Nederland is diep verdeeld over de vraag of de PVV moet worden uitgesloten bij de komende kabinetsformatie.
Uit een representatief onderzoek onder ruim 3.400 Nederlanders, uitgevoerd op 24 en 25 oktober, blijkt dat 49 procent het terecht vindt dat andere partijen niet met Geert Wilders willen samenwerken.
Daartegenover staat 47 procent die het onterecht vindt dat de PVV wordt buitengesloten. Slechts 4 procent heeft geen mening.
De cijfers laten zien dat het politieke landschap in Nederland niet alleen versplinterd, maar ook scherp gepolariseerd is.
Het onderzoek: Nederland in twee kampen verdeeld
De resultaten komen uit het Hart van Nederland-panel en geven een duidelijk beeld van de verdeeldheid in het land. Aan de ene kant is er een grote groep kiezers die het moreel juist vindt dat partijen als GroenLinks-PvdA, CDA en VVD afstand houden van Wilders.
Aan de andere kant staat een bijna even grote groep die vindt dat het ondemocratisch is om de PVV buiten te sluiten, zeker gezien de aanhoudende populariteit van de partij in de peilingen.
Het onderzoek stelt de vraag centraal: is het terecht om de PVV uit te sluiten bij de onderhandelingen over een nieuw kabinet?
De antwoorden zijn opvallend evenwichtig verdeeld. Daarmee is er in feite geen maatschappelijk mandaat om de PVV wel of niet te betrekken bij de formatie. Politiek Den Haag bevindt zich dus in een lastig parket: wat men ook besluit, de helft van Nederland is het er niet mee eens.
Politieke leiders trekken harde lijnen
Tijdens Het Debat van Nederland op SBS6 lieten meerdere lijsttrekkers nog maar eens duidelijk weten geen samenwerking met de PVV te zien zitten. Onder anderen Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA), Henri Bontenbal (CDA) en Dilan Yeşilgöz (VVD) spraken zich nadrukkelijk uit tegen deelname van Wilders aan een kabinet.
De argumenten lopen uiteen. Timmermans benadrukte de principiële bezwaren tegen de standpunten van de PVV, vooral waar het gaat om moslims en religieuze vrijheid. Bontenbal en Yeşilgöz leggen de nadruk op bestuurlijke betrouwbaarheid.
Zij verwijzen naar eerdere momenten waarop Wilders de samenwerking beëindigde — zoals bij het kabinet-Rutte I, waar de PVV zich terugtrok uit de gedoogconstructie.
Volgens hen is dat bewijs dat samenwerking met Wilders risico’s met zich meebrengt voor de stabiliteit van een regering.
Wilders slaat hard terug
Geert Wilders zelf is het daar totaal niet mee eens. Hij reageerde fel op de uitspraken van zijn politieke tegenstanders. Volgens hem is het argument van ‘onbetrouwbaarheid’ een voorwendsel om zijn partij structureel buiten te houden.
Hij stelt dat zijn partij destijds handelde vanuit principes, met name rondom het beperken van asielinstroom.
Wilders benadrukt dat kiezers inmiddels genoeg hebben van partijen die elkaar bij voorbaat uitsluiten. “Het is ondemocratisch dat de stem van miljoenen Nederlanders telkens wordt genegeerd,” liet hij weten.
In zijn ogen blokkeren de gevestigde partijen de vorming van een kabinet dat daadwerkelijk luistert naar de zorgen van gewone burgers — over migratie, koopkracht en veiligheid.
VVD worstelt met interne verdeeldheid
Binnen de VVD zorgt de kwestie voor flinke spanning. Uit het onderzoek blijkt dat 52 procent van de VVD-kiezers vindt dat het onterecht is om Wilders uit te sluiten.
Daartegenover staat 46 procent die het standpunt van partijleider Dilan Yeşilgöz steunt, namelijk dat samenwerking met de PVV te riskant zou zijn.
Die verdeeldheid binnen de achterban maakt het voor Yeşilgöz moeilijk om koers te houden. Aan de ene kant voelt ze de druk van rechtse kiezers die vinden dat de VVD te veel opschuift richting het midden.
Aan de andere kant is er de angst voor herhaling van eerdere politieke crises als gevolg van samenwerking met Wilders.
