Arjen Lubach staat bekend als een van de bekendste satirici van Nederland. In zijn programma’s haalt hij regelmatig uit naar politici, religies en maatschappelijke thema’s. Toch valt op dat er één onderwerp altijd buiten schot blijft: de islam.
In De Ongelooflijke Podcast vertelde Lubach openhartig waarom hij bewust geen grappen maakt over deze religie. Zijn uitleg is confronterend en legt een pijnlijke realiteit bloot waar veel cabaretiers en opiniemakers mee te maken hebben.
De risico’s van satire over de islam
Lubach geeft aan dat hij het simpelweg niet aandurft om grappen te maken over de islam. Niet omdat hij geen kritiek heeft of omdat hij denkt dat de islam buiten kritiek moet blijven, maar puur vanwege de veiligheidsrisico’s.
“Als ik een aflevering lang Mohammed-cartoons zou laten zien, moet ik verhuizen en word ik de rest van mijn leven beveiligd door de politie. Dat is de prijs die je betaalt, en die is mij te hoog,” legt hij uit.
Het is een duidelijke verwijzing naar eerdere gebeurtenissen in Nederland en daarbuiten. Iedereen herinnert zich de moord op Theo van Gogh in 2004 en de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo in 2015. Het zijn voorbeelden die laten zien dat satire over de islam voor sommige extremisten een reden kan zijn om tot geweld over te gaan.
Lubach erkent dat het laf kan lijken
In de podcast zegt Lubach eerlijk dat mensen hem laf kunnen noemen. Toch vindt hij die kritiek te makkelijk. Volgens hem zou bijna iedereen dezelfde keuze maken.
“Zelfs de mensen die op Twitter stoer roepen ‘en de islam dan?’ doen dat vaak anoniem, zonder profielfoto. De weinige mensen die het wel openlijk durven, lopen enorm gevaar.
Theo van Gogh heeft dat met zijn leven moeten bekopen. Dus ja, ik hou van mijn familie en ik wil mijn kinderen beschermen. Dan kies ik er bewust voor om dat risico niet te nemen.”
Die uitspraak maakt duidelijk hoe zwaar de afweging is voor een publieke figuur. Vrijheid van meningsuiting is in Nederland een groot goed, maar de praktijk laat zien dat daar in sommige gevallen een hoge prijs aan hangt.
De waarde van religieuze satire
Lubach benadrukt dat hij satire over religie in principe belangrijk vindt. Hij vindt dat alle religies bespot mogen worden, omdat humor een manier is om macht en heilige overtuigingen te relativeren. Hij maakt bijvoorbeeld regelmatig grappen over het christendom of over religie in het algemeen. Maar bij de islam ligt dat dus anders.
Hij legt uit dat het argument dat je iets ‘heiligs’ niet mag beledigen hem niet overtuigt. “Het begrip heiligheid is niet absoluut,” zegt hij.
“Als iemand zegt dat iets heilig is, dan is dat een persoonlijke definitie. In theorie zou ik ook kunnen zeggen dat de Albert Heijn voor mij heilig is, en dan mag niemand er meer grappen over maken. Dat slaat natuurlijk nergens op.”
Met die vergelijking maakt Lubach duidelijk dat hij religie niet als onaantastbaar ziet. Het probleem zit hem puur in de veiligheid die in het geding komt zodra de islam onderwerp van satire wordt.
De balans tussen moed en verantwoordelijkheid
Het gesprek laat zien hoe ingewikkeld de positie van satirici en cabaretiers tegenwoordig kan zijn. Enerzijds willen ze vrijuit alles kunnen bespotten.
Anderzijds dragen ze ook verantwoordelijkheid voor hun eigen veiligheid en die van hun dierbaren. Lubach benadrukt dat hij het niet waard vindt om zijn gezin in gevaar te brengen voor een grap.
Die afweging klinkt voor sommigen misschien pragmatisch of zelfs laf, maar het raakt een bredere discussie. Moet vrijheid van meningsuiting altijd ten koste van alles worden verdedigd, of mag iemand bewust kiezen om bepaalde onderwerpen te vermijden? Lubach kiest duidelijk voor het tweede, en dat is een keuze die veel mensen zullen begrijpen.
Reacties uit de samenleving
Zijn uitspraken roepen vanzelfsprekend discussie op. Voorstanders van absolute vrijheid van meningsuiting vinden dat je nooit mag toegeven aan angst en dreiging.
Volgens hen ondermijn je daarmee de vrijheid van het hele land. Anderen begrijpen juist dat het voor een individu onmogelijk is om die strijd in zijn eentje te voeren.
Veel mensen zijn het erover eens dat de overheid een belangrijke rol heeft in het beschermen van vrije meningsuiting. Toch blijkt uit de praktijk dat volledige bescherming onmogelijk is.
Wanneer een publieke figuur zoals Lubach zou besluiten om structureel de islam te bespotten, zou dat een leven onder permanente beveiliging betekenen. Voor de meeste mensen is dat simpelweg geen leefbare situatie.
Satire als spiegel van de maatschappij
Lubach geeft in het gesprek ook aan dat satire een belangrijke functie heeft. Het is een spiegel voor de samenleving en een manier om gevoelige thema’s bespreekbaar te maken.
Dat religie daar onderdeel van kan zijn, staat voor hem buiten kijf. Hij betreurt het dat de islam in de praktijk nauwelijks onderwerp van satire kan zijn, omdat er een klimaat van angst is ontstaan.
Zijn opmerkingen maken duidelijk dat er in Nederland nog altijd grenzen bestaan aan wat gezegd kan worden, zelfs in een land dat bekendstaat om vrijheid van meningsuiting. Het feit dat een populaire en invloedrijke presentator als Lubach dit erkent, laat zien dat die grenzen niet alleen theoretisch, maar ook zeer praktisch zijn.
Wat betekent dit voor de toekomst van satire in Nederland?
De vraag is hoe satire zich in de komende jaren zal ontwikkelen. Zal er ooit weer ruimte komen voor onbevangen grappen over de islam, of blijft dat een taboe?
Lubach zelf lijkt niet te geloven dat er snel verandering komt. Zolang de dreiging van geweld reëel blijft, zullen veel makers hetzelfde besluit nemen: het risico niet aangaan.
Dat betekent niet dat satire zijn kracht verliest. Het blijft een belangrijk middel om machtsstructuren en religieuze dogma’s te relativeren.
Alleen gebeurt dat nu selectiever dan voorheen. De islam blijft in Nederland een onderwerp waar cabaretiers liever niet te dichtbij komen, simpelweg omdat de consequenties te groot zijn.
Samenvatting
Arjen Lubach maakt bewust geen grappen over de islam, omdat de veiligheidsrisico’s te hoog zijn. In een podcast vertelde hij dat hij geen zin heeft om zijn leven lang beveiligd te worden en zijn gezin in gevaar te brengen. Hij erkent dat dit laf kan lijken, maar benadrukt dat bijna iedereen dezelfde keuze zou maken.
Volgens Lubach zou satire in principe alle religies moeten kunnen bespotten, omdat ‘heiligheid’ geen absoluut begrip is. Toch legt de realiteit hem grenzen op.
Zijn openhartige uitleg geeft een inkijkje in de dilemma’s waar satirici mee worstelen en zet een discussie op scherp: hoe ver reikt vrijheid van meningsuiting als persoonlijke veiligheid in het geding komt?
