Het klinkt bijna te absurd om waar te zijn, maar in Duitsland heeft een transpersoon uit Bielefeld honderden bedrijven aangeklaagd vanwege vacatures die niet expliciet de term ‘divers’ bevatten. Volgens de aanklager is dit een vorm van discriminatie, omdat de vacatures enkel mannen en vrouwen aanspraken, en zou deze hierdoor worden uitgesloten van de sollicitatieprocedure. De zaak heeft inmiddels enorme proporties aangenomen, met ruim 240 rechtszaken en een totaalbedrag aan schadevergoedingen dat in de honderdduizenden euro’s loopt.
Bedrijven overvallen door plotselinge rechtszaken
Veel bedrijven in Duitsland kregen compleet onverwacht een dagvaarding op de mat, enkel en alleen omdat ze de toevoeging (m/v/x) of (m/v/d) in hun vacaturetekst waren vergeten. Eén van de getroffen bedrijven is Siebdruck Jäger, een drukkerij waarvan de woordvoerder, Alina Dünnebacke, zich compleet overvallen voelde:
“We vielen compleet uit de lucht toen we plotseling een aanklacht in de bus kregen,” vertelt ze.
De rechtszaak draait om de schending van de Duitse Allgemeines Gleichbehandlungsgesetz (AGG), een wet die gelijke behandeling op de arbeidsmarkt moet waarborgen. Werkgevers zijn verplicht om hun vacatures open te stellen voor iedereen, ongeacht geslacht, leeftijd, religie of andere persoonlijke kenmerken.
Dat betekent dat een vacature niet enkel gericht mag zijn op ‘mannelijke’ of ‘vrouwelijke’ kandidaten, maar ook expliciet ‘diverse’ personen moet benoemen.
Schadeloosstelling loopt in de duizenden euro’s
Het opmerkelijke aan deze reeks rechtszaken is dat de aanklager, die zichzelf interseksueel noemt en zich dus noch als man noch als vrouw identificeert, geen enkele van de banen daadwerkelijk ambieerde.
Het lijkt erop dat de persoon actief op zoek gaat naar bedrijven die de fout maken om ‘divers’ weg te laten uit hun vacatureteksten en deze vervolgens aanklaagt voor discriminatie.
Door de grote hoeveelheid rechtszaken heeft de persoon al een zes-cijferig bedrag aan schadevergoedingen weten te verzamelen, bovenop het maandelijks ontvangen Bürgergeld (de Duitse tegenhanger van een bijstandsuitkering).
Dit heeft geleid tot felle kritiek, zowel van bedrijven als van juridische experts, die het beschouwen als een juridisch verdienmodel dat niets te maken heeft met daadwerkelijke discriminatie.
“Ik doe dit niet om geld te verdienen, dit is geen businessmodel,” beweert de aanklager zelf. “Ik word benadeeld in sollicitatieprocedures en ik maak gewoon gebruik van mijn rechten.”
Advocaten spreken van ‘juridische uitbuiting’
Veel arbeidsjuristen en advocaten trekken echter de integriteit van de aanklachten in twijfel. Advocaat Wolfgang Zwiehoff, die enkele van de getroffen bedrijven bijstaat, ziet de situatie als een duidelijke vorm van juridische uitbuiting.
“Als je dit op zo’n grote schaal doet, heb je bijna een volledig bedrijf nodig om al deze rechtszaken te voeren,” zegt hij.
In de praktijk kiezen veel bedrijven er uiteindelijk voor om een schikking te treffen in plaats van een langdurig en kostbaar proces aan te gaan. De drukkerij Siebdruck Jäger moest bijvoorbeeld 700 euro schadevergoeding betalen om verdere juridische kosten te vermijden.
Een andere zorg is dat de toegekende schadevergoedingen niet worden meegerekend als inkomen voor mensen die een uitkering ontvangen. Volgens arbeidsrechtadvocaat Martin Schnell creëert dit een perverse prikkel.
“Als bedrijven schadevergoeding moeten betalen, wordt dit juridisch niet gezien als inkomen,” legt hij uit. “Dat betekent dat de persoon deze bedragen kan houden, zonder dat het invloed heeft op de ontvangen uitkering. Dit maakt het een extreem lucratief model. Ik leef op kosten van de staat en omdat dat niet genoeg is, heb ik dit juridische businessmodel bedacht.”
Bedrijven passen vacatureteksten aan
Na deze serie rechtszaken zijn veel bedrijven in Duitsland inmiddels begonnen met het aanpassen van hun vacatureteksten. Zelfs de kleinste bedrijven letten er nu scherp op dat zij expliciet vermelden dat de functie openstaat voor mannen, vrouwen en diverse geslachten.
Desondanks blijft de vraag of deze rechtszaken echt bijdragen aan een eerlijkere arbeidsmarkt, of dat het vooral een slimme manier is om juridische mazen in de wet uit te buiten.
Voor veel bedrijven voelt het als een oneerlijke strijd. Terwijl ze al worstelen met personeelstekorten en stijgende kosten, moeten ze nu ook nog eens bang zijn dat een kleine fout in de vacaturetekst kan leiden tot een kostbare rechtszaak. Het juridische systeem lijkt hierin weinig bescherming te bieden aan ondernemers die zonder opzet de wet overtreden.
Is dit het doel van antidiscriminatiewetten?
Het oorspronkelijke doel van antidiscriminatiewetten was om gelijke kansen te creëren voor iedereen op de arbeidsmarkt, ongeacht geslacht, afkomst of geaardheid. Maar in dit geval lijkt de wet vooral te worden gebruikt als een middel om geld te verdienen, zonder dat het echt draait om eerlijke kansen.
De vraag blijft dan ook: hoeveel van deze rechtszaken zullen nog volgen? En moet de wetgeving aangepast worden om dit soort uitbuiting te voorkomen?
Eén ding is zeker: bedrijven zullen in de toekomst geen vacaturetekst meer publiceren zonder de toevoeging ‘divers’ – en dat is niet per se omdat ze zo veel geven om inclusiviteit, maar vooral om dure rechtszaken te vermijden.
