Het was bedoeld als een gezondheidsvoorstel, maar het is uitgelopen op een storm van kritiek. DENK-lijsttrekker Stephan van Baarle wil dat alcohol en tabak flink duurder worden. Volgens hem moeten hogere accijnzen ervoor zorgen dat mensen gezonder gaan leven en minder snel in een verslaving belanden. Maar veel Nederlanders reageren woedend: “Laat mensen toch zelf bepalen wat ze kopen!”
De discussie laaide op na zijn uitspraken tijdens de FunX-verkiezingsspecial, waar Van Baarle zijn visie gaf op gezondheid, verslaving en verantwoordelijkheid. Wat voor de politicus een logische maatregel lijkt, voelt voor veel anderen als betutteling en bemoeizucht.
Een dure sigaret en een prijzig biertje
Tijdens het interview legde Van Baarle uit dat hij wil dat de belastingen op alcohol en tabak omhooggaan. Zijn redenering: ongezonde gewoontes zorgen voor veel ziektes, maatschappelijke kosten en persoonlijk leed.
“Wij vinden het verstandig om een extra drempel op te werpen om alcohol en tabak te kunnen gebruiken,” zei hij. “In de supermarkt kun je nog steeds hele goedkope blikjes bier kopen. Dat zorgt ervoor dat mensen met een alcoholprobleem in hun verslaving blijven hangen. Terwijl ze eigenlijk geholpen zouden moeten worden.”
Volgens Van Baarle is het te makkelijk om goedkope alcohol te kopen, vooral voor mensen met een verslavingsachtergrond. Door de prijzen te verhogen, denkt hij dat minder mensen eraan beginnen of het gebruik terugdringen.
Een opvallende bekentenis: Van Baarle rookte zelf
Opvallend genoeg sprak Van Baarle ook openhartig over zijn eigen verleden als roker. De DENK-leider bekende dat hij jarenlang sigaretten rookte, maar dat hij inmiddels gestopt is.
“Ik begon toen ik jong was met roken. Op dat moment had ik niet zoveel centjes omdat ik nog studeerde,” vertelde hij. “Als het duurder was geweest, was ik er niet aan begonnen.”
Zijn persoonlijke ervaring lijkt de drijfveer achter zijn voorstel. Van Baarle stelt dat hij begrijpt waarom mensen het moeilijk vinden om te stoppen, maar dat prijsverhoging wel degelijk helpt om de drempel te verhogen.
Gezondheid boven vrijheid?
Volgens Van Baarle gaat het niet om pesten of straffen, maar om bescherming van de volksgezondheid. “Dingen die slecht zijn voor je gezondheid, kanker veroorzaken en voor verslaving zorgen, moeten we minder doen in de samenleving,” aldus de politicus.
Hij benadrukt dat mensen nog steeds van het leven mogen genieten, maar dat de overheid mag ingrijpen wanneer het om publieke gezondheid gaat.
Toch komt zijn standpunt bij veel Nederlanders verkeerd over. Op sociale media stromen de reacties binnen. Onder nieuwsberichten over zijn uitspraken staan duizenden opmerkingen van mensen die vinden dat de politiek zich niet moet bemoeien met persoonlijke keuzes.
“Eerst werd roken aangepakt, toen de dieselrijder, toen de vleeseter. En nu is een biertje drinken ook al verdacht,” schrijft een gebruiker op X. “Laat mensen toch zelf nadenken.”
Een ander reageert: “Als ik een sigaret of een biertje wil, dan is dat mijn verantwoordelijkheid, niet die van Den Haag.”
Economische pijn aan de onderkant
Critici wijzen erop dat hogere accijnzen vooral de lagere inkomensgroepen raken. Voor veel mensen is een pakje sigaretten of een kratje bier een van de weinige betaalbare genietmomenten.
Een verhoging van de prijzen zou volgens tegenstanders leiden tot meer ongelijkheid. Mensen met minder geld betalen relatief het meest, terwijl verslaafden juist minder gevoelig zouden zijn voor prijsstijgingen.
Economen spreken van het “repressieve effect” van accijnsbeleid: de overheid verdient aan gedrag dat ze zegt te willen verminderen. En dat wringt, vinden velen.
