Stel je voor: je drinkt een flesje frisdrank en in plaats van de gebruikelijke 15 cent krijg je straks 1 euro terug als je het inlevert. Dat klinkt aantrekkelijk, toch? Toch zijn de bedrijven die verantwoordelijk zijn voor de verkoop van flesjes en blikjes er allesbehalve enthousiast over. Volgens hen zal een hoger statiegeld weinig effect hebben op het gedrag van consumenten, terwijl het voor hen wel de nodige kosten met zich meebrengt. Maar waar komt dit voorstel vandaan en wat betekent het voor jou?
De discussie rondom statiegeld speelt al een tijdje. De overheid heeft duidelijke doelen gesteld: tegen 2027 moet 90 procent van de kleine flesjes en blikjes worden ingeleverd. Een ambitieus doel, zeker als je bedenkt dat vorig jaar slechts 71 procent werd opgehaald.
Ondanks de invoering van statiegeld op blikjes in 2023 blijft het beoogde resultaat uit. Bedrijven zoals supermarkten en frisdrankproducenten voelen de druk toenemen, want als ze niet aan de eisen voldoen, kunnen er stevige dwangsommen volgen.
Om te onderzoeken of het verhogen van het statiegeld daadwerkelijk een oplossing zou zijn, werd adviesbureau PwC ingeschakeld. Wat bleek? Een verhoging van het statiegeld naar bijvoorbeeld 50 cent voor kleine flesjes en 1 euro voor grotere flessen zou het inzamelpercentage slechts met een paar procentpunten verbeteren.
Geen spectaculaire stijging dus, en dat is precies waar bedrijven zoals Verpact, de organisatie die verantwoordelijk is voor de statiegeldregeling, zich zorgen over maken. Volgens hen wegen de extra kosten en praktische nadelen niet op tegen de minimale winst die het zou opleveren.
Veel mensen denken dat een hoger statiegeld automatisch zou zorgen voor meer inleveringen. Maar volgens het onderzoek is dat effect beperkt. De drempel om een flesje in te leveren zit hem niet alleen in het bedrag, maar ook in de toegankelijkheid van inleverpunten.
Als je een leeg flesje bij je hebt, maar je moet er te ver voor lopen of in de rij staan bij een drukke supermarkt, is de kans groot dat je het alsnog in de prullenbak gooit. Daarom pleiten veel bedrijven voor een uitbreiding van het aantal inleverpunten in plaats van een verhoging van het statiegeld.
Verpact stelt voor om in plaats van hogere bedragen, meer inlevermogelijkheden te creëren. Denk aan extra automaten bij winkels, treinstations of zelfs op scholen en sportclubs.
Het idee is dat mensen hun flesjes makkelijker kwijt kunnen op plekken waar ze toch al komen, zonder dat ze er extra moeite voor hoeven te doen. Het vergroten van het gemak zou volgens hen effectiever zijn dan simpelweg de financiële prikkel te verhogen.
Niet iedereen is het daarmee eens. Milieuorganisaties vinden dat er strengere maatregelen nodig zijn om de plastic vervuiling echt aan te pakken. Zij stellen dat mensen pas echt hun gedrag veranderen als er een duidelijke financiële motivatie is.
Een statiegeld van 1 euro zou volgens hen veel effectiever zijn dan kleine aanpassingen in het systeem. Het zorgt ervoor dat mensen bewuster omgaan met hun afval en minder snel flesjes laten slingeren in het milieu.
Daarnaast speelt de vraag wat consumenten ervan vinden. Voor veel mensen is statiegeld inmiddels een gewoonte geworden, maar een verhoging kan ook weerstand oproepen. Want wat als je een krat frisdrank koopt en ineens tientallen euro’s extra moet betalen?
En hoe zit het met de mensen die nu al moeite hebben om rond te komen? Het lijkt een simpele oplossing, maar het raakt direct de portemonnee van de consument.
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), die verantwoordelijk is voor het handhaven van de statiegeldregels, heeft inmiddels aangekondigd de situatie nauwlettend in de gaten te houden.
Ze bestuderen de cijfers en de aanbevelingen van Verpact en PwC, maar hebben nog geen definitieve beslissing genomen.
Ondertussen blijft het een ingewikkelde kwestie. De strijd tegen zwerfafval en het verbeteren van recyclingpercentages zijn belangrijke doelen, maar de weg ernaartoe is niet altijd eenvoudig.
Het vinden van de juiste balans tussen gemak voor de consument, financiële haalbaarheid voor bedrijven en effectiviteit in het terugdringen van afval, blijft een uitdaging.
Voor nu lijkt het erop dat er voorlopig nog geen directe verhoging komt, maar de discussie is zeker nog niet van tafel. Het blijft dus afwachten of we in de toekomst echt 1 euro per flesje gaan betalen – en of dat de oplossing is waar iedereen op hoopt.
