In verschillende Europese landen slaan gezondheidsautoriteiten alarm vanwege een plotselinge opleving van een oude bekende: difterie.
Deze infectieziekte stond jarenlang op de achtergrond dankzij vaccinaties, maar sinds 2023 zijn er weer opvallend veel besmettingen gemeld. De ziekte veroorzaakt onder andere een opgezwollen nek – ook wel ‘bull-neck’ genoemd – en kan dodelijk zijn als het niet op tijd wordt behandeld.
Besmettingen nemen weer toe in Europa
Waar difterie vroeger zelden voorkwam, laten recente cijfers van het Europese Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) zien dat het aantal besmettingen weer oploopt.
Sinds januari 2023 zijn er al 234 gevallen geregistreerd in Europa. In 2022 ging het zelfs om 320 meldingen, een flinke stijging ten opzichte van de gemiddelde 21 gevallen per jaar tussen 2009 en 2020.
De meeste meldingen komen uit landen als Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk en Zwitserland. Ook in 2025 zijn er al weer nieuwe gevallen bekendgemaakt. De verspreiding gaat langzaam, maar gestaag – en vooral onder kwetsbare groepen.
Wat is difterie en waarom is het gevaarlijk?
Difterie wordt veroorzaakt door de bacterie Corynebacterium diphtheriae. Deze bacterie kan op twee manieren toeslaan: via de luchtwegen of via de huid. Bij luchtwegdifterie ontstaat een dikke, grijswitte laag achter in de keel, neus of op de tong.
Dit bemoeilijkt het ademen en slikken. In ernstige gevallen raken de lymfeklieren in de nek zo gezwollen dat het beruchte ‘bull-neck’-effect optreedt. In deze toestand kan de ziekte zelfs levensbedreigend worden.
Bij de huidvariant verschijnen etterige blaasjes of zweren, vaak op handen, voeten of benen. Vooral in gebieden met slechte hygiëne wordt deze vorm vaker gezien. Beide varianten zijn besmettelijk en vragen om snelle medische aandacht.
Waarom zien we nu een opleving van difterie?
De heropleving lijkt deels te verklaren door migratie, tijdelijke opvangsituaties en verminderde toegang tot vaccinatie.
Veel besmettingen ontstaan bij mensen die onderweg zijn naar Europa. In vluchtelingenkampen en opvangcentra leven mensen vaak dicht op elkaar, onder omstandigheden waarin hygiëne en medische zorg niet altijd optimaal zijn. Hierdoor krijgt de bacterie vrij spel.
Ook mensen zonder vaste woon- of verblijfplaats en mensen met een verslavingsproblematiek behoren tot de risicogroepen. In deze kringen komt het vaker voor dat men niet (meer) gevaccineerd is of dat eerdere vaccinaties hun werking verloren hebben.
Symptomen van difterie: let op deze signalen
De eerste symptomen van difterie ontstaan meestal twee tot vijf dagen na besmetting. Bij luchtwegdifterie moet worden gelet op:
Grijswitte aanslag in de keel, neus of op de tong
Hoge koorts
Keelpijn
Zwelling van de halsklieren (stierennek)
Moeite met slikken of ademhalen
De huidvariant kenmerkt zich door:
Etterige blaasjes
Diepe wonden met rode randen
Jeuk of pijn aan de aangedane huid
Besmetting vindt meestal plaats via hoesten, niezen of direct contact met een besmet persoon. Maar ook het delen van bijvoorbeeld bekers, handdoeken of beddengoed kan leiden tot verspreiding.
Waarom deze infectie nog steeds serieus genomen moet worden
Hoewel difterie bij de meeste mensen in Europa nauwelijks meer voorkomt dankzij vaccinatieprogramma’s, blijft het risico bestaan.
Zeker onder niet-gevaccineerde groepen kan de ziekte zich ongemerkt verspreiden. Volgens het ECDC is er nog steeds sprake van ‘stille circulatie’ van de bacterie in minimaal vijf EU-landen en Zwitserland.
Een groot probleem is dat veel jonge artsen en verpleegkundigen difterie nog nooit in de praktijk hebben gezien. Dat maakt het herkennen van de symptomen lastiger. Dit is gevaarlijk, want bij luchtwegdifterie overlijdt naar schatting 5 tot 10 procent van de patiënten zonder snelle behandeling.
Vaccinatie blijft het beste wapen tegen difterie
In veel Europese landen, waaronder Nederland, maakt het difterievaccin al decennialang deel uit van het Rijksvaccinatieprogramma. Voor de meeste mensen is de bescherming daardoor nog aanwezig, al kan de werking na verloop van tijd afnemen. Een opfrisvaccinatie is dan aan te raden, zeker bij mensen met verhoogd risico of bij reizen naar risicogebieden.
Voor mensen in opvangcentra, vluchtelingenkampen of andere kwetsbare situaties is het extra belangrijk dat vaccinaties tijdig worden aangeboden. Hiervoor is inzet nodig van overheden, zorginstanties en hulporganisaties.
Conclusie: difterie is zeldzaam, maar niet verdwenen
De opleving van difterie in Europa is een duidelijk signaal dat infectieziekten nooit helemaal weg zijn. Zeker in tijden van migratie, sociale ongelijkheid en verminderde toegang tot zorg kunnen bacteriën als Corynebacterium diphtheriae zich opnieuw verspreiden.
Snelle herkenning van symptomen, goede informatievoorziening en vaccinatie blijven essentieel om een grootschalige uitbraak te voorkomen. Gezondheidsorganisaties blijven daarom oproepen tot alertheid – ook al lijkt het op het eerste gezicht een ziekte uit het verleden.
Wie op tijd in actie komt bij klachten en zich laat vaccineren, beschermt niet alleen zichzelf, maar ook de mensen om zich heen.
De zogenaamde ‘bull-neck’-infectie, beter bekend als difterie, maakt onverwacht een comeback in Europa en zorgt voor bezorgdheid onder artsen en gezondheidsinstanties.
Wat ooit vrijwel uitgeroeid leek dankzij vaccinaties, duikt nu opnieuw op in landen als Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Vooral kwetsbare groepen zoals migranten en mensen zonder toegang tot zorg blijken gevoelig voor deze gevaarlijke bacterie.
De ziekte kan leiden tot ernstige keelontstekingen, ademhalingsproblemen en in extreme gevallen een gezwollen nek die levensbedreigend kan zijn. Experts roepen daarom op tot extra alertheid, snelle herkenning van symptomen en hernieuwde focus op vaccinatiecampagnes.
