De eerste exitpoll van de verkiezingen is binnen – en de uitslag zorgt direct voor opschudding in politiek Den Haag. D66 komt verrassend als grootste partij uit de bus met 27 zetels, gevolgd door de PVV van Geert Wilders met 25 zetels en de VVD met 23 zetels. Daarmee is het politieke landschap in Nederland opnieuw flink door elkaar geschud.
De linkse samenwerking van GroenLinks-PvdA krijgt een forse dreun met slechts 20 zetels, terwijl NSC van Pieter Omtzigt zelfs volledig buiten de Kamer lijkt te vallen met 0 zetels. De balans tussen links en rechts lijkt duidelijk te verschuiven.
D66 opnieuw de grootste: verrassende comeback
Dat D66 opnieuw de grootste partij wordt, komt voor velen als een verrassing. De partij stond in de laatste peilingen niet bovenaan, maar weet op de verkiezingsdag toch een sterke eindsprint te trekken. Met 27 zetels lijkt de partij een groot deel van het progressieve electoraat aan zich te hebben gebonden.
Volgens analisten speelt vooral de campagne rond onderwijs, duurzaamheid en vrouwenrechten een belangrijke rol in het succes. D66 wist zich bovendien te profileren als het redelijke alternatief tussen links en rechts, waardoor kiezers van VVD en GroenLinks mogelijk zijn overgestapt.
PVV tweede, Wilders weer volop in de race
De PVV eindigt volgens de exitpoll op 25 zetels, slechts twee minder dan D66. Dat bevestigt het enorme draagvlak dat Geert Wilders onder een groot deel van de Nederlandse bevolking blijft houden.
Zijn harde standpunten over migratie, koopkracht en veiligheid hebben opnieuw veel kiezers aangesproken. Hoewel Wilders tijdens de campagne te maken kreeg met kritiek en uitsluitingsuitspraken van andere partijen, lijkt dat hem niet te hebben geschaad. Integendeel: veel kiezers lijken zijn partij juist te steunen als protest tegen de gevestigde politiek.
Toch blijft de vraag wat de PVV met deze uitslag kan doen. De meeste partijen hebben al aangegeven niet te willen regeren met Wilders, waardoor zijn politieke invloed mogelijk beperkt blijft tot de oppositie.
VVD verliest terrein maar blijft relevant
De VVD zakt naar 23 zetels, een verlies ten opzichte van eerdere verkiezingen. Toch blijft de partij van Dilan Yeşilgöz stevig verankerd als derde kracht in de Kamer.
De campagne van de VVD stond in het teken van veiligheid en stabiliteit, maar de partij moest duidelijk terrein prijsgeven aan zowel D66 als de PVV. Vooral rechtse kiezers lijken te zijn overgestapt naar Wilders, terwijl meer gematigde liberalen zich aangetrokken voelden tot D66.
Voor Yeşilgöz betekent deze uitslag een moeilijke positie in de formatie: de VVD blijft belangrijk, maar is niet langer onmisbaar als grootste machtsfactor.
GroenLinks-PvdA zakt in elkaar
Een van de grootste verliezers van de avond is de linkse alliantie GroenLinks-PvdA, die slechts 20 zetels haalt. Dat is aanzienlijk minder dan de som van hun vorige afzonderlijke resultaten.
De samenwerking tussen Frans Timmermans en Jesse Klaver leek aanvankelijk veelbelovend, maar wist de kiezer niet te overtuigen. Vooral de nadruk op klimaat en solidariteit met de Europese Unie leek niet aan te slaan bij twijfelende kiezers.
Veel progressieve stemmers kozen uiteindelijk voor D66, dat een realistischer alternatief bood zonder de zware linkse koers van Timmermans.
CDA krabbelt iets op
Opvallend is dat het CDA met 19 zetels weer iets lijkt te herstellen ten opzichte van eerdere peilingen. Onder leiding van Henri Bontenbal heeft de partij zich gepresenteerd als een degelijke middenpartij die stabiliteit en gemeenschapszin centraal stelt.
