Naast de nek-aan-nekstrijd tussen D66 en PVV is er nog iets opvallends aan de verkiezingsuitslag van 2025: het aantal blanco stemmen is hoger dan ooit sinds de invoering van de nieuwe telmethode in 2010. Volgens de tweede prognose heeft 0,4 procent van de kiezers blanco gestemd, wat neerkomt op ruim 40.000 stemmen.
Dat is een verdubbeling ten opzichte van de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2023.
Blanco stemmen worden niet als fout gezien, maar juist als een bewuste keuze. Een kiezer die blanco stemt, gaat wél naar de stembus, maar kiest er bewust voor om geen enkele partij aan te kruisen.
Volgens deskundigen is dat vaak bedoeld als een signaal van onvrede met de politiek, of omdat geen enkele partij past bij de overtuigingen van de kiezer.
Een groeiend gevoel van onvrede onder kiezers
Hoogleraar electorale politiek Henk van der Kolk noemt de stijging opmerkelijk, maar niet geheel onverwacht. “Het past in een bredere trend waarin veel kiezers zich niet vertegenwoordigd voelen,” zegt hij. “Een blanco stem is een manier om dat te uiten, zonder de democratie af te wijzen.”
De blanco stem wordt vaak gezien als een vorm van protest. Kiezers die teleurgesteld zijn in het politieke aanbod of de kwaliteit van het debat, gebruiken deze stem om een signaal af te geven: ze willen wél gehoord worden, maar herkennen zich niet in de huidige partijen.
Toch blijft het volgens Van der Kolk lastig om precies te weten waarom iemand blanco stemt. “De ene kiezer stemt blanco omdat hij te weinig vertrouwen heeft in de politiek, de ander omdat hij juist vindt dat geen enkele partij zijn idealen goed vertegenwoordigt.
We kunnen die motivatie niet meten, maar het groeiende aantal zegt wél iets over het gevoel in de samenleving.”
Blanco stemmen hebben geen invloed op zetelverdeling
Hoewel de stijging veel aandacht trekt, hebben blanco stemmen geen invloed op de zetelverdeling. Ze worden niet meegenomen bij de berekening van de kiesdeler en leveren dus geen ‘lege zetel’ op.
Dat betekent dat politieke partijen er in de praktijk weinig mee hoeven te doen, ook al is de toename fors. Toch kan het voor partijen een belangrijk signaal zijn.
Een hoog aantal blanco stemmen betekent dat een deel van de kiezers zich afkeert van de bestaande politieke keuzes, zonder zich volledig terug te trekken uit het democratische proces.
Volgens Van der Kolk is dat juist een belangrijke nuance. “Blanco stemmen is niet hetzelfde als niet stemmen. Deze mensen tonen betrokkenheid, maar ook frustratie. Ze willen verandering, maar zien geen alternatief.”
Ook meer ongeldige stemmen geteld
Niet alleen het aantal blanco stemmen is gestegen; ook het aantal ongeldige stemmen nam toe. In totaal werden dit jaar 26.235 stemmen ongeldig verklaard, tegenover 22.224 in 2023. Samen vormen de blanco en ongeldige stemmen 0,7 procent van het totaal — het hoogste percentage sinds 1973.
Ongeldige stemmen kunnen om verschillende redenen ontstaan. Soms is het een bewuste actie — een politieke boodschap of protest — maar vaak gaat het simpelweg om een vergissing, zoals twee rode bolletjes aankruisen of een verkeerd ingevuld biljet.
Een woordvoerder van de Kiesraad benadrukt dat het gaat om de cijfers van de Tweede Kamerverkiezingen. Bij andere verkiezingen, zoals die voor de waterschappen, ligt het percentage blanco stemmen traditioneel veel hoger.
Wat drijft de blanco stemmer?
Kiezers die blanco stemmen, doen dat vaak vanuit een gevoel van machteloosheid of teleurstelling. Ze willen niet thuisblijven, omdat ze het belangrijk vinden hun stemrecht te gebruiken, maar tegelijkertijd voelen ze zich niet vertegenwoordigd.
Een veelgehoord geluid is dat het politieke landschap te versplinterd is geraakt. Nieuwe partijen verschijnen en verdwijnen, coalities breken snel en veel beloften worden niet nagekomen. Daardoor haken kiezers af, maar blijven ze wél betrokken genoeg om hun stem te laten horen — letterlijk, door niets in te vullen.
