Het lijkt een logische stap in een steeds digitaler wordende wereld: een digitale ID-app op je smartphone. Geen fysieke ID-kaart of rijbewijs meer op zak, maar simpelweg je identiteit aantonen met een druk op het scherm. Toch roept dit idee bij veel Nederlanders vragen op. Wordt het verplicht? Is het veilig? En wat betekent het voor mensen zonder smartphone? De plannen liggen op tafel, maar het debat is nog lang niet voorbij.
Wat is een digitale ID-app precies?
Een digitale ID-app is een applicatie op je smartphone waarin jouw persoonlijke identificatiegegevens zijn opgeslagen. Denk aan je naam, geboortedatum, burgerservicenummer (BSN), rijbewijs of zelfs je zorgverzekering.
Deze gegevens kun je dan veilig gebruiken om je online of fysiek te identificeren – bijvoorbeeld bij de huisarts, op Schiphol of bij een overheidsloket.
In veel Europese landen wordt al gewerkt aan zo’n digitale identificatie. De Europese Unie wil één gestandaardiseerd systeem invoeren, de zogeheten European Digital Identity Wallet.
Nederland werkt daarin mee, en het ministerie van Binnenlandse Zaken kijkt hoe zo’n app in ons land het beste ingevoerd kan worden.
Waarom wordt dit nu ingevoerd?
De overheid wil het makkelijker maken om online diensten te gebruiken. Steeds meer zaken verlopen via het internet: belastingaangifte, huurtoeslag, medische dossiers, het aanvragen van een vergunning of het wijzigen van persoonsgegevens.
Met een digitale ID hoef je niet telkens opnieuw je gegevens in te vullen of in te loggen via DigiD – één app moet alles kunnen regelen.
Daarnaast moet de app fraude tegengaan. Een digitale identiteit kan worden uitgerust met extra beveiligingslagen, zoals gezichtsherkenning of een pincode.
Dat zou veiliger moeten zijn dan een plastic pasje dat gestolen kan worden.
Wordt het verplicht?
Dat is de grote vraag. Voorlopig is het antwoord: nee, nog niet. De Nederlandse overheid zegt dat het gebruik van de digitale ID-app vrijwillig blijft.
Je mag dus kiezen of je er gebruik van maakt of niet. Maar critici waarschuwen: als straks steeds meer diensten alleen nog maar via de app beschikbaar zijn, wordt het in de praktijk alsnog een verplichting.
Ook privacywaakhonden maken zich zorgen. Ze vragen zich af of mensen die geen smartphone hebben – vaak ouderen of mensen met minder digitale vaardigheden – straks nog wel volledig kunnen meedoen in de samenleving.
En wat gebeurt er als je telefoon kapot gaat of gestolen wordt? Ben je dan ineens ‘niet meer jezelf’?
De zorgen nemen toe
Steeds meer mensen uiten hun zorgen over de mogelijke verplichting van een digitale ID.
“We gaan richting een maatschappij waarin je overal met je telefoon moet aantonen wie je bent,” zegt een bezorgde burger in een recent televisie-interview. “Wat als ik dat niet wil? Wat als ik mijn privacy wil bewaren?”
Er is ook angst voor misbruik. Wat als hackers toegang krijgen tot je digitale identiteit? Of als bedrijven en overheden te veel informatie over je verzamelen?
Ondanks de beloften van veilige versleuteling en databescherming, blijft het risico op datalekken bestaan. En dat terwijl je digitale ID straks misschien de sleutel is tot ál je persoonlijke gegevens.
Overgangsfase: van pas naar app
Op dit moment is de overheid bezig met proefprojecten. Zo loopt er al een pilot waarbij mensen hun rijbewijs digitaal kunnen opslaan.
Ook wordt er geëxperimenteerd met digitale toegang tot medische dossiers. De verwachting is dat deze pilots de komende jaren worden uitgebreid.
Toch wordt er in beleidsstukken gesproken over een ‘geleidelijke overgang’. Dat betekent: nu is het nog een keuze, straks mogelijk niet meer.
En dat baart veel mensen zorgen. Vooral omdat het voor veel burgers voelt alsof dit soort grote veranderingen ‘stilletjes’ worden ingevoerd, zonder breed maatschappelijk debat.
Voordelen zijn er ook
Natuurlijk zijn er ook voordelen. Je hoeft geen pasjes meer mee te nemen, alles zit op één plek. Identificatie bij online aankopen, officiële instanties of zelfs de huisarts kan sneller, makkelijker en veiliger verlopen.
Voor mensen die veel reizen of werken met gevoelige documenten is het een handige oplossing. Ook bedrijven kunnen efficiënter werken als identiteitscontroles vlotter verlopen.
Maar de vraag blijft: moet gemak altijd boven privacy staan?
Hoe kijkt de politiek hiernaar?
In de Tweede Kamer zijn de meningen verdeeld. Sommige partijen zijn enthousiast en zien het als een noodzakelijke stap richting een moderne digitale overheid.
Andere partijen willen duidelijke garanties dat het systeem veilig, vrijwillig en toegankelijk blijft voor iedereen.
Een motie die onlangs werd ingediend, riep op tot een “bindende opt-out-mogelijkheid” voor burgers die geen digitale ID willen gebruiken. Of die motie wordt aangenomen, is nog niet duidelijk.
Wat kun je zelf doen?
Voor nu kun je je alvast verdiepen in wat de digitale ID-app precies inhoudt. De overheid heeft hierover informatie beschikbaar gesteld op haar website.
Verder is het belangrijk om als burger je stem te laten horen – via maatschappelijke organisaties, petities of je stem bij de verkiezingen. Want hoe de toekomst van jouw identiteit eruitziet, wordt deels nu bepaald.
Conclusie
Wordt het verplicht om een digitale ID-app op je telefoon te hebben? Officieel niet. Maar de plannen wijzen wel in die richting.
En als steeds meer diensten via de app verlopen, wordt het lastig om buiten het systeem te blijven. Daarom is het nu het moment om het debat te voeren. Over wat we willen, wat we accepteren en waar we de grens trekken.
Want je identiteit, dat ben jij. En daar moet je zelf grip op houden – digitaal of niet.
