Europa dreigt opnieuw in een energiecrisis te belanden. Niet door oorlog, niet door tekorten, maar dit keer door geopolitieke onvrede. Qatar, een van de belangrijkste gasleveranciers aan Europa, heeft laten weten dat het overweegt de leveringen van vloeibaar gas (LNG) stop te zetten. De reden? Een nieuwe Europese wet die bedrijven verplicht om hun verantwoordelijkheid te nemen op het gebied van mensenrechten en milieu.
Wat begon als een wet voor eerlijk zakendoen, dreigt nu te eindigen in hogere energierekeningen en koude huizen.
Wat is de aanleiding voor het dreigement?
Het gaat om de zogeheten CSDDD-richtlijn, voluit: de Corporate Sustainability Due Diligence Directive. Deze Europese wet verplicht grote bedrijven om hun volledige productieketen door te lichten op misstanden zoals dwangarbeid, kinderarbeid of milieuvervuiling. Daarbij moeten bedrijven ook een klimaatplan opstellen dat aansluit bij de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs.
Voor landen als Qatar, waar arbeidsrechten en milieu niet bepaald hoog op de politieke agenda staan, zijn dit soort regels een doorn in het oog. De Golfstaat ziet de wet als een bemoeizuchtige maatregel die botst met hun eigen economische belangen en binnenlandse beleid.
‘Geen aanpassing? Dan geen gas’
In een brief van 21 mei aan België laat de Qatarese minister van Energie, Saad Al-Kaabi, geen ruimte voor interpretatie. Als Europa niet bereid is de wet aan te passen, dan kijkt Qatar naar andere markten.
In zijn woorden: “Zonder aanpassing zullen QatarEnergy en de staat Qatar zich genoodzaakt zien om serieus te overwegen onze producten en lng naar andere markten buiten de EU te verplaatsen.”
Dat is geen lege dreiging. Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is Qatar verantwoordelijk voor 12 tot 14 procent van het vloeibaar gas dat Europa importeert. Europa is dus deels afhankelijk geworden van deze energiebron, juist om minder afhankelijk te zijn van Rusland.
Wat zijn de gevolgen voor Nederland en de rest van Europa?
Als Qatar daadwerkelijk stopt met leveren, zullen de gasprijzen hoogstwaarschijnlijk opnieuw door het dak gaan. Energiebedrijven zullen moeten zoeken naar andere leveranciers, maar dat is eenvoudiger gezegd dan gedaan.
Alternatieven zoals Noorwegen, de VS of Algerije kunnen mogelijk niet op korte termijn dezelfde hoeveelheden leveren.
Voor huishoudens betekent dit mogelijk een herhaling van de situatie van 2022: stijgende energierekeningen, angst voor leveringszekerheid en een overheid die opnieuw moet ingrijpen om kwetsbare huishoudens te compenseren.
Nederlanders hebben de afgelopen jaren al flinke aanpassingen moeten doen. Minder stoken, meer isoleren, zuiniger omgaan met gas. De angst dat de energiekosten weer onbetaalbaar worden, ligt nu opnieuw op de loer.
Economisch en politiek drukmiddel
Het dreigement van Qatar laat zien dat energievoorziening anno 2025 niet alleen draait om techniek en infrastructuur, maar ook om diplomatie en macht. Wie gas heeft, heeft invloed. Qatar zet zijn positie nu in als drukmiddel om Europese wetgeving naar zijn hand te zetten.
En dat is een lastige situatie. Want enerzijds wil Europa zich juist inzetten voor mensenrechten, klimaatrechtvaardigheid en duurzame ketens. Anderzijds zit niemand te wachten op een nieuwe energiecrisis met torenhoge kosten en onrust bij burgers.
De vraag is dus: buigt Europa onder druk van een energiereus, of blijft het vasthouden aan zijn eigen principes?
Voorzichtige aanpassingen, maar geen echte oplossing
De Europese Commissie heeft eerder al geprobeerd om de wet iets soepeler te maken. Zo zijn sommige verplichtingen uitgesteld en zijn uitzonderingen toegevoegd voor bepaalde sectoren.
Maar voor Qatar is dat blijkbaar niet genoeg. Vooral het onderdeel over verplichte klimaatplannen volgens het Parijs-akkoord blijft een heet hangijzer.
Vanuit de Europese instellingen klinkt terughoudendheid. De Belgische vertegenwoordiging bij de EU weigert commentaar op de brief van Qatar, terwijl de Europese Commissie slechts bevestigt dat er eerder al soortgelijke waarschuwingen zijn ontvangen.
Dat wijst erop dat de situatie serieus wordt genomen, maar dat men nog zoekt naar een manier om diplomatiek uit de impasse te komen.
Wat kunnen Europese burgers verwachten?
De gemiddelde burger zit natuurlijk niet te wachten op politieke spelletjes over regelgeving in Brussel. Wat men vooral wil weten: gaat dit invloed hebben op mijn energierekening? Het eerlijke antwoord is dat die kans aanwezig is.
Hoewel het nog niet zeker is dat Qatar daadwerkelijk de leveringen stopzet, zorgt alleen de dreiging al voor onzekerheid op de energiemarkt. En zoals bekend reageren markten vaak heftig op onrust.
De olie- en gasprijzen kunnen in aanloop naar wintermaanden zomaar weer stijgen, wat zich direct vertaalt in duurdere contracten voor consumenten.
Toekomstige energiezekerheid opnieuw onder druk
De hele kwestie laat ook zien hoe kwetsbaar Europa nog steeds is als het gaat om energievoorziening. Ondanks alle ambities voor duurzame energie en onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen, blijft het continent afhankelijk van externe leveranciers.
Zolang er geen betrouwbare vervangers zijn voor gasleveranciers zoals Qatar, blijven we blootgesteld aan geopolitieke grillen. Dat maakt de roep om versneld te investeren in duurzame energiebronnen en energiebesparing alleen maar luider.
Wat nu?
Het is nu afwachten hoe de Europese politiek reageert op de dreiging. Gaat men de wet aanpassen om Qatar tegemoet te komen? Of houdt men voet bij stuk, met het risico op economische schade?
In elk geval lijkt het erop dat deze situatie nog lang niet is opgelost. Voor consumenten en bedrijven is het verstandig om alert te blijven en waar mogelijk al te anticiperen op mogelijke stijgingen van de energiekosten.
De komende maanden zullen cruciaal zijn. Niet alleen voor de gasprijs, maar ook voor de koers van Europa: kiezen we voor principes, of voor zekerheid? De klok tikt.
Bron: HartvanNederland
