Voor veel mensen voelt corona als iets van jaren geleden. Geen lockdowns meer, geen avondklokken en geen persconferenties die het hele land stilleggen.
Toch is covid voor een grote groep Nederlanders allesbehalve verleden tijd.
Naar schatting kampen nog altijd zo’n 400.000 mensen met langdurige klachten na een besmetting. Deze aandoening staat beter bekend als postcovid of long covid.
Dagelijkse vermoeidheid, concentratieproblemen, pijnklachten en overprikkeling bepalen voor velen het leven. Behandelingen zijn beperkt, erkenning laat soms op zich wachten en herstel verloopt vaak grillig.
Juist daarom zorgt een recente ontdekking voor opvallend veel hoop: een bestaand medicijn blijkt bij een grote groep patiënten duidelijke verbetering te geven.
Een bekend medicijn met een onverwachte werking
Het middel waar het om gaat is lidocaïne. Dat klinkt misschien niet direct spectaculair, want het medicijn wordt al tientallen jaren gebruikt.
Lidocaïne staat vooral bekend als plaatselijk verdovingsmiddel bij medische ingrepen en als pijnstiller bij zenuwpijn. Artsen werken er al ruim zeventig jaar mee.
Wat nieuw is, is de toepassing bij postcovid. In een aangepaste vorm blijkt lidocaïne niet alleen pijn te verminderen, maar ook andere hardnekkige klachten die veel voorkomen bij long covid. Denk aan hersenmist, uitputting na minimale inspanning en overgevoeligheid voor prikkels.
De ontdekking kwam niet voort uit een groot internationaal onderzoek, maar ontstond bij een Nederlandse pijnkliniek, waar artsen dagelijks werken met patiënten met complexe klachten.
Toeval speelt een grote rol bij de ontdekking
Bij Excellent Care Clinics in Velsen-Noord worden al jaren mensen behandeld met chronische zenuwpijn.
Onder deze groep bevonden zich ook patiënten die langdurige klachten hadden na een covidbesmetting. Zij kregen lidocaïne via een infuus toegediend, wat bij sommigen verlichting gaf.
Omdat het voor veel patiënten zwaar was om steeds naar de kliniek te reizen, besloten artsen te zoeken naar een alternatief.
Zo ontstond een methode waarbij patiënten zichzelf het middel onder de huid kunnen toedienen, via injecties. Wat vooral praktisch bedoeld was, leverde onverwacht opvallende resultaten op.
Patiënten meldden dat hun klachten afnamen. Niet alleen de pijn, maar ook cognitieve en neurologische symptomen leken te verbeteren. Dat was aanleiding om de effecten systematisch te volgen.
Eerste studie laat opvallend hoge verbeteringspercentages zien
In een verkennend onderzoek werden 103 ernstig zieke postcovidpatiënten gevolgd.
Het ging om mensen die vaak al jaren klachten hadden en bij wie herstel lang uitbleef. Gemiddeld hadden zij 2,5 jaar last van postcovid, sommigen lagen het grootste deel van de dag op bed.
De uitkomsten zijn opvallend. Bij ongeveer 80 procent van de deelnemers werd verbetering waargenomen.
Die verbetering verschilde per persoon: bij sommigen ging het om kleine stappen vooruit, terwijl bij anderen klachten grotendeels of zelfs volledig verdwenen.
Volgens de onderzoekers verminderden 28 van de 30 onderzochte klachten. Dat betrof onder meer zenuwpijn, concentratieproblemen, mentale uitputting, overprikkeling en het bekende post-exertionele malaise, waarbij klachten verergeren na inspanning.
Niet alleen lichte gevallen profiteren
Wat de resultaten extra bijzonder maakt, is dat ook zware gevallen verbetering lieten zien. De patiëntengroep bestond niet alleen uit mensen met milde klachten, maar juist ook uit personen die nauwelijks nog functioneerden in het dagelijks leven.
Er zaten mensen bij die 19 tot 20 uur per dag moesten liggen vanwege uitputting en pijn.
Juist in deze groep, waar vaak weinig hoop meer is op verbetering, werden duidelijke veranderingen waargenomen. Dat maakt het middel extra interessant voor vervolgonderzoek.