Een voorbeeld daarvan is te lezen in de vele online reacties van kiezers. “Ik wilde wél stemmen, maar ik vertrouw geen enkele partij meer,” schrijft iemand op sociale media. Een ander noemt het “de enige manier om een duidelijk signaal af te geven zonder thuis te blijven.”
Een symbolisch protest zonder directe gevolgen
Toch blijft de blanco stem in Nederland een symbolisch protest. Anders dan in sommige andere landen, waar blanco stemmen kunnen leiden tot een lege zetel of herverkiezing, telt een blanco stem hier niet mee in de uitslag.
Dat maakt de impact beperkt, maar niet onbelangrijk. “Het is een politiek signaal,” zegt Van der Kolk. “Als het aantal blanco stemmen blijft stijgen, moeten partijen zich afvragen waarom zoveel mensen zich niet meer kunnen vinden in het huidige systeem.”
In sommige landen, zoals Colombia en Spanje, heeft de blanco stem wél directe betekenis: als er te veel blanco stemmen worden uitgebracht, kan dat leiden tot nieuwe verkiezingen. In Nederland is dat nooit ingevoerd.
Discussie over hervorming van het stemsysteem
De stijging van het aantal blanco stemmen zorgt ervoor dat de discussie over het stemsysteem weer oplaait. Sommige politicologen pleiten ervoor om blanco stemmen zichtbaarder te maken in de uitslagen, bijvoorbeeld door ze te vermelden naast de zetelverdeling of door te onderzoeken waarom mensen blanco stemmen.
Anderen vinden dat onnodig. “Een stem is pas relevant als die iets toevoegt aan de verdeling van zetels,” zegt een oud-Kiesraadmedewerker. “Blanco stemmen zijn geen mening over beleid, maar een afwijzing van de keuzes die er liggen. Dat hoort bij de vrijheid van stemmen, maar je kunt er moeilijk beleid op baseren.”
Toch klinkt er vanuit de samenleving steeds vaker de roep om meer onderzoek naar deze groep. Want hoewel hun aantal nog beperkt is, vertegenwoordigen ze een groeiende groep ontevreden kiezers die niet langer kiezen tussen wat zij zien als ‘meer van hetzelfde’.
Blanco stemmen als signaal aan Den Haag
Politieke partijen doen er volgens experts goed aan om deze ontwikkeling niet te negeren. Blanco stemmers zijn vaak mensen die eerder wél stemden, maar nu het vertrouwen kwijt zijn. Als zij zich definitief afkeren, kan dat op termijn leiden tot nog lagere opkomsten.
“Politici zouden de blanco stem niet weg moeten wuiven als betekenisloos,” zegt Van der Kolk. “Het is juist een waarschuwing: mensen willen verandering, maar zien die niet terug in het aanbod. Dat is een serieus signaal.”
De uitdaging voor partijen ligt er dus in om weer aansluiting te vinden bij deze groep. Door eerlijk te communiceren, beter te luisteren en concrete oplossingen te bieden in plaats van loze beloften.
Nog wachten op definitieve uitslag
Terwijl de discussie over de blanco stemmen oplaait, is de definitieve verkiezingsuitslag nog niet bekend. Volgens de Kiesraad is 90,5 procent van de stemmen geteld, afkomstig uit 314 van de 346 gemeenten.
Er wordt nog gewacht op de resultaten uit Epe, Oude IJsselstreek, Venray, Helmond en Sint-Michielsgestel. Pas na die telling kan de definitieve prognose worden opgesteld.
Voorlopig blijven PVV en D66 nek aan nek staan, beide met 26 zetels. Het verschil bedraagt volgens de laatste telling nog zo’n tweeduizend stemmen.
Conclusie: de blanco stem als stille proteststem
De verkiezingen van 2025 laten niet alleen een spannend duel zien tussen PVV en D66, maar ook een groeiend aantal kiezers dat zijn stem gebruikt om onvrede te uiten. De blanco stem is uitgegroeid tot een symbolisch, maar krachtig signaal aan de politiek: het vertrouwen in Den Haag wankelt.
Hoewel deze stemmen geen directe invloed hebben op de zetelverdeling, zeggen ze veel over de kloof tussen burgers en politiek.
En zolang partijen die boodschap niet serieus nemen, zal de blanco stem bij volgende verkiezingen waarschijnlijk nóg vaker worden ingevuld — niet als fout, maar als waarschuwing.
Bron: Nu.nl
