migratie, lagere lasten en meer veiligheid. Wie dat negeert, speelt met het vertrouwen van de burger,” aldus de PVV-voorman.
Oppositie ‘te vuur en te zwaard’
Wilders’ uitspraak over een oppositie “te vuur en te zwaard” zorgde maandag direct voor ophef. Volgens insiders bedoelde hij dat de PVV niet zal aarzelen om elke vorm van linkse of centrumcoalitie hard aan te vallen.
“Als wij niet mogen meedoen, dan zullen we in de oppositie elke dag laten zien waar het fout gaat,” zei Wilders.
Hij noemde een kabinet zonder de PVV “een verraad aan de kiezer” en vergeleek het met “oude politiek die doet alsof er niets veranderd is”.
Jetten wil ‘middenkabinet’ zonder PVV
Aan de andere kant van het politieke spectrum probeert D66-leider Rob Jetten een geheel andere koers te varen.
Volgens hem ligt een “middenkabinet” met partijen als VVD, GroenLinks-PvdA en CDA meer voor de hand. “We moeten stabiliteit en redelijkheid vooropstellen,” aldus Jetten.
Die woorden vielen niet goed bij Wilders, die stelt dat de kiezer juist klaar is met wat hij noemt “de bestuurlijke elite”. Hij vindt dat de traditionele partijen “de oren laten hangen naar Brussel” en “de gewone Nederlander vergeten zijn”.
Koolmees als verkenner: tussen twee vuren
Verkenner Wouter Koolmees (D66) staat voor een lastige taak. Zijn opdracht is om de eerste mogelijkheden voor een coalitie te onderzoeken.
Volgens Haagse bronnen probeert Koolmees een brug te slaan tussen centrumlinkse partijen en meer rechtse stromingen. Maar de posities lijken nog ver uit elkaar te liggen.
Wilders maakte al snel duidelijk dat hij weinig vertrouwen heeft in Koolmees’ neutraliteit. “Een verkenner van D66 is niet de verpersoonlijking van verandering,” sneerde hij. Toch zei hij bereid te zijn “met open vizier” het gesprek aan te gaan, zolang de PVV niet bij voorbaat wordt uitgesloten.
Steun van achterban en rechtse partijen
Binnen de achterban van de PVV heerst vooral frustratie over de manier waarop de formatie wordt benaderd.
Veel kiezers vinden dat de partij wordt genegeerd, ondanks haar grote verkiezingswinst. Op sociale media spreken aanhangers van “een democratische schande” en “oude politieke spelletjes”.
Ook binnen andere rechtse partijen klinkt begrip voor Wilders’ standpunt. JA21-leider Annabel Nanninga noemde het “terecht dat de PVV aan tafel wil zitten”. BBB-voorvrouw Caroline van der Plas pleitte eerder al voor “een eerlijke verkenning met alle partijen”. Volgens haar heeft Nederland genoeg van “uitgesloten meerderheden”.
Politieke druk op VVD neemt toe
Voor de VVD is de situatie bijzonder lastig. Yeşilgöz probeert te laveren tussen druk vanuit de rechterflank en samenwerking met partijen uit het midden.
Binnen de VVD-achterban groeit het aantal leden dat vindt dat de partij wél met de PVV moet praten.
Volgens bronnen rond de partijtop vreest Yeşilgöz echter dat samenwerking met Wilders tot internationale kritiek en interne verdeeldheid zal leiden. “We willen verantwoordelijkheid nemen, maar niet ten koste van onze principes,” zei een VVD-woordvoerder eerder deze week.
Linkse partijen houden de deur dicht
Aan de linkerkant van het spectrum is men stellig. GroenLinks-PvdA-leider Jesse Klaver heeft herhaald dat zijn partij “nooit” in een kabinet zal stappen dat wordt gesteund door de PVV.
“We verschillen fundamenteel over de rechtsstaat, migratie en de positie van minderheden,” zei Klaver.
Ook andere linkse partijen, waaronder de SP en Partij voor de Dieren, hebben aangegeven niet met Wilders te willen samenwerken. Toch groeit in Den Haag het besef dat het moeilijk zal zijn om een stabiele coalitie te vormen zonder de PVV.
Kiezers verdeeld, maar betrokken
Peilingen laten zien dat een groot deel van de Nederlanders wil dat Wilders een kans krijgt om te regeren.
Tegelijkertijd is er ook een aanzienlijk deel dat vreest voor “onrust” of “internationale reputatieschade” bij een PVV-deelname. De publieke opinie is daarmee net zo verdeeld als de Tweede Kamer zelf.
Analisten wijzen erop dat Wilders handig inspeelt op dat gevoel van uitsluiting. Door zich op te werpen als stem van “de gewone Nederlander”, weet hij zijn aanhang mobiliseren – zelfs wanneer hij buiten het kabinet blijft.
Hoe nu verder?
De komende weken zijn cruciaal voor het verdere verloop van de formatie. Koolmees zal een eerste verslag presenteren aan de Tweede Kamer met zijn bevindingen.
Daarna wordt duidelijk of er ruimte is voor een brede coalitie, of dat Nederland afstevent op een langdurige politieke patstelling.
Wilders lijkt intussen niet van plan een stap terug te doen. Zijn boodschap is helder: “Wij zijn bereid verantwoordelijkheid te nemen, maar niet om aan de zijlijn te blijven staan.”
Of de PVV daadwerkelijk een plek aan de formatietafel krijgt, hangt nu af van de bereidheid van andere partijen om met hem te praten. Wat vaststaat, is dat de toon in Den Haag voorlopig scherp blijft — en dat de komende weken bepalen of Nederland richting samenwerking of confrontatie beweegt.
