Jan, 68 jaar oud, zit op zijn vertrouwde plek in het buurtcafé, een dampende kop koffie voor zich. Hij kijkt uit het raam naar een groep jongeren die lachend en pratend voorbijloopt, hun aandacht verdeeld tussen elkaar en de schermen van hun smartphones.
Met een diepe zucht schudt hij zijn hoofd. “Ze willen alles, maar ze werken er niet voor,” mompelt hij, terwijl hij zijn blik op de jeugd gericht houdt.
Als kind van de jaren ’50 herinnert Jan zich een tijd waarin hard werken de norm was en luxeartikelen schaars waren. Zijn vader werkte zes dagen per week in de fabriek, terwijl zijn moeder het huishouden bestierde en zorgde voor hem en zijn broers en zussen.
“We hadden niet veel,” vertelt Jan. “Maar wat we hadden, daar waren we trots op. Elke gulden werd omgedraaid en voor alles moest gespaard worden.”
Op zijn vijftiende verliet Jan de schoolbanken om bij te dragen aan het gezinsinkomen. Hij begon als leerling-monteur in een garage, waar hij lange dagen maakte en het vak leerde door te doen. “Het was zwaar werk,” herinnert hij zich. “Maar ik wist dat als ik vooruit wilde komen, ik mijn handen uit de mouwen moest steken.”
Nu, decennia later, kijkt Jan met verbazing naar de jongere generaties. Hij ziet jongeren die hoge verwachtingen hebben, maar volgens hem niet bereid zijn de inspanningen te leveren die nodig zijn om die te realiseren.
“Ze willen meteen een hoge functie, een dik salaris en het liefst ook nog flexibele werktijden,” zegt hij hoofdschuddend. “Maar als je ze vraagt om een stapje extra te zetten, dan is het ineens te veel gevraagd.”
Jan is niet de enige die deze verandering opmerkt. Zijn vriend Kees, eveneens 68, deelt zijn zorgen. “Mijn kleinzoon had een baantje in de supermarkt,” vertelt Kees.
“Na een paar weken stopte hij ermee omdat hij het ‘saai’ vond. Toen ik hem vroeg wat hij dan wilde doen, haalde hij zijn schouders op en zei: ‘Iets leuks, iets met impact.’ Maar ja, wat is dat dan?”
De mannen bespreken vaak hoe de wereld is veranderd. Ze zien een maatschappij waarin alles sneller lijkt te gaan en waarin geduld een zeldzame deugd is geworden.
“Vroeger spaarden we maanden, soms jaren, voor iets wat we graag wilden hebben,” zegt Jan. “Nu bestellen ze het online en hebben ze het de volgende dag in huis. Misschien beseffen ze daardoor niet meer wat de echte waarde van dingen is.”
Jan gelooft dat de opkomst van technologie en sociale media bijdraagt aan deze mentaliteitsverandering. “Op platforms zoals Instagram en LinkedIn zien ze alleen maar succesverhalen,” merkt hij op.
“Iedereen lijkt daar een perfect leven te hebben, met een geweldige baan en een luxe levensstijl. Maar wat ze niet zien, is het harde werk en de tegenslagen die eraan vooraf zijn gegaan.”
Hij herinnert zich een gesprek met zijn nichtje Lisa, een twintiger die net is afgestudeerd. Ze klaagde over de moeite om een baan te vinden die zowel goed betaalt als voldoening geeft. “Ik vroeg haar of ze bereid was om onderaan te beginnen en zich op te werken,” vertelt Jan.
“Ze keek me aan alsof ik iets geks zei en antwoordde: ‘Maar ik heb toch gestudeerd? Ik wil niet beginnen met koffie halen en kopiëren.’ Toen dacht ik bij mezelf: tja, zo werkt het nou eenmaal niet altijd.”
Toch probeert Jan begrip op te brengen voor de positie van de jongeren. Hij beseft dat de tijden zijn veranderd en dat de druk op jongeren om te presteren groot is. “Misschien hebben wij het hen ook wel te makkelijk gemaakt,” overweegt hij. “We wilden dat onze kinderen en kleinkinderen het beter zouden hebben dan wij, en misschien hebben we daardoor te veel voor ze gedaan.”
Ondanks zijn begrip blijft Jan zich zorgen maken over de toekomst. Hij vreest dat zonder de bereidheid om hard te werken en geduld te hebben, de jongere generaties het moeilijk zullen krijgen. “Het leven zit vol uitdagingen en tegenslagen,” zegt hij.
“Als je niet leert om daarmee om te gaan en door te zetten, hoe ga je dan om met de echte moeilijkheden die ongetwijfeld op je pad komen?”
Jan hoopt dat jongeren zullen inzien dat succes niet vanzelf komt en dat het vaak een kwestie is van lange adem en doorzettingsvermogen. “Ik gun ze alle geluk en succes van de wereld,” zegt hij oprecht. “Maar ik hoop dat ze begrijpen dat je soms eerst moet ploeteren voordat je de vruchten kunt plukken.”
Met een laatste slok van zijn koffie kijkt Jan opnieuw naar buiten. De jongeren zijn inmiddels verdwenen, opgegaan in de drukte van de stad.
Hij zucht, staat op en besluit dat het tijd is om naar huis te gaan. Terwijl hij zijn jas aantrekt, denkt hij bij zichzelf: “Ach, misschien moeten we ze gewoon de ruimte geven om hun eigen weg te vinden. Uiteindelijk leert iedereen door vallen en opstaan.”
