Het formatieproces in Den Haag kreeg een onverwachte wending nadat D66 en het CDA gezamenlijk een nieuw fundament neerlegden voor verdere onderhandelingen.
Na weken van stroef overleg en onduidelijkheid over mogelijke coalities, lijkt er eindelijk beweging te komen. De samenwerking tussen beide partijen zorgt voor nieuwe energie in een proces dat eerder vooral vast leek te lopen.
De afgelopen dagen spraken partijleiders Rob Jetten en Henri Bontenbal openlijk hun vertrouwen uit in het vervolg van de gesprekken.
Dat moment markeerde een belangrijke omslag, want het optimisme ontbrak de afgelopen tijd vaak in de Haagse wandelgangen. Nu er een concreet raamwerk ligt, groeit de nieuwsgierigheid bij andere partijen die het formatieproces kritisch volgen.
Tijdens een gesprek met informateur Sybrand Buma werden de laatste details verder aangescherpt.
De betrokkenen wilden het raamwerk stevig maken, maar tegelijkertijd flexibel genoeg houden zodat andere partijen gemakkelijk kunnen aansluiten. Daarmee ontstaat een basis die niet polariseert, maar juist uitnodigt tot samenwerking.
Een fundament dat gericht is op samenwerking
De afspraken die D66 en CDA hebben vastgelegd, vormen geen dichtgetimmerd regeerakkoord maar een richtinggevend kader.
Dat is bewust gekozen, omdat eerdere formatierondes vastliepen op starre eisen en botsende visies. Met dit open raamwerk hopen de partijen dat anderen eerder bereid zijn om aan tafel te komen.
Voor een land dat al lange tijd wacht op een nieuw kabinet is dat een belangrijk signaal. Het raamwerk geeft ruimte aan partijen om hun eigen accenten toe te voegen zonder dat ze direct worden vastgepind. Daardoor kan er sneller inhoudelijk worden onderhandeld en blijft het proces overzichtelijker.
Zowel Jetten als Bontenbal benadrukten dat het doel niet is om gelijk volledige afspraken te presenteren, maar om vertrouwen te herstellen.
Beide partijleiders spraken opgelucht over de samenwerking, die volgens hen gebaseerd is op gedeelde ambities en realistische verwachtingen. Ze zetten duidelijk in op een formatieproces dat rustiger en constructiever verloopt dan eerdere pogingen.
Gezamenlijke prioriteiten op grote dossiers
Het raamwerk richt zich vooral op drie onderwerpen die al jaren hoog op de politieke agenda staan: stikstof, migratie en woningbouw.
Deze dossiers zijn complex, gevoelige onderwerpen en veroorzaakten eerder veel politieke impasses. Door er nu gezamenlijk richting aan te geven, laten D66 en CDA zien dat stappen wel degelijk mogelijk zijn.
Op het gebied van woningbouw willen beide partijen vaart maken. Het tekort aan betaalbare woningen raakt een groot deel van de samenleving en staat al langere tijd centraal in verkiezingscampagnes en debatavonden.
In het raamwerk wordt ingezet op snellere vergunningverlening, minder bureaucratie en betere samenwerking met gemeenten.
Ook het migratiedossier krijgt veel aandacht. Hierin willen de partijen duidelijke grenzen stellen en tegelijkertijd humane opvang garanderen.
De discussie rond asiel en migratie is al jaren een splijtzwam in de Nederlandse politiek, dus een gezamenlijke visie is een belangrijk signaal richting de formatie.
Daarnaast wordt gewerkt aan het doorbreken van de stikstofimpasse. De afgelopen jaren zijn talloze bouwprojecten stilgelegd door onduidelijkheid over regelgeving. D66 en CDA willen met nieuwe afspraken de weg vrijmaken voor duurzame oplossingen en een heldere koers die voor langere tijd kan standhouden.
Een belangrijke opstap richting Kabinet Jetten 1
Het gezamenlijke fundament geldt als de eerste echt constructieve stap richting een nieuwe coalitie. De eerdere verkenningsfase leverde veel politieke beweging op, maar weinig concrete vervolgstappen. De aanhoudende blokkades tussen verschillende partijen maakten de formatie moeizaam en soms uitzichtloos.
