De afgelopen maanden heeft zich een opmerkelijke trend voorgedaan op de elektriciteitsmarkt: de stroomprijs is steeds vaker onder nul gedoken. Dit fenomeen lijkt verwarrend, maar het heeft te maken met de groeiende rol van zonne-energie in de stroomproductie.
In de eerste vier maanden van 2025 viel de elektriciteitsprijs maar liefst 112 uur onder nul, een recordaantal. Dit is een flinke stijging in vergelijking met voorgaande jaren, waarin de prijs tijdens dezelfde periode respectievelijk 71 uur (2024) en 37 uur (2023) onder nul stond.
Deze gegevens, verzameld door Entso-e (de Europese koepel van elektriciteitsnetbeheerders), zijn de afgelopen dagen in de krant De Tijd besproken, en geven een duidelijk beeld van de impact van zonne-energie op de elektriciteitsmarkt.
Waarom duikt de elektriciteitsprijs onder nul?
De elektriciteitsprijs kan onder nul duiken wanneer er een overvloed aan energie op het net komt, en er te weinig vraag is om deze energie te consumeren.
Dit komt vaak voor wanneer er veel hernieuwbare energie wordt opgewekt, zoals door zonne-energie, windenergie of waterkracht. In het geval van zonne-energie gebeurt dit vooral op zonnige dagen, wanneer de zonnepanelen veel stroom genereren, maar de vraag naar elektriciteit niet evenredig stijgt.
Dit voorjaar was er een opvallend zonnig seizoen in België, waardoor de zonnepanelen in een hogere mate dan normaal elektriciteit konden opwekken. Het resultaat? In 30 dagen van dit voorjaar was zonne-energie verantwoordelijk voor minstens een kwart van de totale Belgische elektriciteitsproductie, wat neerkomt op één dag op de vier.
Dit heeft geleid tot een situatie waarin er simpelweg meer elektriciteit op het net kwam dan er gevraagd werd, en dus daalde de prijs van elektriciteit onder nul.
Wat betekent het dat de elektriciteitsprijs onder nul duikt?
Als de elektriciteitsprijs onder nul komt, betekent dit dat consumenten en bedrijven soms zelfs betaald worden om stroom af te nemen. Dit klinkt misschien vreemd, maar het is het gevolg van de manier waarop elektriciteitsmarkten werken.
Elektriciteit kan niet gemakkelijk opgeslagen worden in grote hoeveelheden (behalve in bepaalde gevallen van opslagcapaciteit), dus als er een overschot aan energie is, moeten producenten vaak betalen om de stroom te kunnen leveren. Dit zorgt ervoor dat de prijs tijdelijk onder nul kan duiken.
In de praktijk betekent dit dat elektriciteitsproducenten met veel hernieuwbare energie, zoals zonne-energie, in sommige gevallen overcapaciteit hebben.
Omdat ze hun elektriciteit niet kunnen opslaan en er niet genoeg vraag is om deze te consumeren, moeten ze betalingen doen om de stroom op het net te kunnen leveren. Dit is uiteraard gunstig voor consumenten die profiteren van deze lage prijzen, maar het laat ook zien hoe de energiemarkt werkt in een tijd waarin hernieuwbare energie een steeds grotere rol speelt.
De impact van zonne-energie op de elektriciteitsmarkt
De toename van de productie van zonne-energie is een van de belangrijkste oorzaken van de daling van de elektriciteitsprijs onder nul.
Het zonnige voorjaar in 2025 zorgde voor een uitzonderlijk hoge productie van zonne-energie, wat betekent dat er op sommige momenten simpelweg meer stroom werd geproduceerd dan er werd gevraagd. Dit overschot aan elektriciteit heeft de prijs naar beneden geduwd.
Deze trend van steeds meer zonne-energie op het net kan zowel positieve als negatieve gevolgen hebben voor de elektriciteitsmarkt. Enerzijds kan het overschot aan stroom leiden tot lagere prijzen voor de consument, wat natuurlijk aantrekkelijk is.
Anderzijds kan het ook een uitdaging vormen voor de netbeheerders, die moeten zorgen voor de stabiliteit van het net. Een overvloed aan hernieuwbare energie kan bijvoorbeeld leiden tot overbelasting van het net als er niet voldoende vraag is om de stroom te verbruiken.
