De Nederlandse straten liggen er nog steeds vol mee: sigarettenpeuken. Ondanks campagnes en opruimacties blijkt uit recent onderzoek dat de hoeveelheid peuken in het milieu nauwelijks afneemt.
Volgens het Sigarettenfilteronderzoek 2025 van GoClean is de vervuiling door sigarettenfilters onverminderd groot. Ook Bernadette Hakken, op sociale media bekend als ‘het Peukenmeisje’, slaat opnieuw alarm over de schadelijke gevolgen van deze kleine, maar gevaarlijke afvalvorm.
Honderden peuken in één uur
Tijdens haar jaarlijkse opruimactie Plastic PeukMeuk, verzamelt Hakken in één uur vaak tussen de 800 en 1000 peuken. En dat zonder daar al te veel moeite voor te doen. “Ze liggen letterlijk overal,” zegt ze. “Veel mensen hebben geen idee van de schaal van het probleem. Zodra je erop begint te letten, zie je hoe ernstig het is.”
Volgens haar komt er dagelijks het equivalent van een volle vrachtwagen aan sigarettenpeuken terecht in de Nederlandse bodem. En dat heeft grote gevolgen voor de gezondheid van mens en dier, én voor het milieu.
Een cocktail van microplastics en gifstoffen
Sigarettenfilters bestaan niet uit katoen, zoals velen denken, maar uit een soort plastic: celluloseacetaat. Dat materiaal is niet biologisch afbreekbaar en valt uiteen in microplastics.
Die kleine plasticdeeltjes belanden in de bodem, het grondwater en uiteindelijk in rivieren en zeeën. Daar worden ze opgenomen door planten en dieren, en uiteindelijk ook door mensen via de voedselketen.
Maar de filters bevatten meer dan alleen plastic. Na gebruik zitten ze vol met giftige stoffen: resten van nicotine, rattengif, landbouwchemicaliën en teer. In totaal zijn er meer dan 7000 schadelijke stoffen aangetroffen in achtergelaten peuken. Volgens Hakken zijn het letterlijk “gifbommetjes” die overal in het milieu terechtkomen.
Gevaar voor dieren en planten
Tabaksexpert Esther Croes van het Trimbos-instituut bevestigt de risico’s. Volgens haar vormen peuken een ernstige bedreiging voor dieren, vooral in aquatische omgevingen. “De gifstoffen in gebruikte filters lekken uit in het water en veroorzaken daar grote schade. Nicotine is een krachtig insecticide en teer bevat meerdere kankerverwekkende stoffen.”
Zeewater, sloten, rivieren en zelfs drinkwaterbronnen worden zo vervuild. Dieren als vissen en watervogels krijgen de stoffen binnen via het water.
Daarnaast raken veel dieren verstikt of raken hun spijsverteringskanaal geblokkeerd doordat ze peuken opeten. Zo blijkt uit onderzoek dat 70 procent van de dood gevonden zeevogels peuken in hun maag heeft. Bij zeeschildpadden ligt dat percentage op 30 procent.
Ook planten hebben last van peuken in de bodem. Wanneer er sigarettenfilters in de buurt van gewassen of kruiden liggen, nemen deze planten de gifstoffen op via hun wortels. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de plantengroei, maar ook voor de veiligheid van ons voedsel.
De filter als misleidende uitvinding
Een van de opvallendste bevindingen uit het onderzoek is dat de filter zelf totaal geen bescherming biedt aan de roker.
Volgens Croes is het idee dat een filter sigaretten minder schadelijk zou maken een fabel. Integendeel zelfs: “Door de filter denkt men minder schadelijke stoffen in te ademen, maar in werkelijkheid inhaleren veel rokers juist dieper, waardoor de rook verder in de longen terechtkomt. Dat vergroot de kans op moeilijk te behandelen vormen van longkanker.”
Het gebruik van filters blijkt dus niet alleen zinloos, maar ook schadelijk. Toch blijven filters de standaard in de tabaksindustrie, vooral omdat ze de rookervaring ‘zachter’ maken en zo verslaving in stand houden.
Jaarlijkse actie tegen peukenvervuiling
Om het probleem onder de aandacht te houden, organiseert Bernadette Hakken inmiddels al voor het zevende jaar op rij de opruimactie Plastic PeukMeuk.
In meer dan 80 Nederlandse gemeenten doen vrijwilligers mee, en dit jaar ook vanuit 16 andere landen. De actie richt zich op het rapen van sigarettenpeuken, met als doel bewustwording en politieke druk.
Deelnemers rapen doorgaans een uur, en dat blijkt vaak al zwaar genoeg. Peuken zijn klein, verstopt tussen tegels of onder struiken, en lastig op te rapen.
Toch worden er jaarlijks tienduizenden peuken verzameld. De actie moet aantonen hoe grootschalig het probleem is, ondanks de ogenschijnlijk onschuldige omvang van elke individuele peuk.
Oproep voor Europees verbod op filters
Het uiteindelijke doel van Hakken en haar medestanders is een Europees verbod op sigarettenfilters. Ze willen dat filters worden opgenomen in de lijst van verboden single-use plastics, net als plastic rietjes en bestek. “Ze zijn nutteloos voor de roker en buitengewoon schadelijk voor het milieu. Dit moet stoppen.”
Ook Esther Croes sluit zich hierbij aan. Ze waarschuwt dat het ontwikkelen van zogenaamd biologisch afbreekbare filters geen echte oplossing biedt. “Dan verdwijnen misschien de plastics, maar de gifstoffen blijven achter. En dat verandert niets aan de schade voor mens en natuur.”
Bewustwording en gedragsverandering essentieel
Naast regelgeving pleiten experts voor meer bewustwording onder rokers. Veel mensen gooien hun peuk gedachteloos op de grond, zonder te beseffen wat de gevolgen zijn. Campagnes, schoolvoorlichting en sociale druk kunnen bijdragen aan gedragsverandering.
Inmiddels zijn er in enkele gemeenten peukenbakken geplaatst en wordt er geëxperimenteerd met statiegeldsystemen voor peuken. Maar zonder stevige maatregelen vanuit de overheid en de EU blijft het dweilen met de kraan open.
Conclusie: kleine peuk, groot probleem
Wat op het eerste gezicht een klein afvalproduct lijkt, blijkt bij nadere beschouwing een van de meest hardnekkige vormen van vervuiling in Nederland.
Sigarettenfilters brengen enorme schade toe aan het milieu, dieren, planten én mensen. De opruimacties van vrijwilligers zoals Bernadette Hakken helpen om het probleem zichtbaar te maken, maar de roep om structurele verandering groeit.
Een verbod op filters, strengere regelgeving en betere voorlichting lijken onvermijdelijk als Nederland – en Europa – deze vervuiling serieus wil aanpakken. Tot die tijd blijven de straten, parken en natuurgebieden vol liggen met deze giftige restanten van een hardnekkige verslaving.
Bron: RTL Nieuws