“De overheid gebruikt accijnzen als melkkoe,” schrijft een kritische reactie. “Ze verdienen miljarden aan rokers en drinkers, maar doen alsof het om gezondheid gaat.”
De bredere agenda van DENK
Van Baarle’s voorstel past binnen een breder politiek programma van DENK, waarin gezondheid, ongelijkheid en preventie centraal staan. De partij wil dat de overheid meer verantwoordelijkheid neemt voor gezonde leefomstandigheden.
Denk daarbij aan betaalbare sportvoorzieningen, betere voorlichting en het terugdringen van ongezonde producten in supermarkten. Toch klinkt het verhogen van accijnzen op alcohol en tabak voor veel mensen als een harde maatregel in plaats van een helpende hand.
Een gevoelig thema in verkiezingstijd
Het onderwerp komt op een strategisch moment. De verkiezingen naderen, en gezondheid is een belangrijk thema. Andere partijen zijn echter terughoudender met prijsverhogingen.
De VVD en BBB noemen het plan “betuttelend”, terwijl de SP pleit voor betere verslavingszorg in plaats van duurdere producten.
Dilan Yeşilgöz (VVD) zei onlangs dat mensen “zelf verantwoordelijk zijn voor hun keuzes”, zolang ze anderen geen schade toebrengen. En Caroline van der Plas (BBB) stelde: “Mensen weten zelf wel wat slecht voor ze is. De overheid moet niet doen alsof ze beter weet hoe we moeten leven.”
Een oude discussie in een nieuw jasje
De discussie over accijnzen is niet nieuw. Al decennialang verhoogt de overheid stap voor stap de prijzen van tabak en alcohol, zogenaamd om gezondheid te bevorderen.
Toch blijft het effect beperkt. Rokers schakelen over op goedkopere merken of kopen in het buitenland, terwijl de accijnsinkomsten stijgen.
Volgens cijfers van het CBS rookt nog steeds ongeveer een vijfde van de volwassenen, en drinkt ruim 80 procent weleens alcohol. Dat roept de vraag op: werkt prijsverhoging echt, of is het vooral symbolisch beleid?
Persoonlijke keuze of publieke plicht?
De kern van de discussie ligt in de balans tussen vrijheid en verantwoordelijkheid. Moet de overheid mensen beschermen tegen hun eigen gedrag, of moeten burgers zelf bepalen wat goed voor hen is?
Voorstanders van Van Baarle’s plan vinden dat de overheid een zorgplicht heeft. Verslaving is geen vrije keuze, zeggen zij, maar een medisch probleem waar preventie noodzakelijk is.
Tegenstanders vinden juist dat de overheid steeds verder ingrijpt in het privéleven. Vandaag is het alcohol en tabak, morgen misschien suiker, vlees of cafeïne.
Van Baarle’s gok
Het voorstel van Stephan van Baarle is politiek gezien een risico. Hij zet zichzelf neer als iemand die durft te kiezen voor gezondheid, maar riskeert tegelijkertijd dat zijn boodschap wordt gezien als moralistisch en betuttelend.
De reacties op sociale media laten zien hoe gevoelig dit onderwerp ligt. De één ziet het als verstandig beleid, de ander als inbreuk op persoonlijke vrijheid.
Conclusie: een debat dat iedereen raakt
Of je nu roker bent, af en toe een biertje drinkt of helemaal niets gebruikt — dit debat raakt aan een groter vraagstuk: hoe ver mag de overheid gaan om mensen te beschermen tegen zichzelf?
Stephan van Baarle heeft met zijn uitspraken een gevoelige snaar geraakt. Zijn plan voor duurdere sigaretten en alcohol past bij zijn gezondheidsagenda, maar stuit op een muur van weerstand bij mensen die vinden dat vrijheid belangrijker is dan bemoeizucht.
Eén ding is zeker: de discussie over wat gezond, rechtvaardig en eerlijk beleid is, zal de komende tijd nog flink doorgaan. Want of je het nu eens bent met Van Baarle of niet — dit onderwerp raakt aan de kern van hoe we in Nederland omgaan met vrijheid, verantwoordelijkheid en gezondheid.
