Contant geld wordt steeds minder gebruikt. Waar je vroeger altijd wat briefgeld en munten op zak had, betaal je nu waarschijnlijk bijna alles met je pinpas of smartphone. Supermarkten, cafés en winkels moedigen contactloos betalen aan en sommige ondernemers accepteren zelfs helemaal geen cash meer. Op het eerste gezicht lijkt dit misschien handig en efficiënt, maar de verdwijning van contant geld brengt grote risico’s met zich mee waar veel mensen niet bij stilstaan.
De opkomst van een cashloze samenleving
De afgelopen jaren is het gebruik van contant geld drastisch afgenomen. Volgens De Nederlandsche Bank werd in 2010 nog ongeveer 60% van alle betalingen met contant geld gedaan. In 2023 was dat percentage gedaald naar minder dan 20%.
Deze afname heeft meerdere oorzaken. Ten eerste is er de opkomst van digitale betaalmethoden zoals contactloos betalen met bankpassen en smartphones.
Daarnaast stimuleren banken en overheden het gebruik van digitale betalingen vanwege efficiëntie en kostenbesparing. Contant geld moet namelijk gedrukt, vervoerd en beheerd worden, wat duurder is dan digitale transacties.
Tijdens de coronapandemie werd de trend naar digitaal betalen nog eens versneld. Winkels hingen massaal bordjes op met ‘Liefst contactloos betalen’, en consumenten werden gewend aan een leven zonder cash.
Maar wat gebeurt er als contant geld volledig verdwijnt?
Privacy verdwijnt met contant geld
Een van de grootste nadelen van een cashloze samenleving is het verlies van privacy. Contant geld laat geen digitale sporen na. Als je een kop koffie afrekent met een briefje van vijf, weet niemand waar, wanneer en waarom je dat geld hebt uitgegeven.
Met digitale betalingen ligt dat anders. Banken, betalingsverwerkers en overheden kunnen exact bijhouden waar jij je geld aan uitgeeft. Dit betekent dat je financiële gedrag volledig te analyseren is. Wat je koopt, waar je eet, welke hobby’s je hebt – alles ligt vast in een databestand.
Daarnaast maakt het de weg vrij voor beperkingen en controle. In China, waar digitale betalingen de norm zijn, wordt al geëxperimenteerd met een sociaal kredietsysteem.
Dit betekent dat bepaalde aankopen of gedragingen kunnen leiden tot sancties, zoals beperkingen op reizen of leningen. Als contant geld verdwijnt, komt ook in Europa de mogelijkheid om bepaalde aankopen te reguleren steeds dichterbij.
Gevaar voor negatieve rente en extra belastingen
Met contant geld bepaal je zelf wat je met je spaargeld doet. Je kunt het in een kluis stoppen, onder je matras bewaren of uitgeven zoals jij dat wilt.
In een digitale economie zonder cash ben je volledig afhankelijk van banken en overheden. Dit betekent dat zij het monetaire beleid volledig in handen hebben. Een van de grootste risico’s hiervan is negatieve rente.
Op dit moment krijgen spaarders nauwelijks rente op hun bankrekening. Maar in een cashloze maatschappij kunnen banken en overheden zonder problemen negatieve rente invoeren, waarbij je dus moet betalen om je geld op de bank te laten staan. Omdat je geen contant alternatief meer hebt, ben je gedwongen om dit te accepteren.
Daarnaast kunnen overheden makkelijker extra belastingen invoeren. Denk bijvoorbeeld aan een extra heffing op bepaalde aankopen of zelfs een CO2-belasting op basis van je uitgavenpatroon. Als contant geld niet meer bestaat, is er geen manier meer om aan deze regels te ontsnappen.
Kwetsbaarheid bij storingen en cyberaanvallen
Een ander groot risico van een cashloze samenleving is de afhankelijkheid van technologie. Als je alleen nog maar digitaal kunt betalen, ben je overgeleverd aan systemen die storingen kunnen vertonen.
Stel je voor: je staat in de supermarkt, klaar om af te rekenen, maar het hele betaalsysteem ligt plat. Geen enkel pinapparaat werkt en jij hebt geen contant geld op zak. Dit scenario is geen sciencefiction. Het gebeurt steeds vaker dat banken te maken hebben met storingen waardoor pinbetalingen onmogelijk zijn.
Bovendien zijn digitale betalingen kwetsbaar voor cyberaanvallen. Hackers kunnen banksystemen platleggen, waardoor je tijdelijk niet bij je geld kunt. En wat als je bankrekening wordt geblokkeerd door een fout, fraudeonderzoek of bureaucratische vergissing? Zonder contant geld heb je geen alternatief.
Kwetsbare groepen worden buitengesloten
Niet iedereen kan of wil overstappen op digitale betalingen. Ouderen, daklozen en mensen die moeite hebben met technologie lopen het risico volledig buitengesloten te worden in een wereld zonder contant geld.
Ouderen zijn vaak minder digitaal vaardig en kunnen moeite hebben met het gebruik van betaalapps of contactloos betalen. Voor hen is contant geld een eenvoudige en betrouwbare manier om hun financiën te regelen.
Daklozen en mensen zonder bankrekening zijn volledig afhankelijk van contant geld om te overleven. Als cash verdwijnt, hebben zij geen manier meer om te betalen of donaties te ontvangen.
Daarnaast zijn er mensen die bewust hun privacy willen beschermen en geen digitale sporen willen achterlaten. Zij verliezen hun vrijheid als contant geld verdwijnt.
Wat kunnen we doen?
Hoewel de trend naar een cashloze samenleving moeilijk te stoppen lijkt, kunnen we er wel voor zorgen dat contant geld beschikbaar blijft als een keuze.
– Blijf contant geld gebruiken: Hoe vaker je contant betaalt, hoe minder snel winkels en banken het laten verdwijnen.
– Protesteer tegen cashloze winkels: Als een winkel of horecagelegenheid geen contant geld accepteert, spreek je uit en laat weten dat je dit belangrijk vindt.
– Steun initiatieven die contant geld beschermen: In sommige landen zijn al wetten aangenomen die winkels verplichten om contant geld te accepteren. Dit kan ook in Nederland.
– Informeer jezelf en anderen: Veel mensen zien de risico’s van een cashloze samenleving niet in. Door het gesprek aan te gaan, kun je bewustzijn creëren.
Conclusie
Contant geld verdwijnt sneller dan ooit, maar de gevolgen daarvan zijn groter dan de meeste mensen denken. Van verlies van privacy tot kwetsbaarheid bij storingen en buitensluiting van kwetsbare groepen – een cashloze samenleving heeft grote nadelen.
Zolang je de keuze hebt, blijf dan contant geld gebruiken. Niet alleen om jezelf te beschermen, maar ook om te zorgen dat toekomstige generaties nog steeds financiële vrijheid hebben. Want zodra cash verdwijnt, is er geen weg meer terug.
