De AOW is al decennialang een vast onderdeel van het Nederlandse pensioenstelsel. Iedereen die de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, ontvangt een basisuitkering, ongeacht het inkomen of vermogen.
Maar steeds vaker klinkt de roep om de AOW inkomensafhankelijk te maken. Met andere woorden: wie veel verdient of een fors vermogen heeft, zou minder of zelfs geen AOW moeten krijgen.
Dit idee leidt tot verhitte discussies, maar er zijn ook duidelijke argumenten waarom zo’n verandering eerlijker en toekomstbestendiger zou kunnen zijn. Hieronder vijf belangrijke redenen.
1. Eerlijke verdeling van belastinggeld
Een van de meest genoemde argumenten voor een inkomensafhankelijke AOW is de eerlijkere verdeling van belastinggeld. Momenteel krijgen zowel multimiljonairs als mensen die jarenlang het minimumloon hebben verdiend hetzelfde bedrag.
Dat voelt scheef. Waarom zou iemand die een royaal pensioen of veel spaargeld heeft dezelfde bijdrage ontvangen als iemand die iedere euro nodig heeft om rond te komen? Door de AOW inkomensafhankelijk te maken, gaat het geld meer naar de mensen die het écht nodig hebben.
2. Houdbaarheid van het pensioenstelsel
Nederland vergrijst in rap tempo. Het aantal ouderen neemt de komende jaren fors toe, terwijl het aantal werkenden dat AOW-premies betaalt relatief kleiner wordt.
Dat zet het stelsel onder druk. Volgens economen lopen de kosten in de toekomst zo hoog op dat de huidige manier van financieren simpelweg niet meer houdbaar is.
Een inkomensafhankelijke AOW kan de lasten verlichten. Door de uitkering te beperken bij hoge inkomens, blijft het systeem betaalbaar voor de volgende generaties.
3. Meer rechtvaardigheid tussen generaties
Generatieconflicten spelen steeds vaker een rol in maatschappelijke discussies. Jongeren ervaren dat ze harder moeten werken, hogere lasten dragen en minder zekerheden hebben dan eerdere generaties.
Tegelijkertijd zien ze dat rijke gepensioneerden een volledige AOW ontvangen, terwijl ze dat geld in veel gevallen niet nodig hebben.
Een inkomensafhankelijke regeling zou kunnen bijdragen aan meer balans tussen jong en oud. Het laat zien dat solidariteit niet eenrichtingsverkeer is en dat iedereen bijdraagt naar draagkracht.
4. Stimulans om vermogens eerlijker te belasten
Het huidige systeem beloont eigenlijk ook vermogende ouderen. Zelfs wie een tweede huis bezit, miljoenen op de bank heeft of een royaal aanvullend pensioen ontvangt, krijgt maandelijks AOW. Dat roept de vraag op: is dat nog wel van deze tijd?
Een inkomensafhankelijke AOW zou een signaal afgeven dat solidariteit belangrijker is dan privileges. Het kan ook de weg vrijmaken naar een breder debat over eerlijkere belasting van vermogen, zodat de sterkste schouders daadwerkelijk de zwaarste lasten dragen.
5. Minder scheve inkomensverschillen onder ouderen
Hoewel vaak gedacht wordt dat alle ouderen kwetsbaar zijn, is er in werkelijkheid een grote kloof. Er zijn gepensioneerden die elke maand moeten schrapen om de energierekening te betalen, terwijl anderen zonder zorgen drie keer per jaar op vakantie gaan.
Het gelijkstellen van de AOW-uitkering voor al deze groepen vergroot die ongelijkheid alleen maar.
Door de AOW inkomensafhankelijk te maken, krijgen kwetsbare ouderen meer ademruimte en wordt de kloof tussen rijk en arm kleiner.
Kritiek op het idee
Natuurlijk zijn er ook tegenargumenten. Tegenstanders vinden dat de AOW juist bedoeld is als basisvoorziening voor iedereen, ongeacht inkomen of vermogen. Het zou het stelsel overzichtelijk en solidair maken.
Bovendien vrezen sommigen dat een inkomensafhankelijke AOW mensen ontmoedigt om te sparen, omdat ze later minder krijgen uitgekeerd.
Anderen wijzen erop dat het administratief ingewikkeld en duur kan zijn om het inkomen van alle gepensioneerden jaarlijks te toetsen. Toch blijft de vraag of deze bezwaren opwegen tegen de voordelen.
Wat zegt de politiek?
Binnen de politiek lopen de meningen uiteen. Linkse partijen zoals GroenLinks en de PvdA zijn vaak positiever over inkomensafhankelijke regelingen, omdat ze streven naar een eerlijker verdeling.
Rechtsere partijen benadrukken juist het belang van individuele verantwoordelijkheid en eenvoudige systemen.
De kans is groot dat het debat over de toekomst van de AOW de komende jaren alleen maar feller wordt, zeker nu de druk op de begroting toeneemt.
Hoe zou het eruit kunnen zien?
Een inkomensafhankelijke AOW kan op verschillende manieren worden ingericht. Denk aan een inkomensgrens: wie meer dan een bepaald bedrag per jaar aan aanvullend pensioen of vermogen heeft, krijgt minder of helemaal geen AOW.
Een andere optie is een glijdende schaal, waarbij de AOW-uitkering langzaam afneemt naarmate het inkomen stijgt.
Zo blijft er een zekere basis bestaan, maar wordt er toch meer recht gedaan aan de verschillen in draagkracht.
Toekomst van de AOW
Of de AOW inkomensafhankelijk wordt, is nog onzeker. Wat wel duidelijk is: het huidige systeem staat onder druk.
De combinatie van vergrijzing, oplopende kosten en groeiende ongelijkheid dwingt de politiek om keuzes te maken.
In die discussie zal de vraag centraal staan of de AOW een universeel recht moet blijven of dat het tijd is voor een eerlijkere verdeling waarbij de sterkste schouders meer bijdragen.
Conclusie
De AOW inkomensafhankelijk maken is geen eenvoudige beslissing. Het raakt aan fundamentele vragen over solidariteit, rechtvaardigheid en de rol van de overheid.
Toch zijn er vijf sterke redenen om het serieus te overwegen: een eerlijkere verdeling van belastinggeld, de houdbaarheid van het stelsel, rechtvaardigheid tussen generaties, een betere belasting van vermogen en het verkleinen van ongelijkheid onder ouderen.
Wat de uitkomst ook wordt, het debat over de toekomst van de AOW is onvermijdelijk en raakt iedereen in Nederland.
