De formatie onder leiding van Rob Jetten is nog maar net begonnen, en nu al dreigt deze uit te lopen op een politiek drama. In zijn vlijmscherpe analyse in De Telegraaf beschrijft Wouter de Winther hoe D66 met veel bravoure aan het proces begon, maar in recordtijd in chaos is veranderd.
Wat begon als een poging tot “nieuw leiderschap” en “fatsoenlijk bestuur”, is volgens De Winther uitgegroeid tot een schoolvoorbeeld van Haagse arrogantie en hypocrisie.
De problemen stapelen zich razendsnel op. De partij die zich graag presenteert als redder van het politieke midden, is haar geloofwaardigheid aan het verliezen – en dat allemaal door een mix van overmoed, intern machtsvertoon en een desastreus optreden van informateur Hans Wijers.
Van idealisme naar ijdelheid
De Winther herinnert eraan dat D66 zich nog geen twee jaar geleden onder Sigrid Kaag positioneerde als de partij van “nieuw leiderschap”. Toen ging het over morele vernieuwing, empathie en verbinding. Maar wat er nu gebeurt, laat volgens hem precies zien hoe oppervlakkig die beloftes waren.
In plaats van een frisse start, keert D66 terug naar haar oude patroon van zelfgenoegzaamheid en morele verheffing. “D66 presenteerde zich als het geweten van de politiek,” schrijft De Winther, “maar blijkt nu dezelfde arrogantie te tonen als onder Kaag – alleen met een nieuw gezicht aan het roer.”
Het dieptepunt kwam toen bleek dat informateur Hans Wijers, een vertrouweling van Jetten, VVD-leider Dilan Yesilgöz in privéberichten “de feeks van de VVD” noemde. Een uitspraak die niet alleen respectloos is, maar ook precies de hypocrisie blootlegt waar D66 anderen voortdurend van beschuldigt.
Een informateur met een politieke missie
De rol van Hans Wijers is volgens De Winther veelzeggend. Officieel is een informateur neutraal, bedoeld om partijen te helpen elkaar te vinden. Maar in de praktijk gedroeg Wijers zich volgens meerdere bronnen als een verlengstuk van D66.
Uit gelekte appberichten, ingezien door NRC, blijkt dat Wijers openlijk pleitte voor een coalitie “over links” – met D66 en GroenLinks-PvdA als machtsblok. Tijdens een besloten bijeenkomst zou hij zelfs hebben gezegd dat er “geen kabinet mag komen met JA21”. Daarmee was zijn onafhankelijkheid in één klap verdwenen.
“Wijers maakte duidelijk dat hij een politieke missie had,” concludeert De Winther. “Hij wilde koste wat kost een links kabinet forceren.”
Het gevolg laat zich raden: het vertrouwen tussen D66 en de rechtse partijen is compleet verdampt. De formatie ligt stil, en de kans op een stabiele coalitie lijkt kleiner dan ooit.
Jetten gedraagt zich alsof hij al premier is
Wat de situatie volgens De Winther nog pijnlijker maakt, is het gedrag van Rob Jetten zelf. Terwijl zijn formatie uiteenvalt, gedraagt de D66-leider zich alsof hij al minister-president is.
“Jetten waande zich vrijdag al premier,” schrijft De Winther, “toen hij aankondigde naar Groningen te reizen vanwege de aardbeving.” Een actie die bedoeld leek als staatsmanachtig gebaar, maar volgens critici vooral getuigde van ijdelheid.
Het tekent volgens De Winther de kern van het probleem bij D66: een partij die denkt recht te hebben op de macht, maar die niets concreets levert om dat te onderbouwen. De idealistische toon van Kaag is ingeruild voor bestuurlijke arrogantie, en dat wordt ook binnen de eigen achterban zichtbaar.
Het morele masker van D66 brokkelt af
De Winther schrijft dat het incident met Wijers veel meer is dan een persoonlijke misstap. Het legt een structureel probleem bloot binnen D66: het verschil tussen hoe de partij zich presenteert en hoe ze in werkelijkheid opereert.
De partij die anderen voortdurend de maat neemt over respect, inclusiviteit en fatsoen, blijkt zelf achter de schermen even hard, cynisch en denigrerend te zijn als de politici die ze bekritiseert.
