Als Donald Trump weer president van de Verenigde Staten wordt, heeft hij één duidelijk doel: landen in Europa meer laten betalen voor geneesmiddelen.
Het is een onderwerp dat tijdens zijn vorige termijn al ter sprake kwam, maar nu hangt de dreiging opnieuw in de lucht. Wat betekent dit voor Europese landen, en dus ook voor Nederland, als deze plannen werkelijkheid worden?
Waarom Trump vindt dat Europa te weinig betaalt
Trump heeft zich in het verleden vaak uitgesproken over de farmaceutische industrie. Volgens hem zijn de Verenigde Staten jarenlang benadeeld omdat Amerikanen veel meer betalen voor medicijnen dan Europeanen. In zijn ogen subsidiëren landen als Nederland, Duitsland en Frankrijk de lage prijzen ten koste van de Amerikaanse consument.
Zijn redenering is simpel: geneesmiddelen worden vaak ontwikkeld door Amerikaanse bedrijven en farmaceuten investeren miljarden in onderzoek en ontwikkeling.
Maar doordat Europese landen afspraken maken om de prijzen te drukken, verdienen die bedrijven volgens Trump veel minder aan Europa. Daardoor draait de Amerikaanse burger op voor de kosten.
Met dat argument wil Trump de druk opvoeren: als Europa meer betaalt, zouden de prijzen voor Amerikanen uiteindelijk kunnen dalen.
Wat betekent dit voor Europa?
Als Trump zijn zin krijgt, kan dit grote gevolgen hebben voor de Europese gezondheidszorg. Medicijnen die nu al als “duur” worden gezien, zouden dan nog meer gaan kosten.
Denk bijvoorbeeld aan kankermedicijnen, middelen voor zeldzame ziektes of nieuwe innovatieve behandelingen die vaak al tienduizenden euro’s per patiënt per jaar kosten.
In Nederland wordt nu al jaarlijks miljarden uitgegeven aan dure medicijnen. In 2023 lag dat bedrag binnen de ziekenhuizen alleen al boven de 2,5 miljard euro.
Als de prijzen verder omhoog gaan, kan dit enorme druk leggen op het zorgbudget. Dat betekent dat de overheid moet kiezen: óf meer belastinggeld naar medicijnen, óf strengere keuzes in wie welke behandelingen krijgt.
De macht van de farmaceutische industrie
Het hele debat legt opnieuw bloot hoe machtig de farmaceutische industrie eigenlijk is. Bedrijven als Pfizer, Merck en Johnson & Johnson hebben enorme invloed, zowel in de VS als in Europa. Zij bepalen uiteindelijk welke prijs ze vragen voor hun medicijnen.
Europa probeert daar tegenwicht aan te bieden door gezamenlijk te onderhandelen en prijsafspraken te maken.
In Nederland kennen we het Zorginstituut en de minister van Volksgezondheid die regelmatig onderhandelen met farmaceuten om de prijs omlaag te krijgen. Soms wordt zelfs besloten een middel helemaal niet te vergoeden als de prijs te hoog ligt in verhouding tot de gezondheidswinst.
Als de VS echter hard gaat pushen en bedrijven mee willen werken aan hogere prijzen in Europa, kan die onderhandelingspositie in gevaar komen.
Hoe Nederland nu al worstelt met de prijzen
Het probleem van dure medicijnen speelt al jaren in Nederland. Vaak lezen we berichten dat nieuwe medicijnen voor zeldzame ziektes een half miljoen euro per patiënt kunnen kosten. Ook bij behandelingen voor kanker loopt de prijs per jaar soms op tot boven de 100.000 euro.
Ziekenhuizen en verzekeraars trekken regelmatig aan de bel dat dit niet vol te houden is. Als daar nog eens hogere prijzen bovenop komen omdat Trump zijn zin krijgt, kan dit de betaalbaarheid van de zorg ernstig onder druk zetten.
Voor patiënten kan dit betekenen dat sommige medicijnen simpelweg niet meer beschikbaar zijn, omdat de overheid besluit de kosten niet meer te vergoeden. Het scenario dat levensreddende behandelingen niet langer toegankelijk zijn voor iedereen is daarmee niet ondenkbaar.
Gevolgen voor de Amerikaanse markt
Ook voor Amerikanen zelf is dit geen simpele oplossing. Trump wil dat de prijzen in Europa omhooggaan, zodat ze in de VS omlaag kunnen.
Maar critici wijzen erop dat er geen enkele garantie is dat farmaceutische bedrijven hun prijzen in Amerika zullen verlagen.
Het is immers niet de eerste keer dat er gesproken wordt over prijsverschillen. Farmaceuten hebben in het verleden laten zien dat ze vooral sturen op winstmaximalisatie.
Het extra geld dat Europa zou betalen, kan dus net zo goed in de zakken van de aandeelhouders verdwijnen in plaats van dat het ten goede komt aan de Amerikaanse consument.
De rol van internationale politiek
Het plan van Trump zou ook de relaties tussen de VS en Europa onder druk kunnen zetten. Gezondheid en zorg zijn gevoelige thema’s, en Europese landen zullen zich niet zomaar laten dwingen om hogere prijzen te accepteren.
Het kan leiden tot spanningen binnen de NAVO en andere samenwerkingsverbanden, zeker omdat Trump vaker harde eisen stelt aan bondgenoten.
Daarnaast speelt de Europese Unie een belangrijke rol. Veel landen zijn afhankelijk van gezamenlijke onderhandelingen en afspraken. Als Trump probeert landen individueel onder druk te zetten, kan dat de eenheid binnen Europa ondermijnen.
Wat kan Europa doen?
De vraag is hoe Europa zich kan voorbereiden. Een optie is om de eigen farmaceutische industrie sterker te maken. Door meer te investeren in Europese bedrijven en onderzoek kan de afhankelijkheid van Amerikaanse medicijnproducenten verminderen.
Daarnaast kan Europa de druk opvoeren om medicijnen betaalbaar te houden, bijvoorbeeld door meer transparantie te eisen in hoe prijzen tot stand komen. In Nederland wordt er al langer gepleit voor openheid: hoeveel kost het echt om een medicijn te ontwikkelen, en hoeveel winst maakt een bedrijf daarop?
Ook samenwerking met andere werelddelen, zoals Canada of Australië, kan helpen om gezamenlijk een sterkere onderhandelingspositie te creëren tegenover de Amerikaanse farmaceutische reuzen.
Conclusie
Als Donald Trump zijn zin krijgt, moeten Europese landen aanzienlijk meer gaan betalen voor medicijnen. Voor de Verenigde Staten klinkt dat aantrekkelijk, maar voor Europa kan het leiden tot hogere zorgkosten, minder toegankelijkheid van dure behandelingen en politieke spanningen met Amerika.
De farmaceutische industrie speelt hierin een sleutelrol, omdat die bepaalt of prijzen werkelijk veranderen of dat de extra kosten simpelweg winst opleveren.
Voor Nederland en andere Europese landen is het dus belangrijk om niet af te wachten, maar zich voor te bereiden op dit scenario.
De discussie over de prijs van medicijnen laat opnieuw zien dat zorg allang geen puur nationaal vraagstuk meer is.
Het is een kwestie die zich afspeelt op het wereldtoneel, waar macht, geld en geopolitiek bepalen wie toegang krijgt tot welke behandelingen en tegen welke prijs.
