Het is een scenario dat steeds vaker wordt besproken: supermarkten waar je alleen nog maar digitaal kunt betalen.
Waar het tot een paar jaar geleden nog heel normaal was om met een briefje van 20 euro af te rekenen, zie je nu steeds vaker bordjes bij de kassa met ‘PIN ONLY’.
Betekent dit dat contant geld in de supermarkt binnenkort helemaal verdwijnt? En wat zijn de voor- en nadelen van deze verandering?
Contant geld neemt af, digitaal betalen groeit
De manier waarop Nederlanders betalen is de afgelopen jaren flink veranderd. Contactloos betalen via een pinpas, smartphone of smartwatch is inmiddels de norm.
Volgens cijfers van De Nederlandsche Bank (DNB) werd in 2024 meer dan 80% van alle winkelbetalingen digitaal gedaan, en dat percentage blijft stijgen. Toch zijn er nog steeds mensen die liever met contant geld betalen, en voor hen roept deze ontwikkeling vragen op.
Sommige supermarkten hebben al stappen gezet naar een volledig digitale betaalomgeving. Zo experimenteert Albert Heijn met kassaloze winkels waar klanten alleen kunnen betalen via een app of betaalpas.
Ook Lidl heeft in enkele filialen in Duitsland contante betalingen afgeschaft. In Nederland zie je steeds vaker dat supermarkten het gebruik van cash sterk ontmoedigen of zelfs volledig uitsluiten in bepaalde vestigingen.
Waarom supermarkten contant geld willen afschaffen
Er zijn meerdere redenen waarom supermarkten afscheid willen nemen van contante betalingen.
1. Veiligheid
Supermarkten zijn regelmatig het doelwit van overvallen. Contant geld in de kassa maakt een winkel kwetsbaar voor criminelen. Minder cash betekent minder risico op diefstal en een veiligere werkomgeving voor het personeel.
2. Efficiëntie
Digitaal betalen is simpelweg sneller. Geen gedoe met wisselgeld, geen rijen bij de kassa omdat iemand kleingeld moet zoeken – een pinbetaling is in een paar seconden gedaan. Dit maakt het afrekenproces soepeler en efficiënter.
3. Kostenbesparing
Contant geld verwerken kost geld. Banken rekenen kosten voor het storten van brief- en muntgeld en geldtransporteurs vragen forse bedragen voor het ophalen van cash. Door volledig over te stappen op digitale betalingen kunnen supermarkten deze kosten aanzienlijk verlagen.
4. Consumenten vragen erom
Steeds minder klanten gebruiken cash. Veel consumenten vinden digitaal betalen makkelijker en sneller. Jongeren in het bijzonder lopen voorop in deze trend: volgens een onderzoek van Betaalvereniging Nederland betaalt slechts 10% van de jongeren onder de 30 nog regelmatig met contant geld.
Mogen supermarkten contant geld weigeren?
In Nederland zijn winkeliers niet wettelijk verplicht om contant geld te accepteren. Ze mogen zelf bepalen welke betaalmiddelen ze aannemen, zolang ze dit duidelijk communiceren. Dit betekent dat een supermarkt in principe mag kiezen om alleen digitale betalingen te accepteren.
Toch is dit een gevoelig onderwerp. Contant geld is een wettig betaalmiddel, en hoewel winkels het mogen weigeren, vinden veel mensen dat dit niet zou moeten kunnen.
Er zijn groepen in de samenleving die afhankelijk zijn van cash, zoals ouderen, mensen zonder bankrekening en mensen die contant geld gebruiken om hun uitgaven beter te beheren.
Initiatieven om contant geld te behouden
Ondanks de digitalisering zijn er initiatieven om contant geld beschikbaar te houden.
De Nederlandse overheid maakt afspraken met banken en winkeliers om ervoor te zorgen dat consumenten altijd met cash kunnen blijven betalen. Zo moeten er voldoende geldautomaten blijven en mogen banken niet zomaar stoppen met het aanbieden van contante diensten.
Daarnaast hebben politieke partijen zoals de SP en SGP voorstellen ingediend om winkels te verplichten contant geld te accepteren.
Ze wijzen erop dat cash een belangrijke rol speelt in de financiële onafhankelijkheid van consumenten en een essentieel alternatief is bij storingen in digitale systemen.
Gevolgen voor consumenten
Voor veel consumenten heeft een supermarkt zonder contant geld weinig impact. Zij betalen al jaren digitaal en zien vooral voordelen. Toch zijn er ook zorgen:
-
Privacy – Bij contante betalingen wordt er geen data verzameld over aankopen. Sommige consumenten vrezen dat digitale betalingen hun koopgedrag volledig transparant maken voor banken en bedrijven.
-
Kwetsbare groepen – Niet iedereen heeft toegang tot digitale betaalmiddelen. Ouderen en mensen met een laag inkomen kunnen in de problemen komen als contant geld niet meer wordt geaccepteerd.
-
Wat als het systeem platligt? – Digitale betalingen zijn afhankelijk van technologie. Storingen in pinapparaten of internetverbindingen kunnen ervoor zorgen dat klanten niet kunnen afrekenen. Dit gebeurde bijvoorbeeld in 2023, toen een grote storing bij een bank ervoor zorgde dat duizenden Nederlanders hun boodschappen niet konden betalen.
Voorbeelden uit andere landen
In andere landen is de trend naar een cashloze supermarkt nog sterker zichtbaar. In Zweden wordt in sommige steden nauwelijks nog contant geld gebruikt, en in China betalen consumenten vrijwel alles via mobiele apps zoals WeChat Pay en Alipay.
Toch blijkt dat volledig afscheid nemen van contant geld niet altijd zonder problemen gaat. In de VS was er bijvoorbeeld veel kritiek op winkels die cash weigerden, omdat dit bepaalde bevolkingsgroepen zou uitsluiten.
In steden als New York en San Francisco zijn winkels daarom verplicht om contant geld te blijven accepteren.
Gaat cash helemaal verdwijnen?
De kans is groot dat contant geld in supermarkten steeds minder gebruikt zal worden. De voordelen van digitale betalingen voor zowel consumenten als winkeliers zijn simpelweg te groot om te negeren.
Toch is het onwaarschijnlijk dat cash helemaal zal verdwijnen. Zolang er een groep consumenten is die afhankelijk is van contant geld, zullen supermarkten en overheden ervoor zorgen dat cash een optie blijft.
Wat wél duidelijk is: wie nu nog vooral met briefjes en muntjes betaalt, zal in de toekomst steeds vaker worden geconfronteerd met winkels waar dat niet meer mogelijk is.
Voorlopig blijft cash een optie, maar de vraag is voor hoe lang.
