Frans Timmermans, voormalig Eurocommissaris en huidig leider van GroenLinks-PvdA, heeft recent stevig uitgehaald naar de Nederlandse politiek en energiepraktijken.
Tijdens een toespraak op het WindDay-congres in Rotterdam trok hij fel van leer tegen de traagheid waarmee windenergieprojecten worden opgepakt. Volgens hem is er sprake van een bestuurlijke noodsituatie. En die nood vraagt om radicale oplossingen.
Waar Nederland ooit vooropliep in duurzame ambities, raakt het inmiddels achterop door stroperige procedures, tegenwerking van gemeenten en gebrek aan regie. Timmermans ziet geen andere uitweg meer dan het inzetten van een noodwet.
Daarmee zouden overheden versneld besluiten kunnen nemen en bezwaren van lokale overheden tijdelijk kunnen negeren. “De situatie is urgent”, stelde hij. “We kunnen niet blijven dralen.”
Windturbines blijven hangen in papierwerk
De aanleg van windmolens op land en op zee zit muurvast. Plannen liggen jarenlang in de la, vergunningen laten op zich wachten en omwonenden voeren procedures die alles vertragen. Hoewel het draagvlak voor duurzame energie in principe groeit, lijkt de praktijk achter te blijven.
Timmermans hekelt vooral het gebrek aan daadkracht bij lagere overheden. Gemeenten zouden te vaak windprojecten blokkeren vanuit electorale angst of een NIMBY-houding (Not In My Backyard). “We zijn het land van het polderen, maar soms moet er gewoon doorgepakt worden,” aldus Timmermans.
De vertraging in windenergieprojecten betekent volgens hem niet alleen economische schade, maar ook een directe bedreiging voor het behalen van klimaatdoelen. In zijn ogen kan de overheid het zich niet meer permitteren om af te wachten of alle betrokkenen het eens worden.
De noodwet: een controversieel redmiddel
Timmermans roept op tot het invoeren van een noodwet waarmee projecten versneld van de grond kunnen komen. Deze wet zou onder meer de bevoegdheid geven aan de landelijke overheid om besluitvorming over vergunningsprocedures over te nemen. Gemeenten zouden tijdelijk buitenspel gezet kunnen worden wanneer ze de energietransitie belemmeren.
Hoewel de noodwet effectief lijkt om de impasse te doorbreken, zorgt het voorstel ook voor felle kritiek. Tegenstanders vinden dat het de democratische inspraak ondermijnt en de autonomie van gemeenten aantast. Milieuorganisaties reageren verdeeld: sommigen zien het als noodzakelijk kwaad, anderen vrezen dat met snelheid ook zorgvuldigheid verdwijnt.
Toch is Timmermans helder: “Dit is geen machtsgreep. Het is crisismanagement. Als je huis in brand staat, ga je ook niet eerst met de hele straat vergaderen over de blusstrategie.”
Noordzeepact en garantiefonds
Naast de noodwet stelt Timmermans voor om te werken aan een zogeheten ‘Noordzeepact’. In dit pact moeten windontwikkelaars, netbeheerders, de Rijksoverheid en andere betrokkenen concrete afspraken maken over procedures, investeringen en verantwoordelijkheden.
Om de investeringsbereidheid te verhogen, wil hij een garantiefonds van circa 60 tot 70 miljoen euro optuigen. Hiermee kunnen risico’s voor bedrijven worden beperkt. Daarnaast stelt hij voor om Europese klimaatinvesteringsfondsen in te zetten om goedkope leningen mogelijk te maken.
Volgens Timmermans is stabiliteit en voorspelbaarheid de sleutel voor succes: “Als bedrijven weten waar ze aan toe zijn, durven ze te investeren.”
Vertraging kost niet alleen geld, maar ook vertrouwen
De windenergiesector heeft het zwaar. Op zee zijn meerdere projecten gepauzeerd vanwege hoge kosten en onzekerheden rondom netaansluitingen. Op land blokkeren bewoners windturbines in hun omgeving uit angst voor geluidsoverlast of horizonvervuiling.
Volgens de brancheorganisatie NedZero dreigt in 2026 zelfs een tijdelijke afname van de totale windproductie, omdat er nauwelijks nieuwe projecten bijkomen. Verschillende internationale bedrijven overwegen inmiddels om projecten te verplaatsen naar zuidelijke EU-landen, waar procedures soepeler verlopen.
De urgentie is groot, stelt Timmermans. Hij waarschuwt: “Als we het tempo niet opvoeren, verliezen we niet alleen onze klimaatdoelen, maar ook het vertrouwen van burgers en investeerders.”
Politiek debat laait op
In Den Haag zorgt het voorstel van Timmermans voor ophef. Coalitiepartijen reageren gemengd. Waar D66 en PvdA de lijn van versnelde verduurzaming ondersteunen, plaatsen VVD en BBB kanttekeningen bij het inperken van lokale democratie.
Ook binnen GroenLinks-PvdA zelf is het niet één lijn. Oud-politicus Ad Melkert uitte recent zorgen over het financiële aspect van de plannen. Volgens hem zullen hogere lasten vooral terechtkomen bij de middenklasse. “Als we klimaatbeleid willen dat draagvlak houdt, moeten we wel eerlijk zijn over de rekening,” zei hij in een interview met NPO Radio 1.
Toch blijft Timmermans overtuigd van zijn aanpak. Volgens hem is dit geen tijd voor terughoudendheid, maar voor visie. Hij benadrukt dat ook de burgers gebaat zijn bij actie: “Uiteindelijk willen mensen schone lucht, stabiele energiekosten en een leefbare toekomst. Dat vraagt nu eenmaal om keuzes.”
Ervaring als troefkaart
Als voormalig Eurocommissaris heeft Timmermans jarenlang geopereerd in het hart van de Europese klimaatpolitiek. Hij was verantwoordelijk voor de Green Deal, het Europese plan om als continent klimaatneutraal te worden in 2050. Die ervaring zet hij nu in om Nederland wakker te schudden.
Zijn oproep komt niet uit het niets. Overal in Europa liggen klimaatplannen onder vuur, en de realisatie ervan verloopt moeizaam. Tegelijkertijd neemt de urgentie van klimaatverandering toe: extreem weer, droogte en overstromingen laten hun sporen na in heel Europa.
De grote vraag: gaan we luisteren?
De boodschap van Frans Timmermans is duidelijk: het is vijf voor twaalf. Nederland kan de energietransitie niet langer op zijn beloop laten. Wat hij vraagt is bestuurlijke moed en bereidheid tot ingrijpen, zelfs als dat impopulaire maatregelen vergt.
Of zijn pleidooi voldoende gehoor vindt in politiek Den Haag, is nog onzeker. Maar dat er iets moet gebeuren, lijkt voor steeds meer partijen wel vast te staan. De komende maanden zullen cruciaal zijn: kiezen we voor versnelling en daadkracht, of blijven we hangen in eindeloos overleg?
De toekomst van de energietransitie – en in bredere zin onze klimaataanpak – hangt af van wat we nú doen. De waarschuwing van Timmermans is dan ook niet zomaar een politieke speech, maar een oproep tot actie. Een oproep die niemand nog zou moeten negeren.
