Nederland trekt vandaag opnieuw massaal naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Toch blijkt de opkomst tot nu toe iets achter te blijven vergeleken met de vorige verkiezingen.
Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos I&O, dat de cijfers gedurende de dag bijhoudt in opdracht van de NOS.
Lagere opkomst in de ochtenduren
Tot 10.30 uur woensdagochtend had 12 procent van de kiesgerechtigden hun stem uitgebracht. Twee jaar geleden, bij de verkiezingen van november 2023, lag dat percentage op hetzelfde moment op 14 procent.
Rond 13.45 uur meldde Ipsos een landelijke opkomst van 27 procent. Ook dat is iets lager dan destijds, toen de teller halverwege de dag op 28 procent stond.
Hoewel het verschil klein lijkt, kan het volgens deskundigen duiden op een iets lagere betrokkenheid bij deze verkiezingsronde. Mogelijke oorzaken zijn de onvrede over de politiek, het grote aantal partijen of simpelweg de regen die later op de dag wordt verwacht.
Regionale verschillen zichtbaar
In grote steden ligt het opkomstpercentage flink uiteen. In Utrecht bijvoorbeeld was de opkomst rond 10.30 uur met ruim 18 procent beduidend hoger dan in andere grote gemeenten. Daar kwam het gemiddelde niet verder dan 12 tot 15 procent.
In Groningen had rond dat tijdstip ruim 15 procent gestemd, in Eindhoven zo’n 14,5 procent, in Den Haag 13 procent en in Rotterdam iets meer dan 12 procent.
In Tilburg werd de opkomst om 10.00 uur op 12 procent geschat, terwijl Nijmegen iets hoger scoorde met 12,5 procent. De hoofdstad Amsterdam komt pas later op de dag met officiële cijfers.
Gemeenten kunnen zelf kiezen hoe ze hun opkomstcijfers delen. Veel plaatsen gebruiken de landelijke website opkomstenuitslag.nl, terwijl andere hun cijfers via eigen kanalen publiceren, zoals sociale media of hun gemeentelijke website.
Drukte bij bijzondere stemlocaties
Dat Nederlanders nog altijd graag persoonlijk hun stem uitbrengen, blijkt wel uit de drukte op verschillende stemlocaties in het land.
Op Utrecht Centraal stonden vanochtend al lange rijen. Veel forenzen maakten van de gelegenheid gebruik om te stemmen voordat ze naar hun werk gingen.
Een woordvoerder van de NS meldde dat in veel steden al honderden mensen langs waren geweest. Vooral in Den Haag was het even spitsuur, met bijna duizend stemmers in de vroege ochtend. Ook in Roermond, Eindhoven en Breda zagen medewerkers een constante stroom kiezers. Na de ochtendspits werd het volgens de NS wat rustiger.
Stemmen in een woonkamer
Een opvallende locatie bevindt zich in het Overijsselse Marle, waar een stembureau in de woonkamer van inwoner Wim Westhoff is ingericht. Dat gebeurt al sinds 1948, en het kleine stembureau is inmiddels een traditie geworden.
“Het loopt nu even storm,” vertelde Westhoff. “Er zijn een man of negen binnen, maar gelukkig niemand die hoeft te wachten. Iedereen krijgt een kopje koffie, daar rekenen ze op.”
Door de populariteit van zijn huiskamerstembureau komen zelfs mensen uit andere gemeenten stemmen. Westhoff verwacht dit jaar opnieuw een opkomst van boven de 100 procent – niet omdat er fraude wordt gepleegd, maar omdat bezoekers van buiten de gemeente speciaal langskomen om daar te stemmen.
Eerste stemmers al om middernacht
In Castricum kon er zelfs al gestemd worden in de nacht van dinsdag op woensdag. In de Tuin van Kapitein Rommel gingen de deuren tussen middernacht en 01.00 uur open voor vroege vogels.
“Om 00.20 uur waren al 91 stemmen uitgebracht,” meldde een woordvoerder van de gemeente. “Het voelde als een feest van de democratie.” Ook D66’er Jan Paternotte kwam daar vroeg stemmen.
Andere steden deden mee aan deze nachtelijke aftrap. In Zwolle konden inwoners terecht in studentencafé Het Vliegende Paard, en in Arnhem opende Museum Arnhem tijdelijk zijn deuren als stemlocatie.
Premier Schoof biedt ontslag aan van demissionair kabinet
Naast de verkiezingen zelf was er ook politiek nieuws: premier Dick Schoof bood woensdagochtend officieel het ontslag van zijn demissionaire kabinet aan bij de koning. Sinds het vertrek van de PVV uit de coalitie in juni was het kabinet al demissionair.
