De afgelopen jaren zijn de protestacties van Extinction Rebellion (XR) niet meer weg te denken uit het Nederlandse straatbeeld. Met hun opvallende en disruptieve demonstraties weten ze keer op keer de aandacht te trekken voor de klimaatcrisis. Toch is niet iedereen te spreken over hun werkwijze. Zo uitte VVD-leider Dilan Yeşilgöz onlangs scherpe kritiek op XR tijdens een uitzending van het RTL-programma Renze.
Ze noemde de activisten “relschoppers die ontzettend veel ellende veroorzaken” en liet duidelijk blijken dat ze klaar is met hun acties. Maar wat ligt er precies ten grondslag aan deze felle woorden? En hoe denken andere politici en burgers hierover?
Extinction Rebellion: Wie zijn ze en wat willen ze?
Extinction Rebellion is een internationale klimaatactiegroep die in 2018 in het Verenigd Koninkrijk werd opgericht. Hun belangrijkste doel is om overheden te dwingen tot drastische maatregelen tegen de klimaat- en ecologische crisis.
XR staat bekend om hun niet-gewelddadige, maar vaak ontwrichtende protestacties, zoals het blokkeren van wegen, bezetten van overheidsgebouwen en verstoren van evenementen.
Hun tactiek is gebaseerd op het principe van burgerlijke ongehoorzaamheid. Ze geloven dat vreedzaam verzet de meest effectieve manier is om politieke verandering af te dwingen. Toch roepen hun acties vaak gemengde reacties op, zeker wanneer belangrijke verkeersaders geblokkeerd worden of hulpdiensten gehinderd raken.
Recente Blokkades Leiden tot Politieke Ophef
Een van de meest spraakmakende acties vond recent plaats op de A10 in Amsterdam, waar XR-activisten de snelweg blokkeerden uit protest tegen fossiele subsidies. De blokkade was door de gemeente Amsterdam verboden, maar de activisten gingen toch door. De politie greep stevig in en arresteerde honderden demonstranten.
Deze actie leidde tot felle kritiek van politici, waaronder Dilan Yeşilgöz. De VVD-leider, die bekendstaat om haar harde standpunten op het gebied van veiligheid en openbare orde, uitte in de talkshow Renze haar frustratie over de werkwijze van Extinction Rebellion.
Volgens haar zijn deze acties niet langer vreedzame protesten, maar vormen ze een directe bedreiging voor de openbare orde.
Yeşilgöz: “Dit zijn geen demonstranten, dit zijn relschoppers”
In haar betoog maakte Yeşilgöz een duidelijk onderscheid tussen demonstranten en wat zij “relschoppers” noemt. Ze stelde dat het recht om te demonstreren een fundamenteel onderdeel is van de democratie, maar dat dit recht niet hetzelfde is als het recht om de wet te overtreden of anderen in gevaar te brengen.
“Extinction Rebellion veroorzaakt niet alleen overlast, maar brengt ook mensen in gevaar. Er zijn gevallen geweest waarin ambulances werden opgehouden omdat wegen waren geblokkeerd. Dit heeft niets meer te maken met vreedzaam demonstreren. Dit zijn relschoppers die ontzettend veel ellende veroorzaken,” aldus Yeşilgöz.
Ze pleit dan ook voor strengere wetgeving om dit soort acties harder aan te pakken. Volgens haar moet er een duidelijke grens worden getrokken tussen legitiem protest en acties die de veiligheid van anderen in gevaar brengen.
Reacties uit de Politiek en Samenleving
De uitspraken van Yeşilgöz zorgden voor de nodige opschudding. Waar VVD-aanhangers haar stevige standpunt toejuichen, klinkt er ook kritiek.
GroenLinks-PvdA-leider Jesse Klaver reageerde fel: “Het demonstratierecht is een essentieel onderdeel van onze democratie. Extinction Rebellion maakt gebruik van burgerlijke ongehoorzaamheid, een methode die historisch gezien vaak heeft geleid tot belangrijke maatschappelijke veranderingen.”
Ook bij het publiek lopen de meningen uiteen. Uit een recente peiling blijkt dat een meerderheid van de Nederlanders begrip heeft voor de doelen van XR, maar dat hun methoden steeds meer op weerstand stuiten. Vooral het blokkeren van snelwegen en het verstoren van belangrijke openbare diensten roept frustratie op.
Het Juridische Kader: Wat mag wel en wat niet?
In Nederland is het recht op demonstratie vastgelegd in de Grondwet. Dit betekent echter niet dat demonstranten vrij zijn om te doen wat ze willen.
Demonstraties moeten meestal worden aangemeld bij de gemeente, die beperkingen kan opleggen om de openbare orde te handhaven. Wanneer demonstranten deze regels negeren, kan de politie ingrijpen.
Toch blijft de vraag: waar ligt de grens? Is het blokkeren van een snelweg een legitieme vorm van protest, of gaat dit te ver? Juristen wijzen erop dat burgerlijke ongehoorzaamheid altijd een grijs gebied is.
Historisch gezien hebben acties van burgerlijke ongehoorzaamheid vaak geleid tot belangrijke sociale veranderingen, zoals de burgerrechtenbeweging in de VS. Tegelijkertijd zijn er duidelijke risico’s verbonden aan het ontregelen van de openbare orde.
Extinction Rebellion: “Onze acties zijn nodig”
Extinction Rebellion zelf laat zich niet uit het veld slaan door de kritiek. In een verklaring benadrukte de beweging dat hun acties noodzakelijk zijn om de klimaatcrisis onder de aandacht te brengen.
Ze wijzen erop dat traditionele vormen van protest, zoals petities of vreedzame demonstraties, vaak worden genegeerd door politici en de media.
“Wij begrijpen dat onze acties ongemak veroorzaken. Dat is precies de bedoeling. We willen mensen wakker schudden en de urgentie van de klimaatcrisis duidelijk maken.
Zolang overheden blijven vasthouden aan fossiele subsidies en onvoldoende actie ondernemen tegen klimaatverandering, zullen wij doorgaan met onze protesten,” aldus een woordvoerder van XR.
Wat betekent dit voor de toekomst van protest in Nederland?
De felle reactie van Dilan Yeşilgöz en de groeiende publieke weerstand tegen de methoden van Extinction Rebellion roepen vragen op over de toekomst van het demonstratierecht in Nederland. Gaat de overheid strenger optreden tegen disruptieve protesten? En wat betekent dat voor andere actiegroepen?
Experts waarschuwen dat het inperken van het demonstratierecht een gevaarlijk precedent kan scheppen. “Het recht om te demonstreren is een fundamenteel onderdeel van een vrije samenleving.
Natuurlijk moeten er grenzen zijn, maar we moeten oppassen dat we niet te snel geneigd zijn om harde maatregelen te nemen tegen groepen die ons ongemakkelijk maken,” zegt politicoloog Sarah de Vries.
Conclusie
De discussie rond Extinction Rebellion raakt aan de kern van wat het betekent om in een democratie te leven. Aan de ene kant is er het recht om te demonstreren, aan de andere kant de plicht om de openbare orde en veiligheid te waarborgen.
Dilan Yeşilgöz heeft met haar uitspraken de vinger op de zere plek gelegd: waar ligt de grens tussen legitiem protest en ontoelaatbare overlast?
Wat je mening ook is, één ding is zeker: de klimaatcrisis verdwijnt niet, en zolang de politiek niet voldoende actie onderneemt, zullen activisten blijven opstaan om hun stem te laten horen – of dat nu op een plein is, of midden op de snelweg.