Paracetamol en ibuprofen zijn al jarenlang de populairste pijnstillers in Nederland. Ze worden ingezet tegen hoofdpijn, koorts, spierpijn of simpelweg als ondersteuning bij griep en verkoudheid.
Vrij verkrijgbaar bij iedere drogist en zonder veel aarzeling door artsen voorgeschreven. Toch blijkt uit nieuw wetenschappelijk onderzoek dat deze alledaagse middelen misschien minder onschuldig zijn dan gedacht.
Ze zouden namelijk een rol kunnen spelen bij de groei van een van de grootste gezondheidsproblemen wereldwijd: antibioticaresistentie.
Wat houdt antibioticaresistentie in?
Antibioticaresistentie is het verschijnsel waarbij bacteriën ongevoelig worden voor antibiotica die normaal gesproken infecties effectief bestrijden.
Hierdoor wordt het steeds lastiger om ziekten als longontsteking, blaasontstekingen of zelfs sepsis goed te behandelen.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bestempelde dit probleem in 2019 al als een van de tien grootste bedreigingen voor de volksgezondheid.
Uit gegevens blijkt dat in datzelfde jaar bijna vijf miljoen sterfgevallen direct of indirect samenhingen met antibioticaresistente bacteriën. Artsen waarschuwen dat de wereld afstevent op een situatie waarin simpele infecties opnieuw levensbedreigend kunnen zijn.
Oorzaken tot nu toe
Tot voor kort werd antibioticaresistentie vooral toegeschreven aan het te vaak en te makkelijk voorschrijven van antibiotica, zowel bij mensen als in de veehouderij.
Miljoenen keren per jaar werden antibiotica ingezet voor relatief milde klachten of preventief bij dieren, waardoor bacteriën volop de kans kregen om zich aan te passen en resistentie te ontwikkelen.
Maar onderzoekers wijzen nu op een extra factor die dit proces kan versnellen: het gelijktijdig gebruik van populaire pijnstillers zoals paracetamol en ibuprofen in combinatie met antibiotica.
Het nieuwe onderzoek
In het tijdschrift npj Antimicrobials and Resistance beschrijven wetenschappers hoe zij de bacterie Escherichia coli – vaak verantwoordelijk voor blaas- en darmontstekingen – blootstelden aan het antibioticum ciprofloxacine.
De bacterie werd daarbij soms alleen en soms in combinatie met veelgebruikte medicijnen getest, waaronder ibuprofen, paracetamol, diclofenac, tramadol en temazepam.
De bacteriën werden 48 uur lang op kweek gezet. Het doel was te achterhalen welke invloed de aanwezigheid van deze middelen had op de werking van het antibioticum.
Resultaten die zorgen baren
De uitkomsten zijn verontrustend. Zodra ibuprofen of paracetamol aanwezig was naast ciprofloxacine, muteerden de bacteriën veel sneller. Dit leidde tot een hogere kans dat ze resistent werden tegen het antibioticum.
Onderzoeker Rietie Venter verklaarde dat de bacteriën niet alleen resistentie ontwikkelden tegen ciprofloxacine zelf, maar ook tegen meerdere andere soorten antibiotica. Dit maakt de bevinding extra zorgwekkend, omdat het aantoont dat de gevolgen breder zijn dan gedacht.
Bekende pijnstillers, nieuwe inzichten
Het verband tussen pijnstillers en antibioticaresistentie is niet helemaal nieuw. Eerder onderzoek liet zien dat hoge concentraties van middelen zoals paracetamol dit proces konden beïnvloeden.
Het verschil is dat in deze nieuwe studie juist werd gewerkt met concentraties die overeenkomen met wat er in de darmen aanwezig kan zijn bij normaal gebruik.
Bovendien bleek dat het gelijktijdig gebruik van zowel paracetamol als ibuprofen nog sneller tot resistentie leidde dan wanneer slechts één van de twee middelen werd geslikt. Dit versterkt het beeld dat medicijncombinaties onverwachte gevolgen kunnen hebben.
Hoe beïnvloeden pijnstillers bacteriën?
De onderzoekers ontdekten dat paracetamol en ibuprofen bepaalde afweermechanismen bij bacteriën activeren. Daardoor worden antibiotica sneller uit de cel gepompt, waardoor de middelen minder effectief zijn.
Het gevolg: bacteriën krijgen meer ruimte om zich te vermenigvuldigen en zich aan te passen aan de medicijnen die hen eigenlijk zouden moeten doden.
Met andere woorden: deze pijnstillers bieden bacteriën indirect een soort bescherming tegen antibiotica.
Waarom dit ons allemaal aangaat
Het zorgwekkende van deze bevindingen is dat het gaat om middelen die bijna iedereen gebruikt en die vrijwel altijd voorradig zijn in huishoudens.
Paracetamol en ibuprofen worden vaak gezien als onschuldig, juist omdat ze vrij verkrijgbaar zijn. Toch blijkt nu dat ze onbedoeld kunnen bijdragen aan een wereldwijd gezondheidsprobleem.
Dat betekent niet dat mensen volledig moeten stoppen met het gebruik van pijnstillers. Wel is meer bewustzijn nodig over de mogelijke interacties wanneer deze middelen tegelijkertijd met antibiotica worden ingenomen.
Extra risico bij kwetsbare groepen
Vooral in verpleeghuizen en verzorgingsinstellingen kan dit een groot probleem zijn. Ouderen gebruiken vaak meerdere medicijnen tegelijk: pijnstillers, bloeddrukverlagers, slaapmiddelen en antibiotica. Dit maakt hen extra kwetsbaar, omdat de kans groot is dat bacteriën in hun lichaam resistentie ontwikkelen wanneer al die middelen samenkomen.
Het onderzoek benadrukt daarom dat artsen en apothekers beter moeten afwegen welke combinaties verantwoord zijn.
Noodzaak van vervolgonderzoek
De wetenschappers achter de studie benadrukken dat dit pas het begin is. Zij pleiten voor veel uitgebreider onderzoek naar de interacties tussen antibiotica en andere medicijnen die dagelijks door miljoenen mensen worden gebruikt.
Alleen zo kan duidelijk worden welke middelen het risico op resistentie versterken en hoe dit probleem kan worden aangepakt.
Door dit beter in kaart te brengen, kunnen artsen betere beslissingen nemen en kan beleid worden aangepast om de impact van antibioticaresistentie te beperken.
Conclusie: alledaagse pijnstillers minder onschuldig dan gedacht
Wat jarenlang werd beschouwd als eenvoudige en veilige pijnstillers, blijkt in combinatie met antibiotica een onverwachte bedreiging te vormen. Paracetamol en ibuprofen kunnen het proces van resistentie bij bacteriën versnellen, waardoor infecties in de toekomst moeilijker behandelbaar worden.
De studie onderstreept dat zorgvuldig medicijngebruik essentieel is. Vooral combinaties van medicijnen verdienen extra aandacht. Bewustwording bij artsen, patiënten en instellingen is onmisbaar om te voorkomen dat resistentie zich nog sneller ontwikkelt.
Antibioticaresistentie is geen probleem van morgen; het speelt nu al en kost jaarlijks miljoenen levens. Het is daarom van levensbelang dat niet alleen het gebruik van antibiotica kritisch wordt bekeken, maar ook hoe andere alledaagse medicijnen hun werking kunnen ondermijnen.
Bron: Scientias
