Margarine staat bij veel mensen standaard in de koelkast. Smeuïg, makkelijk smeerbaar en vaak aangeprezen als “gezonde” keuze.
Vooral omdat het plantaardig is en geen dierlijke vetten bevat, denken veel mensen dat margarine een goed alternatief is voor roomboter. Maar wie zich een beetje verdiept in wat margarine eigenlijk is en hoe het gemaakt wordt, zal zich serieus afvragen of dit product nog wel op het dagelijks brood hoort.
Wat is margarine eigenlijk?
Margarine is geen natuurlijk product. Het is een industrieel bewerkt smeersel dat oorspronkelijk werd ontwikkeld als goedkope vervanger voor boter.
In de basis bestaat margarine uit plantaardige oliën, maar dat klinkt gezonder dan het is. Plantaardige oliën zijn namelijk vloeibaar bij kamertemperatuur, dus hoe maak je er dan een smeerbaar product van?
Precies: via chemische processen. De vloeibare oliën worden gehard of gedeeltelijk gehard, waardoor ze stevig en smeerbaar worden. En daar begint het probleem.
Geharde vetten en transvetten
Bij het harden van plantaardige oliën ontstaan zogenaamde transvetten. En transvetten zijn inmiddels berucht. Talloze onderzoeken wijzen uit dat transvetten schadelijk zijn voor de gezondheid.
Ze verhogen het slechte LDL-cholesterol, verlagen het goede HDL-cholesterol, en verhogen het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk.
In Europa zijn er inmiddels limieten gesteld aan de hoeveelheid transvetten in producten, maar margarine is nog steeds een van de producten waar deze vetten in kunnen voorkomen. Zeker bij goedkopere varianten. En het staat er lang niet altijd duidelijk op. Wat op het etiket ‘gedeeltelijk geharde plantaardige vetten’ heet, is vaak een bron van transvetten.
Toegevoegde kunstgrepen
Om margarine smeerbaar, houdbaar, en aantrekkelijk te maken, worden er allerlei hulpstoffen toegevoegd. Denk aan:
-
Emulgatoren (zoals E471 en E322) om water en vet te mengen
-
Kleurstoffen om het op boter te laten lijken
-
Smaakstoffen om het smakelijker te maken
-
Conserveermiddelen om het langer goed te houden
-
Vitaminen (zoals A en D) die kunstmatig toegevoegd worden om het product ‘gezond’ te laten lijken
Deze toevoegingen zijn op zichzelf niet allemaal schadelijk, maar ze maken margarine wel tot een extreem bewerkt product. In tegenstelling tot roomboter – dat simpelweg bestaat uit gekarnde room – is margarine een mengsel van ingrediënten die een chemisch proces hebben ondergaan.
Is margarine gezonder dan boter?
Dat hangt ervan af wie je het vraagt. Jarenlang werd boter neergezet als ongezond omdat het veel verzadigd vet bevat.
En verzadigd vet zou hart- en vaatziekten veroorzaken. Dus margarine kreeg het label “gezond” mee, omdat het gemaakt is van plantaardige oliën met minder verzadigd vet.
Maar de wetenschap heeft niet stilgestaan. Nieuwe inzichten laten zien dat verzadigd vet niet per se slecht is, en dat het risico op hartziekten niet zo eenvoudig te koppelen is aan de hoeveelheid verzadigd vet in je voeding.
Ondertussen blijken transvetten, verwerkt voedsel, en een overmaat aan omega-6 vetzuren (zoals die in veel plantaardige oliën zitten) veel grotere boosdoeners te zijn.
Omega-6: uit balans met omega-3
Plantaardige oliën zoals zonnebloem-, soja- of maïsolie bevatten veel omega-6 vetzuren. Op zich zijn die niet slecht, maar het draait om de balans met omega-3.
De ideale verhouding tussen omega-6 en omega-3 ligt rond de 2:1 of 4:1. In het westerse dieet ligt die verhouding eerder rond de 20:1 of zelfs hoger.
Te veel omega-6 werkt ontstekingsbevorderend in het lichaam, en margarine draagt daar flink aan bij. Door dagelijks margarine te gebruiken, verstoor je die vetbalans nog meer. Zeker als je daarnaast weinig vette vis of andere bronnen van omega-3 eet.
Wat is dan het alternatief?
Veel mensen stappen over op roomboter, ghee (geklaarde boter), kokosolie of olijfolie. Deze vetten zijn minder bewerkt en bevatten geen transvetten of kunstmatige toevoegingen.
Roomboter bevat wél verzadigd vet, maar ook vitamine A, K2 en CLA (geassocieerd met gezondheidsvoordelen).
Ghee is vooral populair in de Ayurvedische keuken en wordt gewaardeerd om zijn zuivere vetten en hoge verbrandingstemperatuur. Olijfolie is ideaal om koud te gebruiken, bijvoorbeeld op brood of in salades.
Margarine in een gezond voedingspatroon?
Kijkend naar het productieproces, de ingrediënten en de mogelijke gezondheidsrisico’s is margarine moeilijk te rijmen met een gezond en natuurlijk eetpatroon. Het is een product van de voedingsindustrie, ontworpen om goedkoop, houdbaar en ‘gezond ogend’ te zijn. Maar dat maakt het nog geen gezonde keuze.
Wie zoveel mogelijk onbewerkt wil eten, doet er goed aan margarine links te laten liggen. Net als bij andere producten geldt: hoe korter de ingrediëntenlijst, hoe beter. En bij margarine is die lijst meestal lang, onduidelijk en vol toevoegingen.
Conclusie
Margarine is geen natuurlijk product. Het wordt via chemische processen gemaakt uit plantaardige oliën en bevat vaak transvetten, emulgatoren, smaak- en kleurstoffen. Hoewel het lang is gepresenteerd als gezonder alternatief voor boter, wijzen steeds meer onderzoeken op de nadelen van dit bewerkte smeersel.
Wie bewust wil eten en gezondheid belangrijk vindt, doet er goed aan margarine te vervangen door minder bewerkte vetten zoals roomboter, ghee of olijfolie. Je lichaam (en je smaakpapillen) zullen je er dankbaar voor zijn.