Groeiende invloed van hernieuwbare energie op de energiemarkt
De situatie in 2025 is een perfect voorbeeld van hoe hernieuwbare energie – en in dit geval zonne-energie – de elektriciteitsmarkten verandert. De afgelopen jaren hebben we gezien dat zonne-energie een steeds grotere rol speelt in de stroomvoorziening van veel Europese landen, waaronder België. Dit heeft zowel voordelen als uitdagingen.
Aan de ene kant helpt zonne-energie bij het verlagen van de CO2-uitstoot en het bevorderen van de verduurzaming van de energiemix. Aan de andere kant kan het leiden tot prijsschommelingen op de elektriciteitsmarkt, zoals we nu zien met de prijs die onder nul duikt.
Het is belangrijk om te begrijpen dat dit soort prijsschommelingen niet een vaststaand fenomeen zijn, maar afhankelijk zijn van verschillende factoren, waaronder het weer, de vraag naar elektriciteit en de hoeveelheid hernieuwbare energie die wordt opgewekt.
Zo kan een zonnige periode in de lente leiden tot een tijdelijk overschot aan zonne-energie, wat de prijzen tijdelijk onder nul duwt, terwijl een windloze winter de prijzen juist kan doen stijgen, omdat de productie van windenergie dan afneemt.
Wat betekent dit voor consumenten?
Voor consumenten betekent de daling van de elektriciteitsprijs onder nul een tijdelijke verlaging van hun energiekosten. In sommige gevallen kunnen bedrijven en huishoudens dus profiteren van gratis of zelfs betaalde elektriciteit, afhankelijk van de marktomstandigheden. Dit is natuurlijk een gunstig effect van de groeiende rol van hernieuwbare energie.
Er is echter een keerzijde. De fluctuaties in de elektriciteitsprijs kunnen onvoorspelbare effecten hebben op de energiekosten, zowel op korte als lange termijn.
In periodes van overproductie, zoals dit voorjaar, kunnen consumenten profiteren van lagere prijzen, maar op andere momenten kunnen de prijzen juist stijgen, vooral als de vraag naar energie hoog is en de productie van hernieuwbare energie niet voldoende is om aan de vraag te voldoen.
Dit betekent dat de prijs van elektriciteit steeds meer afhankelijk zal worden van weersomstandigheden en de mate van hernieuwbare energieproductie.
De toekomst van de elektriciteitsmarkt: Wat kunnen we verwachten?
De vraag blijft hoe de elektriciteitsmarkt zich zal ontwikkelen naarmate hernieuwbare energiebronnen zoals zonne-energie steeds belangrijker worden.
Energiemarkten zullen zich moeten aanpassen aan de fluctuaties die gepaard gaan met het gebruik van hernieuwbare energie, zoals de prijsdaling onder nul die we nu zien.
Er zijn verschillende oplossingen in de maak om met deze uitdagingen om te gaan. Zo worden er steeds meer innovaties ontwikkeld om hernieuwbare energie op grotere schaal op te slaan, zodat deze kan worden gebruikt wanneer de vraag hoog is, en niet alleen wanneer het zonnig is.
Dit zou de volatiliteit in de energiemarkten kunnen verminderen en de prijzen stabieler maken voor consumenten.
Conclusie: Zonne-energie als factor in de daling van de elektriciteitsprijs
De elektriciteitsprijs die onder nul duikt, is een opmerkelijk fenomeen dat steeds vaker voorkomt, vooral door de toename van zonne-energie in de stroomproductie.
Dit voorjaar zagen we een recordaantal uren waarin de prijs onder nul viel, wat vooral te maken heeft met het zonnige weer en de hogere zonneproductie. Terwijl consumenten op korte termijn kunnen profiteren van lagere prijzen, blijft het belangrijk om te begrijpen dat de elektriciteitsmarkt onderhevig is aan schommelingen.
De groeiende invloed van hernieuwbare energiebronnen zoals zonne-energie zorgt voor zowel kansen als uitdagingen op de energiemarkt, en het is afwachten hoe de markt zich in de toekomst zal ontwikkelen.
