Stel je voor: je komt net thuis van een lange werkdag, ploft op de bank en besluit dat je nog even snel een flesje wijn of een biertje wilt halen voor bij het avondeten. Maar de supermarkt weigert het je te verkopen. Waarom? Omdat het na 20.00 uur is. Het klinkt als een ver-van-je-bed-show, maar dit zou weleens de realiteit kunnen worden als het aan sommige politici en gezondheidsorganisaties ligt.
Er liggen namelijk serieuze plannen op tafel om de verkoop van alcohol in supermarkten en andere verkooppunten na 20.00 uur aan banden te leggen. En dat leidt nu al tot stevige discussies.
Waarom wordt dit überhaupt overwogen?
De aanleiding is vrij duidelijk: Nederland heeft te maken met hardnekkige problemen rond alcoholgebruik.
Jaarlijks belanden tienduizenden mensen met alcoholgerelateerde klachten in het ziekenhuis. Denk aan ongelukken in het verkeer, geweldsincidenten, verslavingsproblematiek en zelfs arbeidsverzuim.
Vooral onder jongeren en jongvolwassenen is het alcoholgebruik zorgwekkend hoog. De Rijksoverheid en het Trimbos-instituut luiden al jaren de noodklok.
Ondanks campagnes en voorlichting blijft het drankgebruik stabiel of stijgt het zelfs onder bepaalde groepen.
In het kader van het Nationaal Preventieakkoord – waarin doelen zijn gesteld om roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik terug te dringen – wordt nu gekeken naar zwaardere maatregelen.
Een daarvan is het beperken van de tijden waarop je alcohol kunt kopen.
Wat houden de plannen precies in?
Hoewel er nog geen definitieve wetstekst ligt, wordt er gedacht aan een verbod op de verkoop van alcohol in supermarkten, avondwinkels en tankstations na 20.00 uur.
Horeca zou vooralsnog buiten beschouwing blijven, al wordt daar ook nagedacht over strengere regels, zoals minder happy hours of het verbod op ‘rondjes van het huis’.
De gedachte is simpel: hoe minder beschikbaar alcohol is op momenten dat mensen impulsief of uit verveling willen drinken, hoe kleiner de kans dat er overmatig gebruik ontstaat.
Het voorstel is vergelijkbaar met maatregelen die we kennen uit coronatijd, toen alcoholverkoop na een bepaald tijdstip tijdelijk verboden werd.
Uit die periode blijkt volgens sommige experts dat er daadwerkelijk minder nachtelijke incidenten waren die verband hielden met drankgebruik.
Voor- en tegenstanders: verdeeldheid alom
Zoals je kunt verwachten, zijn de meningen verdeeld. Gezondheidsinstanties zijn over het algemeen positief. Zij zien dit als een logische en relatief eenvoudige manier om problematisch alcoholgebruik terug te dringen.
Voorstanders wijzen op internationale voorbeelden. In landen als Zweden en Noorwegen gelden al jaren beperkingen op alcoholverkoop buiten de horeca.
Je kunt daar bijvoorbeeld alleen terecht bij overheidswinkels op beperkte tijden. De cijfers laten zien dat alcoholgerelateerde schade daar aanzienlijk lager ligt dan in Nederland.
Aan de andere kant zijn er de supermarkten, brancheorganisaties en consumenten die het verbod betuttelend vinden.
Zij vinden dat mensen zelf verantwoordelijk moeten kunnen zijn voor hun keuzes. Waarom zou je een volwassen Nederlander verbieden om om 20.30 uur nog een fles wijn te kopen?
Ook logistiek zijn er uitdagingen. Hoe zorg je dat alcoholproducten na 20.00 uur niet alsnog worden afgerekend bij de zelfscan of kassa? Moet het personeel dan rekken leeghalen of afdekken? Het roept veel praktische vragen op.
Wat vinden Nederlanders zelf?
Peilingen laten zien dat Nederlanders redelijk verdeeld zijn. Een groeiend deel van de bevolking – vooral ouders met jonge kinderen – steunt strengere regels rond alcohol.
Zij maken zich zorgen over de invloed van drank op jongeren, feestcultuur en gezondheid in het algemeen.
Toch vindt een meerderheid een tijdsgebonden verkoopverbod op dit moment nog een stap te ver.
Mensen zijn bang dat het leidt tot ‘hamstergedrag’ of dat jongeren andere manieren vinden om aan alcohol te komen, bijvoorbeeld via oudere vrienden of illegale verkoop.
Is dit het begin van meer beperkingen?
Sommige experts denken van wel. De discussie over alcohol wordt steeds meer vergeleken met die over roken.
Waar sigaretten vroeger overal te koop waren en reclame normaal was, is dat nu volledig verboden en zwaar gereguleerd.
Zou alcohol dezelfde kant opgaan? Dat valt niet uit te sluiten. Steeds vaker gaan er stemmen op om ook alcoholreclame te verbieden, vooral tijdens sportevenementen of op billboards in de buurt van scholen. Ook het verhogen van de accijnzen is een veelgenoemde maatregel.
Wat kun je verwachten de komende tijd?
De plannen voor een verkoopverbod na 20.00 uur zijn nog in de voorbereidende fase. Er wordt op dit moment onderzocht wat het effect zou zijn, welke alternatieven er zijn, en of het haalbaar en handhaafbaar is.
De verwachting is dat er later dit jaar een voorstel komt in de Tweede Kamer.
Mocht het doorgaan, dan zal er ongetwijfeld een overgangsperiode komen waarin supermarkten zich kunnen voorbereiden. Maar als het aan sommige partijen ligt, zou het verbod al in 2026 kunnen ingaan.
Tot slot: is dit overdreven of juist nodig?
Of je het nou betutteling vindt of een verstandige stap – het staat buiten kijf dat Nederland een serieus probleem heeft met alcoholgebruik. De schade voor de samenleving, zorg en veiligheid is enorm.
De vraag is alleen: waar ligt de grens tussen verantwoordelijkheid nemen als overheid en de vrijheid van het individu? En kunnen we met mildere maatregelen, zoals betere voorlichting of hogere accijnzen, hetzelfde bereiken?
De komende maanden zullen bepalen of Nederland echt een nieuwe koers inslaat in alcoholbeleid. Maar als je straks na 20.00 uur zin hebt in een biertje, zou het zomaar kunnen dat je je dat al eerder moet halen. Gewoon voor de zekerheid.