Nu er een duidelijke basis ligt, krijgt informateur Buma eindelijk de mogelijkheid om andere partijen te benaderen met een concreet uitgangspunt. Dit vergroot de kans op gerichte gesprekken en verkleint de kans dat onderhandelingen opnieuw stranden.
De komende dagen zullen meerdere fractieleiders opnieuw langskomen bij de informateur. Er wordt dan gekeken wie bereid is om verantwoordelijkheid te nemen en zich te verbinden aan het raamwerk dat nu op tafel ligt.
Het vervolg van het proces is cruciaal, want de komende weken bepalen welke partijen geschikt zijn om een stabiel kabinet te vormen.
De politieke puzzel blijft ingewikkeld
Ondanks het sterke fundament blijft de puzzel uitdagend. De VVD houdt vast aan haar weigering om samen te werken met GroenLinks-PvdA, wat een populaire coalitievariant direct uitsluit. Hierdoor moeten partijen creatief nadenken over combinaties die zowel politiek als electoraal haalbaar zijn.
Een samenwerking tussen D66, VVD en JA21 wordt regelmatig genoemd, maar komt in de huidige zetelverdeling nét tekort voor een meerderheid.
Dat maakt de route politiek gevoelig en moeilijk uitvoerbaar, omdat een stabiele basis essentieel is voor de lange termijn.
Daarom wordt ook gekeken naar de mogelijkheid van een minderheidskabinet. Zo’n model kan snelheid opleveren in het formatieproces, maar vraagt tegelijkertijd veel flexibiliteit.
Het vereist namelijk dat per onderwerp steun wordt gezocht bij andere partijen. Voor complexe dossiers zoals stikstof en migratie is dat geen eenvoudige opgave.
De rol van informateur Buma in de volgende fase
Informateur Buma staat nu voor een cruciale taak. Hij moet beoordelen welke partijen bereid zijn om hun positie te heroverwegen en verder te bouwen op het gepresenteerde fundament.
In de volgende gesprekken draait het minder om politieke profilering en meer om het tonen van verantwoordelijkheidsgevoel.
Partijen moeten bereid zijn om concessies te doen, vooral op thema’s die tot nu toe voor grote vertragingen hebben gezorgd.
Het succes van de formatie hangt sterk af van de mate waarin fracties zich kunnen vinden in gezamenlijke prioriteiten.
Daarnaast moeten de afspraken stevig genoeg zijn om mogelijke politieke stormen te doorstaan. Grote dossiers zoals energie-infrastructuur en woningbouw vragen om langdurige commitment. Halfslachtige afspraken kunnen de uitvoering van beleid ernstig vertragen, zoals de afgelopen jaren vaak is gebleken.
Waarom deze fase bepalend is voor Nederland
De formatie draait inmiddels om meer dan alleen partijpolitiek. Burgers vragen om duidelijkheid en resultaat.
Veel mensen ervaren in hun dagelijkse leven de gevolgen van stilstand: hoge woonkosten, trage vergunningverlening en onzekerheid over grote maatschappelijke vraagstukken.
Het raamwerk van D66 en CDA is daarom meer dan een papieren overeenkomst. Het is een poging om de vastgelopen politiek vlot te trekken en het vertrouwen terug te winnen van een bevolking die steeds kritischer wordt.
De samenwerking laat zien dat er, ondanks verschillen, toch overeenkomsten kunnen worden gevonden wanneer partijen bereid zijn elkaar tegemoet te komen. Dat is een hoopvol signaal voor de komende gesprekken.
Vooruitblik: hoe nu verder richting Kabinet Jetten 1?
Nu het fundament ligt, begint het echte werk. Partijen zullen hun eigen plannen naast het raamwerk leggen en beoordelen waar overlap bestaat. Daarna bepaalt de informateur welke fracties doorgaan in het proces.
Binnen enkele weken moet duidelijk zijn welke coalitie realistisch is. Een kabinet met brede steun heeft de voorkeur, maar een minderheidsvariant blijft een open optie.
De druk op de politiek is hoog, want Nederland wacht al lange tijd op een stabiel bestuur dat knopen durft door te hakken.
Terwijl het politieke landschap zich snel ontwikkelt, blijft één vraag centraal: wie durft mee te bouwen aan Kabinet Jetten 1 en welke koers krijgt Nederland de komende jaren?