Hoewel het CDA geen grote winst boekt, is het resultaat beter dan verwacht. De partij lijkt een deel van haar traditionele achterban te hebben teruggewonnen.
JA21, FvD en BBB houden stand
In het politieke spectrum aan de rechterzijde behalen JA21, FvD en BBB respectievelijk 9, 6 en 4 zetels.
Voor JA21 is dat een stabiel resultaat dat de partij een serieuze factor maakt in het rechtse blok. FvD onder leiding van Thierry Baudet verliest licht, maar behoudt een vaste kern van aanhangers.
De BoerBurgerBeweging (BBB), die eerder piekte in de Provinciale Staten, haalt met 4 zetels een bescheiden maar nog steeds respectabel resultaat. De landelijke steun lijkt wat afgezwakt, maar de partij blijft zichtbaar aanwezig in Den Haag.
Kleine partijen blijven stabiel
Aan de onderkant van het politieke veld verandert weinig. De Partij voor de Dieren (3 zetels), SP (3 zetels), DENK (3 zetels) en SGP (3 zetels) blijven stabiel. De ChristenUnie (2 zetels) en 50Plus (2 zetels) behouden eveneens hun vertegenwoordiging, terwijl Volt nog slechts 1 zetel overhoudt.
Het meest opvallend is de afwezigheid van NSC (Nieuw Sociaal Contract) van Pieter Omtzigt, dat volgens deze exitpoll geen enkele zetel behaalt. Dat is een enorme klap, aangezien de partij eerder hoog in de peilingen stond.
Een Kamer vol fragmentatie
De uitslag onderstreept opnieuw hoe versnipperd het Nederlandse politieke landschap is. Geen enkele partij komt in de buurt van een meerderheid, en de coalitievorming belooft complex te worden.
Met partijen als D66, PVV, VVD en CDA bovenaan ligt samenwerking niet voor de hand. De ideologische verschillen zijn groot, vooral als het gaat om migratie, klimaat en Europa.
Formatie wordt politieke puzzel
De vorming van een nieuw kabinet wordt een enorme uitdaging. D66 heeft als grootste partij de eerste zet, maar met de PVV als sterke tweede speler wordt het lastig om een stabiele coalitie te vormen.
Een logische optie lijkt een combinatie van D66, VVD en CDA, eventueel met steun van kleinere partijen als CU of Volt. Maar ook dat is geen eenvoudige rekensom, want samen komen ze slechts net boven de 70 zetels.
De PVV zal vanuit de oppositie waarschijnlijk stevige druk uitoefenen, terwijl links probeert zich te herpakken.
Signaal van de kiezer
Wat deze exitpoll vooral laat zien, is dat de kiezer behoefte heeft aan vernieuwing én duidelijkheid. Extreme standpunten worden niet volledig afgestraft, maar ook niet beloond met absolute macht.
D66 profiteert van haar gematigde koers, terwijl de PVV opnieuw bewijst dat onvrede nog steeds een krachtig politiek wapen is. Tegelijkertijd tonen de resultaten dat samenwerking tussen partijen onvermijdelijk blijft.
Conclusie
De exitpoll van 21:00 uur levert een duidelijk, maar verdeeld beeld op. D66 wint verrassend de verkiezingen met 27 zetels, gevolgd door de PVV (25) en VVD (23). De linkse samenwerking van GroenLinks-PvdA zakt terug naar 20 zetels, terwijl NSC verrassend buiten spel staat.
De komende weken zullen volledig in het teken staan van verkenningen en formatiegesprekken. Eén ding is zeker: Nederland staat aan de vooravond van een van de moeilijkste formaties in jaren, waarin geen enkele partij het alleen voor het zeggen heeft.
De kiezer heeft gesproken — nu is het aan de politiek om te bewijzen dat samenwerking nog steeds mogelijk is in een land dat steeds verder uiteen lijkt te groeien.
