Bevrijdingsdag op 5 mei is één van de belangrijkste dagen in de Nederlandse geschiedenis. Het markeert het einde van de Duitse bezetting in 1945 en wordt jaarlijks herdacht en gevierd. Toch is het opvallend dat 5 mei niet standaard een vrije dag is voor iedereen.
Sterker nog: de meeste mensen moeten op Bevrijdingsdag gewoon werken, tenzij het toevallig een zondag is. En het bizarre is: pas in 2045 – bij het 100-jarig jubileum – krijgen veel Nederlanders pas weer collectief vrij. Hoe zit dat precies?
Wat is Bevrijdingsdag eigenlijk?
Bevrijdingsdag herinnert aan de dag waarop Nederland officieel werd bevrijd van de Duitse bezetters in de Tweede Wereldoorlog.
Op 5 mei 1945 tekenden de Duitsers de capitulatie in Wageningen, waarmee er een einde kwam aan vijf zware jaren van onderdrukking en geweld. Sindsdien staat 5 mei symbool voor vrijheid, democratie en mensenrechten.
De dag wordt gekenmerkt door herdenkingen, festivals en toespraken. Maar waar 4 mei (Dodenherdenking) jaarlijks met veel respect en stilte wordt ingevuld, is 5 mei juist bedoeld als feestelijke viering van vrijheid. Toch voelen veel mensen die feestvreugde maar half – vooral omdat ze gewoon op kantoor of op school moeten verschijnen.
Waarom is 5 mei geen jaarlijkse vrije dag?
In tegenstelling tot bijvoorbeeld Koningsdag of Eerste Kerstdag, is Bevrijdingsdag wettelijk geen vaste nationale vrije dag. In de meeste cao’s en arbeidsovereenkomsten staat namelijk dat Bevrijdingsdag slechts eens in de vijf jaar een officiële vrije dag is. De reden hiervoor ligt vooral bij praktische en economische overwegingen.
Werkgevers en vakbonden hebben destijds afgesproken dat het te duur zou zijn om Bevrijdingsdag jaarlijks als verplichte vrije dag op te nemen.
In plaats daarvan werd gekozen voor een vijfjaarlijkse cyclus. Zo werd Bevrijdingsdag bijvoorbeeld in 2020 als officiële vrije dag gevierd, en de volgende keer is pas in 2025. Daarna volgt 2030, 2035, en uiteindelijk dus pas in 2045 opnieuw.
Hoe werkt dat juridisch en in de cao’s?
Volgens de Nederlandse wet is 5 mei wél een nationale feestdag, maar dat betekent niet automatisch dat het ook een vrije dag is. Het is aan werkgevers en werknemersorganisaties (vakbonden) om daar afspraken over te maken in cao’s.
Sommige bedrijven geven hun personeel standaard vrij, zeker binnen de publieke sector of bij overheidsdiensten. Maar voor de meeste mensen geldt dat Bevrijdingsdag een gewone werkdag is, tenzij het in het contract anders is geregeld.
Voor scholieren en studenten is de situatie vaak hetzelfde: sommige scholen zijn gesloten, anderen draaien een regulier lesprogramma. Dit verschilt per school en per regio.
Waarom wordt er niet gekozen voor een vaste jaarlijkse vrije dag?
Er zijn al jaren discussies in de politiek en in de samenleving over het jaarlijks vrij geven op Bevrijdingsdag. Veel mensen vinden dat vrijheid en herdenking van de bevrijding niet iets is wat slechts eens in de vijf jaar aandacht verdient. Toch zijn er argumenten die de huidige situatie in stand houden:
-
Economische redenen: Eén extra nationale vrije dag per jaar kost het bedrijfsleven naar schatting honderden miljoenen euro’s.
-
Overbelasting van het voorjaar: Met Pasen, Koningsdag, Hemelvaart en Pinksteren zijn er in het voorjaar al relatief veel vrije dagen.
-
Afhankelijkheid van cao’s: Omdat Bevrijdingsdag niet wettelijk verplichte vrije dag is, ligt de beslissing vooral bij de cao-partners.
Toch klinkt de roep om verandering steeds luider. In een tijd waarin maatschappelijke waarden als vrijheid, democratie en tolerantie opnieuw onder druk staan, zou je verwachten dat een jaarlijkse viering hiervan vanzelfsprekend zou zijn.
2045: 100 jaar bevrijding
Een opvallend feit is dat Bevrijdingsdag in 2045 groots gevierd zal worden vanwege het 100-jarig jubileum van de bevrijding. Veel organisaties, gemeenten en instellingen zijn nu al bezig met de voorbereidingen voor deze bijzondere editie.
En het ziet ernaar uit dat Bevrijdingsdag in dat jaar wél als nationale vrije dag zal gelden voor bijna iedereen in Nederland.
Toch is het wrang dat het tot zo’n mijlpaal moet komen voordat de meeste mensen weer massaal vrij zijn om de vrijheid te vieren. Zeker gezien het feit dat jongeren van nu zich nauwelijks bewust zijn van de historische waarde van deze dag, zou een jaarlijkse viering kunnen helpen om de betekenis levend te houden.
Wat vinden Nederlanders zelf?
Uit diverse peilingen blijkt dat een meerderheid van de Nederlanders graag ziet dat 5 mei elk jaar een officiële vrije dag wordt. Het argument is simpel: vrijheid is niet iets om alleen eens in de vijf jaar te waarderen.
Zeker in een wereld waarin conflicten, oorlogen en democratische spanningen weer toenemen, is de boodschap van Bevrijdingsdag actueler dan ooit.
Toch blijft politieke actie op dit gebied uit. Initiatieven in de Tweede Kamer om Bevrijdingsdag jaarlijks vrij te maken halen het zelden. Het lijkt erop dat economische belangen vooralsnog zwaarder wegen dan symbolische waarde.
Toekomstige veranderingen?
De kans bestaat dat de situatie rondom Bevrijdingsdag in de toekomst alsnog verandert. Als maatschappelijke druk blijft toenemen, en er meer draagvlak komt vanuit het bedrijfsleven en onderwijs, dan zou de overheid mogelijk stappen kunnen zetten om 5 mei toch jaarlijks als officiële vrije dag aan te wijzen. Tot die tijd blijft het een kwestie van hopen, plannen en misschien zelfs lobbyen.
Conclusie: Vrijheid vieren, maar niet elk jaar vrij
Bevrijdingsdag is een dag met een diepe historische en maatschappelijke betekenis. Toch is het in Nederland geen jaarlijkse vrije dag, voornamelijk door afspraken in cao’s en economische belangen.
Pas in 2045, bij het 100-jarig jubileum van de bevrijding, kunnen we weer rekenen op een nationale vrije dag voor iedereen. Tot die tijd vieren we de vrijheid vooral in de avonduren, tussen werk, studie en andere verplichtingen door.
