D66 heeft zijn conceptverkiezingsprogramma bekendgemaakt en daarbij opvallende keuzes naar voren gebracht. Vooral de combinatie van miljardenbesparingen in de zorg en extra belasting op vermogenden en bedrijven springt in het oog.
Volgens partijleider Rob Jetten zijn deze ingrepen nodig om de oplopende defensierekening te kunnen betalen.
Daarmee schuift de partij de prioriteiten duidelijk richting veiligheid en internationale verplichtingen, maar dat gaat niet zonder stevige gevolgen voor de zorgsector en de portemonnee van de welvarendste Nederlanders.
Waarom zoveel miljarden naar defensie?
De NAVO verwacht van lidstaten dat ze minstens 2,5 procent van hun bruto binnenlands product besteden aan defensie.
Voor Nederland betekent dit dat er jaarlijks vele miljarden extra nodig zijn. D66 wil aan die norm voldoen, omdat de partij vindt dat Nederland als bondgenoot niet kan achterblijven.
De oorlog in Oekraïne en de toegenomen geopolitieke spanningen maken het volgens Jetten onvermijdelijk dat er stevig wordt geïnvesteerd in militair materieel, personeel en cyberveiligheid.
Het gaat dus niet om een kleine aanpassing in de begroting, maar om bedragen die oplopen tot tientallen miljarden per jaar.
Het kabinet kan dat geld niet zomaar ergens vandaan halen. Daarom kiest D66 bewust voor een mix van bezuinigingen in de zorg en extra belasting voor de rijkste groepen in de samenleving. Daarmee neemt de partij een duidelijk risico: want juist zorg en belasting zijn thema’s die kiezers direct raken.
De zorg onder druk: waar wil D66 besparen?
Een van de meest besproken onderdelen van het programma is de zorgparagraaf. D66 wil de zorg betaalbaar houden, maar ziet dat de kosten de komende jaren uit de pan rijzen. Om dat te keren, komt de partij met een aantal maatregelen die niet bij iedereen populair zullen zijn.
Zo verdwijnen behandelingen zonder bewezen effect uit het basispakket. Ziekenhuizen worden gedwongen om nauwer samen te werken, zodat dure apparatuur niet overal dubbel hoeft te staan en specialisten beter verdeeld kunnen worden.
Ook gaat de geplande halvering van het eigen risico voorlopig de ijskast in. Dat levert direct miljarden op.
Maar het gaat niet alleen om snijden. D66 benadrukt dat er meer focus moet komen op preventie. Gezonde leefstijl, regelmatige controles en tijdige zorg moeten voorkomen dat mensen later dure en intensieve behandelingen nodig hebben.
Jaarlijkse tandartsbezoeken komen daarom in het basispakket en gezondheidsdoelen moeten wettelijk worden vastgelegd. Verder wil de partij verschillende zorgwetten samenvoegen, zodat mensen niet meer verdwalen in een woud van regels en loketten.
De boodschap is duidelijk: besparen kan, maar dan wel door slimmer te organiseren en de nadruk te leggen op gezondheid in plaats van ziekte.
Extra belastingen: wie gaat de rekening betalen?
Naast de zorg wil D66 vooral vermogende particulieren en grote bedrijven aanspreken om de rekening te betalen.
Het programma bevat plannen om de erf- en schenkbelasting te verhogen, fiscale voordelen voor ondernemers tegen het licht te houden en winstbelasting voor grote multinationals te verzwaren. Miljonairs en bedrijven die veel winst maken, zullen dus meer moeten bijdragen.
Daar staat tegenover dat de partij de inkomstenbelasting voor de middenklasse wil verlagen. Werken moet meer lonen en de koopkracht van gewone huishoudens moet beschermd worden.
Volgens D66 is het rechtvaardig dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen, zeker nu er grote investeringen in defensie nodig zijn. Het idee is dat de belastingmix zo eerlijker wordt verdeeld en dat de middenklasse niet de dupe wordt van de miljarden die naar tanks, vliegtuigen en militair personeel gaan.