De partijtop benadrukt het belang van stabiliteit, maar moet tegelijkertijd voorkomen dat kiezers massaal overlopen naar de PVV of BBB.
Links versus rechts: het verschil kan niet groter
De peiling maakt één ding zonneklaar: hoe verder men op de politieke schaal naar links kijkt, hoe groter de steun voor uitsluiting van de PVV. En hoe verder men naar rechts kijkt, hoe sterker de weerstand daartegen.
Bij GroenLinks-PvdA vindt maar liefst 93 procent het terecht dat Wilders wordt uitgesloten.
Bij D66 is dat 81 procent.
Bij het CDA 72 procent.
Aan de rechterkant zien we het omgekeerde beeld: 99 procent van de PVV- en FVD-kiezers noemt uitsluiting onterecht.
Ook bij BBB (84 procent) en JA21 (81 procent) vindt de overgrote meerderheid dat Wilders gewoon aan tafel moet kunnen zitten.
Deze cijfers bevestigen de diepe kloof in de Nederlandse politiek. De oude middenweg, waarin partijen ondanks meningsverschillen toch tot samenwerking kwamen, lijkt grotendeels verdwenen.
Wat staat er op het spel?
De uitsluiting van de PVV heeft directe gevolgen voor de kabinetsformatie. Als partijen vasthouden aan hun harde lijn, wordt het praktisch onmogelijk om een stabiel meerderheidskabinet te vormen.
Een regering zonder de PVV heeft simpelweg niet genoeg zetels, tenzij er breed wordt samengewerkt tussen ideologisch tegengestelde partijen.
Dat maakt de kans groter op minderheidsconstructies of losse akkoorden per thema — een instabiel politiek model dat op lange termijn moeilijk vol te houden is.
Aan de andere kant vrezen partijen die openstaan voor samenwerking met de PVV dat hun geloofwaardigheid en moreel kompas ter discussie komen te staan. De keuze is dus niet eenvoudig: morele principes tegenover politieke realiteit.
Strategische keuzes voor de VVD
Voor de VVD wordt de komende tijd cruciaal. De partij moet bepalen of ze blijft vasthouden aan de uitgesproken afwijzing van Wilders, of dat er ruimte komt voor samenwerking onder strikte voorwaarden. Die keuze beïnvloedt niet alleen de formatie, maar ook de positie van de VVD voor de komende jaren.
Als de partij te lang blijft vasthouden aan uitsluiting, bestaat het risico dat kiezers weglopen richting PVV, BBB of JA21. Maar als ze de deur op een kier zet, riskeert Yeşilgöz een breuk binnen haar eigen partijtop. Het is een delicaat evenwicht tussen idealen en machtspolitiek.
Een land in balans, maar zonder richting
De cijfers van het Hart van Nederland-onderzoek laten een land zien dat letterlijk in tweeën is gedeeld. Links wil Wilders koste wat kost buiten de regering houden, rechts ziet dat juist als een democratisch probleem.
Het midden is verdeeld en zoekt naar een praktische oplossing die zowel recht doet aan de verkiezingsuitslag als aan bestuurlijke stabiliteit.
De grote vraag is nu: hoe vertalen deze verhoudingen zich aan de formatietafel? Lukt het partijen om ondanks de spanningen tot een werkbare coalitie te komen?
Of stevent Nederland opnieuw af op politieke chaos en mogelijk zelfs nieuwe verkiezingen?
Een onzekere toekomst
Wat de komende weken duidelijk zal worden, is of de blokkade tegen Wilders standhoudt. De PVV blijft hoog in de peilingen staan, en de druk vanuit de samenleving om de partij serieus te nemen groeit. Tegelijkertijd willen gevestigde partijen niet dat hun principes worden ingeruild voor macht.
De situatie legt de kern van het Nederlandse dilemma bloot: in een versplinterd politiek landschap is regeren zonder compromissen onmogelijk, maar voor veel partijen zijn sommige compromissen simpelweg onverteerbaar.
Of er een stabiel kabinet komt, is op dit moment nog onzeker. Eén ding staat vast: het debat over het buitensluiten van de PVV heeft Nederland niet alleen politiek, maar ook maatschappelijk diep verdeeld.