Waarom lidocaïne mogelijk effect heeft bij postcovid
Hoewel het exacte werkingsmechanisme nog niet volledig bekend is, denken onderzoekers dat lidocaïne invloed heeft op het zenuwstelsel. Bij postcovid lijken zenuwen bij sommige mensen overactief of ontregeld te zijn geraakt.
Lidocaïne staat bekend om zijn kalmerende effect op zenuwen. Mogelijk helpt het medicijn om prikkeloverdracht te verminderen en ontstekingsachtige reacties in het zenuwstelsel af te remmen.
Dat zou kunnen verklaren waarom zowel pijnklachten als cognitieve symptomen afnemen.
Toch benadrukken experts dat er nog veel vragen openstaan. Meer onderzoek is nodig om precies te begrijpen waarom sommige patiënten zo goed reageren en anderen minder.
De keerzijde: hoge kosten en geen vergoeding
Ondanks de hoopgevende resultaten is de behandeling niet voor iedereen toegankelijk. Lidocaïne voor deze toepassing moet speciaal worden bereid door de apotheek, omdat het om een combinatie van verschillende componenten gaat.
De kosten lopen daardoor snel op. Per toediening kost het middel ongeveer 27 euro en omdat het meerdere keren per dag gebruikt moet worden, kan de maandelijkse rekening oplopen tot ruim 3000 euro. Op dit moment wordt de behandeling niet vergoed door zorgverzekeraars.
De reden daarvoor is dat het onderzoek nog niet voldoet aan de strengste wetenschappelijke criteria. Het gaat om een observationele studie, waarbij geen controlegroep werd gebruikt.
Wat betekent een observationele studie precies?
Bij een observationele studie kijken onderzoekers naar wat er gebeurt bij patiënten die een bepaalde behandeling krijgen, zonder deze te vergelijken met een placebo of alternatieve behandeling. De resultaten worden vergeleken met de periode vóór de start van de therapie.
In dit geval zagen onderzoekers dat er in de vier weken voorafgaand aan de behandeling nauwelijks verbetering was.
Pas na de start van de lidocaïne-injecties veranderde dat beeld. Dat wijst sterk in de richting van een effect, maar sluit toeval niet volledig uit.
Om definitief te kunnen zeggen dat lidocaïne de oorzaak is van de verbetering, zijn grotere, gecontroleerde studies nodig. Pas daarna kan worden gekeken naar opname in officiële behandelrichtlijnen en mogelijke vergoeding.
Hoopvol signaal voor mensen met weinig perspectief
Voor mensen die al jaren worstelen met postcovid-klachten, voelen deze resultaten als een zeldzaam hoopgevend signaal. Veel patiënten ervaren nog altijd onbegrip, onzekerheid en een gebrek aan effectieve behandelingen.
Hoewel lidocaïne geen wondermiddel is en niet bij iedereen werkt, laat deze ontdekking zien dat bestaande medicijnen soms onverwachte toepassingen kunnen hebben.
Het feit dat het om een bekend en relatief veilig middel gaat, maakt vervolgonderzoek extra interessant.
Artsen en onderzoekers benadrukken dat voorzichtigheid geboden blijft, maar spreken tegelijk van een belangrijke aanwijzing dat verbetering wél mogelijk is, zelfs bij langdurige en ernstige postcovid.
Wat betekent dit voor de toekomst van postcovid-zorg?
De komende jaren zal duidelijk moeten worden of lidocaïne een vaste plek krijgt binnen de behandeling van postcovid. Als vervolgonderzoek de resultaten bevestigt, kan dit een grote stap betekenen voor duizenden patiënten in Nederland.
Voorlopig blijft het een behandeling die vooral binnen gespecialiseerde klinieken wordt toegepast en die financieel niet voor iedereen haalbaar is. Toch zorgt deze ontwikkeling voor iets wat lang ontbrak in het postcovid-debat: voorzichtig optimisme.
Voor veel mensen die al lang wachten op erkenning en perspectief, is dat misschien wel het belangrijkste resultaat van allemaal.
Bron: Metro