Woningmarkt: grootse plannen en nieuwe steden
Ook de woningmarkt krijgt een prominente rol in het programma. Het woningtekort is nog altijd gigantisch en D66 wil daarom fors inzetten op nieuwbouw. Het meest ambitieuze plan: de bouw van tien nieuwe steden, waaronder een “IJ-stad” in het IJmeer bij Amsterdam.
Jaarlijks moeten er miljarden extra worden vrijgemaakt om de bouw te versnellen. Landelijke bouwregels moeten voorkomen dat gemeenten vertragen en ervoor zorgen dat woningen sneller gerealiseerd worden.
Voor starters en jonge gezinnen klinkt dit als muziek in de oren. De huidige huizenprijzen en wachttijden voor sociale huur zijn voor velen onhoudbaar.
Met dit plan hoopt D66 het tij te keren, al zal de uitvoering nog de nodige uitdagingen kennen. Nieuwe steden uit de grond stampen kost niet alleen geld, maar ook tijd, en de vraag is of de bouwsector het tempo wel aankan.
Onderwijs, klimaat en stikstof
Hoewel het zwaartepunt dit keer op defensie, zorg en belastingen ligt, schuift D66 zijn klassieke thema’s niet helemaal opzij.
Onderwijs: de basisbeurs gaat omhoog en studenten hoeven zich minder zorgen te maken dat hun studieschuld hen later belemmert bij het kopen van een huis. Studieschulden tellen straks niet meer mee bij hypotheekaanvragen.
Klimaat: de partij blijft ambitieus, maar realistischer dan voorheen. Er komen investeringen in het elektriciteitsnet, en kernenergie wordt niet langer uitgesloten.
Stikstof: de toon is gematigder. D66 wil de uitstoot in 2030 halveren, maar doet dat via maatwerk en samenwerking met boeren, in plaats van via harde opgelegde normen.
Democratische vernieuwing: meer zetels, meer invloed
Een opvallend plan is de uitbreiding van de Tweede Kamer van 150 naar 260 zetels. Dat moet leiden tot meer inhoudelijk debat en een betere controle van de regering. Daarnaast wil D66 dat ministers en staatssecretarissen vaste spreekuren krijgen en dat de politiek vaker buiten Den Haag vergadert.
Op die manier moet de afstand tussen burgers en politici kleiner worden. Het idee sluit aan bij de wens van veel kiezers dat hun stem beter wordt gehoord en dat er meer inspraak is.
Een eerlijkere economie
Naast alle grote thema’s wil D66 de economie eerlijker en toekomstbestendiger maken. Zelfstandigen krijgen betere bescherming, maar ook meer verplichtingen. Grote bedrijven verliezen hun uitzonderingsposities en belastingvoordelen.
Het doel: een gelijker speelveld en meer balans tussen werkenden en ondernemers. Ook wil de partij meer inzetten op innovatie, digitalisering en verduurzaming, zodat Nederland economisch concurrerend blijft.
Samenvatting: lef en risico’s
Het programma van D66 kan kort samengevat worden in een paar speerpunten:
Defensie: miljarden erbij, gedekt door zorgbesparingen en extra belasting voor rijken.
Zorg: snijden in onnodige kosten, maar investeren in preventie en gezondheid.
Wonen: tien nieuwe steden om het woningtekort echt aan te pakken.
Belastingen: middeninkomens ontlasten, vermogen en winsten zwaarder belasten.
Democratie: Tweede Kamer uitbreiden en burgers dichter bij de politiek betrekken.
De plannen laten zien dat D66 durft te kiezen, maar ook dat er risico’s kleven. Besparen op zorg ligt politiek gevoelig, en hogere belastingen voor bedrijven en vermogenden kunnen op weerstand stuiten.
Toch laat de partij hiermee zien dat ze niet bang is om impopulaire maatregelen te nemen, zolang het doel volgens hen rechtvaardig en noodzakelijk is.