Schoof en de overgebleven bewindslieden van VVD en BBB blijven op verzoek van de koning aan tot er een nieuw kabinet is gevormd. Dat proces kan nog maanden duren.
Bijzondere namen op het stembiljet
Bij deze verkiezingen doen 27 partijen mee, met in totaal duizenden kandidaten. Onder de achternamen op het stembiljet komen opvallend veel ‘Boeren’ en ‘Dijken’ voor.
De naam De Boer is het meest vertegenwoordigd: acht kandidaten heten zo, maar geen van hen staat op de lijst van de BoerBurgerBeweging (BBB). Ook Van Dijk en De Jong komen vaak voor.
De populairste voornaam onder kandidaten is Jan (21 keer), gevolgd door Peter (17) en Henk (13). Inge is de meest voorkomende vrouwennaam, al komt die met zes vermeldingen niet in de top tien van meest gebruikte namen.
Bekende lijsttrekkers brengen hun stem uit
Zoals gebruikelijk brachten de lijsttrekkers al vroeg hun stem uit, vaak vergezeld door fotografen en cameraploegen.
PVV-leider Geert Wilders stemde in het stadhuis van Den Haag en sprak van “een spannende dag, met hoop op een goede uitkomst”.
Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) ging naar een stembureau in Maastricht.
D66-leider Rob Jetten stemde in Den Haag.
CDA-voorman Henri Bontenbal bracht zijn stem uit in een kerk in Rotterdam.
Mirjam Bikker van de ChristenUnie stemde in haar woonplaats Gouda en maakte daarbij een selfie.
Wybren van Haga (BVNL) stemde in Haarlem, en Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) deed dat op station Den Haag Centraal.
Omtzigt blijft thuis tijdens uitslagenavond
Opvallend is dat Pieter Omtzigt, voormalig leider van Nieuw Sociaal Contract (NSC), niet aanwezig zal zijn op de uitslagenavond van zijn partij.
Hij trok zich eerder terug uit de politiek om gezondheidsredenen. De huidige lijsttrekker Eddy van Hijum zal de avond namens NSC leiden in Amersfoort. Volgens recente peilingen lijkt de partij zwaar te verliezen en mogelijk terug te vallen naar één zetel.
Weer lijkt mee te vallen
Het weer speelt vandaag gelukkig niet veel parten. Volgens Buienradar blijft het overdag grotendeels droog, met kans op zon in het oosten van het land. Pas tegen de avond trekken er buien over. Dat kan gunstig zijn voor de opkomst, aangezien regen vaak mensen weerhoudt om naar het stemlokaal te gaan.
Hoe gaat het verder vandaag?
Onderzoeksbureau Ipsos I&O publiceert gedurende de dag op vaste momenten nieuwe cijfers over de opkomst. Dat gebeurt om 11.00, 14.00, 16.00, 18.00 en 20.00 uur. Rond 21.00 uur, zodra de stembussen sluiten, volgt de eerste exitpoll — het moment waarop Nederland zijn adem inhoudt.
De exitpolls van Ipsos worden live gepresenteerd bij de NOS op NPO1 en via de website en app van de NOS. Ook andere media, zoals RTL Nieuws en het ANP, publiceren de eerste prognoses vrijwel direct.
Opkomst en verwachtingen
Bij de vorige verkiezingen in 2023 was de opkomst 77,7 procent. Dat komt neer op bijna 10,5 miljoen stemmers.
Of dat percentage vandaag opnieuw wordt gehaald, is nog onduidelijk. Een iets lagere ochtendopkomst betekent niet per se dat de totale opkomst lager uitvalt – veel mensen stemmen juist in de avonduren.
De verwachting is dat de opkomst in de loop van de dag nog flink zal oplopen. Vooral na werktijd, tussen 17.00 en 20.00 uur, trekken veel Nederlanders traditioneel naar de stembus.
Conclusie: de strijd is nog lang niet gestreden
De verkiezingsdag verloopt tot nu toe rustig, met hier en daar wat vertragingen bij stembureaus. De opkomst is iets lager dan bij de vorige keer, maar nog steeds aanzienlijk. De komende uren zal blijken of Nederland opnieuw massaal zijn stem laat horen.
Vanuit Den Haag tot de BES-eilanden brengen miljoenen Nederlanders hun stem uit voor een nieuwe Tweede Kamer. Pas vanavond na de eerste exitpolls weten we welke richting het land mogelijk opgaat. Eén ding is zeker: de verkiezingskoorts is nog lang niet voorbij.