“Nu krijgt iedereen een inkijkje in hoe er bij D66 echt over vrouwen wordt gesproken,” aldus De Winther. “De partij die zegt seksisme te bestrijden, noemt een vrouwelijke collega zonder blikken of blozen ‘de feeks van de VVD’.”
Het contrast is zo groot dat zelfs D66-stemmers zich beginnen af te vragen of hun partij nog wel staat voor de waarden die ze verkondigt.
De belofte van ‘vernieuwing’ ligt in scherven
D66 hoopte na de verkiezingen een nieuwe start te maken onder Jetten. De partij wilde het morele, afstandelijke imago van Kaag van zich afschudden en zich presenteren als een moderne, frisse kracht. Maar volgens De Winther is daar na één week al niets meer van over.
“Met het vertrek van Wijers,” schrijft hij, “is ook de glans van Jettens beloofde nieuwe start verdwenen.” De partij is terug bij af – opgescheept met een beschadigd imago, een vastgelopen formatie en een leider die de controle kwijt is.
De column van De Winther is genadeloos in zijn conclusie:
“Zijn formatie is een rommeltje geworden, zijn partij oogt niet in control, en de verhoudingen met rechts zijn nu al verziekt. Het is een ontluisterend begin van de nieuwe bladzijde die Jetten het land beloofde.”
Van chaos naar ongeloofwaardigheid
Het beeld dat overblijft, is dat van een partij die haar eigen succes niet kan dragen. D66 beloofde stabiliteit, maar zaait verwarring. Jetten wilde bruggen slaan, maar brandt ze af nog voor ze gebouwd zijn.
Politiek gezien is de schade enorm. Niet alleen voor D66 zelf, maar ook voor de formatie als geheel. De VVD en JA21 voelen zich verraden, GroenLinks-PvdA ziet de kans op samenwerking verkleinen, en het vertrouwen in de politiek krijgt opnieuw een klap.
De Winther stelt terecht de vraag: hoe geloofwaardig is een partij die spreekt over vernieuwing, maar zich gedraagt als het schoolvoorbeeld van oud politiek gedrag?
Een partij die zichzelf voorbijloopt
De analyse van De Winther maakt duidelijk dat D66 gevangen zit in een oud patroon. De partij is al jaren bezig met een interne identiteitsstrijd tussen moreel idealisme en machtspolitiek opportunisme. Onder Pechtold draaide alles om charisma, onder Kaag om morele verhevenheid – en onder Jetten lijkt vooral ijdelheid de boventoon te voeren.
Het resultaat is hetzelfde: een partij die zichzelf te slim en te beschaafd acht om echt te luisteren naar gewone Nederlanders. En precies dat gevoel – dat dedain – is wat D66 steeds opnieuw de das omdoet.
Een gemiste kans voor Nederland
Volgens De Winther is dit niet zomaar een intern partijprobleem, maar een gemiste kans voor het land. Nederland staat voor enorme uitdagingen: van woningnood en migratie tot koopkracht en energie. In plaats van daar oplossingen voor te bieden, verzandt D66 in politieke spelletjes en persoonlijke vetes.
“De vraag is of deze formatie nog draait om de toekomst van Nederland,” schrijft De Winther, “of slechts om de macht van D66.”
Zijn conclusie is even simpel als hard: D66 is niet de partij van vernieuwing, maar van herhaling. De partij die zegt de chaos te willen stoppen, ís zelf de chaos geworden.
D66 terug bij af
Met zijn analyse houdt De Winther D66 een spiegel voor – en wat erin te zien is, is weinig flatterend. Het morele kompas van de partij is zoek, de geloofwaardigheid brokkelt af en de beloofde nieuwe koers blijkt niets meer dan oude wijn in nieuwe zakken.
Rob Jetten mag dan denken dat hij klaar is voor het Torentje, maar zonder controle, zonder draagvlak en zonder resultaten blijft er weinig over van zijn ambitie.
Zoals De Winther het samenvat:
“Jetten heeft veel beloofd, maar niets geleverd.”
De harde waarheid is dat D66 opnieuw is gestruikeld over haar eigen hoogmoed. En dit keer kan de partij niet langer doen alsof het een incident is – want de façade van vernieuwing is definitief doorbroken.
