Het klinkt eenvoudig: een asielzoeker die in Nederland een zwaar misdrijf pleegt, zet je gewoon het land uit. Veel mensen vragen zich af waarom dat niet gewoon direct gebeurt.
In de praktijk blijkt dat echter een stuk ingewikkelder. Er komen juridische regels, verdragen en praktische problemen bij kijken. Dit artikel legt uit waarom uitzetting in veel gevallen niet zomaar kan en hoe de procedure in elkaar zit.
Waarom is uitzetten na een misdrijf niet vanzelfsprekend?
Nederland is gebonden aan internationale verdragen en Europese regels die de rechten van asielzoekers beschermen. Ook wanneer iemand in Nederland een ernstig strafbaar feit pleegt, blijven bepaalde rechten van kracht. Het gaat om mensenrechten zoals het verbod op marteling of onmenselijke behandeling.
Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) speelt hierin een belangrijke rol. Artikel 3 van dit verdrag stelt dat niemand mag worden teruggestuurd naar een land waar hij of zij risico loopt op marteling of vervolging. Dit geldt zelfs als iemand in Nederland een zware misdaad heeft gepleegd.
Met andere woorden: het strafbare feit verandert niets aan de verplichting om het risico op gevaar in het land van herkomst te beoordelen.
Hoe werkt de procedure na een misdrijf?
Wanneer een asielzoeker in Nederland een ernstig misdrijf pleegt, bijvoorbeeld geweld, verkrachting of moord, volgt eerst een strafrechtelijke procedure. De verdachte wordt vervolgd, berecht en – als hij schuldig wordt bevonden – veroordeeld tot een gevangenisstraf. Pas na het uitzitten van die straf kan een uitzetting worden overwogen.
De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) speelt daarna een rol. Zij kunnen besluiten de verblijfsvergunning in te trekken op basis van openbare orde of nationale veiligheid.
Maar dat betekent nog niet dat iemand direct op het vliegtuig wordt gezet. Voor uitzetting moeten meerdere stappen worden doorlopen, en daar wringt vaak de schoen.
Waarom is uitzetten vaak lastig?
Er zijn verschillende redenen waarom uitzetten in de praktijk moeilijk is:
Land van herkomst werkt niet mee: Sommige landen weigeren hun onderdanen terug te nemen, zeker als het gaat om mensen die in het buitenland een misdrijf hebben gepleegd.
Gebrek aan reisdocumenten: Zonder paspoort of identiteitsbewijs is het bijna onmogelijk om iemand terug te sturen. Niet alle landen verstrekken eenvoudig nieuwe documenten.
Veiligheidsrisico in herkomstland: Als er een risico bestaat op marteling, doodstraf of vervolging, mag Nederland volgens internationale verdragen niet uitzetten.
Lopende procedures: Soms loopt er nog een asielprocedure of hoger beroep. Zolang die niet is afgerond, kan uitzetting worden tegengehouden.
Deze obstakels zorgen ervoor dat veroordeelde asielzoekers soms nog lange tijd in Nederland blijven, zelfs na het uitzitten van hun straf.
Wat gebeurt er na de gevangenisstraf?
Als een uitzetting niet direct mogelijk is, kan de overheid besluiten iemand in vreemdelingenbewaring te plaatsen.
Dit is een vorm van detentie waarbij iemand wordt vastgehouden om een uitzetting voor te bereiden. Maar ook dit is aan strikte regels gebonden.
De maximale duur van vreemdelingenbewaring is zes maanden, met een mogelijke verlenging van nog eens twaalf maanden in uitzonderlijke gevallen. Als er na die periode nog steeds geen zicht is op uitzetting, moet de persoon worden vrijgelaten.
Dat leidt in de praktijk tot situaties waarin veroordeelde vreemdelingen na hun straf weer op straat komen, terwijl hun uitzetting op papier nog steeds het doel is.
Is het mogelijk om de regels te veranderen?
De roep om strengere maatregelen klinkt regelmatig in de politiek. Sommige partijen willen dat asielzoekers die zware misdrijven plegen, hun recht op bescherming verliezen.
Maar dat stuit op juridische beperkingen. Internationale verdragen zoals het EVRM en het Vluchtelingenverdrag bieden bescherming die landen niet zomaar kunnen negeren.
Nederland kan in theorie verdragen opzeggen of aanpassen, maar dat zou enorme consequenties hebben voor internationale samenwerking en mensenrechtenstandaarden. Bovendien geldt binnen de EU een gemeenschappelijk asielbeleid, waardoor landen aan Europese afspraken zijn gebonden.
Welke uitzonderingen bestaan er?
Er zijn situaties waarin uitzetting wél sneller kan plaatsvinden. Bijvoorbeeld wanneer het land van herkomst veilig is en meewerkt, en er geen risico’s zijn voor de teruggekeerde persoon. Ook bij asielzoekers zonder status (dus mensen die nooit een verblijfsvergunning hebben gekregen) ligt de drempel lager.
Toch blijft het een complex proces waarin elke stap juridisch waterdicht moet zijn om problemen achteraf te voorkomen. Een uitzetting die niet volgens de regels verloopt, kan leiden tot schadeclaims en politieke ophef.
Waarom speelt dit zo vaak in het nieuws?
Incidenten met asielzoekers die een misdrijf plegen, krijgen veel media-aandacht. Begrijpelijk, want het roept vragen op over veiligheid en beleid.
Waarom mag iemand blijven die zich ernstig misdraagt? Politiek gezien is dit een gevoelig onderwerp dat regelmatig leidt tot felle debatten in de Tweede Kamer.
De realiteit is dat Nederland niet zomaar eigen regels kan maken. Internationale verplichtingen en juridische procedures zorgen voor een spanningsveld tussen veiligheid, mensenrechten en uitvoerbaarheid.
Veelgestelde vragen over uitzetten na misdrijf
Wordt een asielzoeker altijd uitgezet na een zwaar misdrijf?
Nee, dat hangt af van verschillende factoren zoals herkomstland, risico’s bij terugkeer en medewerking van dat land.
Kan Nederland verdragen negeren om sneller uit te zetten?
Niet zonder gevolgen. Het schenden van internationale afspraken kan leiden tot sancties en juridische problemen.
Hoeveel tijd kost een uitzetting gemiddeld?
Dat verschilt enorm, maar vaak duurt het maanden tot jaren voordat alle procedures zijn afgerond.
Mag iemand blijven als het land van herkomst niet meewerkt?
Ja, in dat geval kan uitzetting niet worden afgedwongen en moet Nederland andere oplossingen zoeken.
Conclusie: de praktijk is complexer dan je denkt
Het idee dat een asielzoeker na een zwaar misdrijf meteen op het vliegtuig wordt gezet, klinkt logisch, maar de werkelijkheid is juridisch en praktisch ingewikkeld.
Internationale verdragen, veiligheid in het herkomstland en de bereidheid van dat land om iemand terug te nemen spelen allemaal een rol.
Wie pleit voor snellere uitzettingen, stuit al snel op wetten en verdragen die landen verplichten om mensenrechten te respecteren. Het blijft een onderwerp waar politiek, recht en praktische uitvoerbaarheid continu met elkaar botsen.
